صحاح

و اندر اخبار صحاح است که روزی پیغمبر صلّی اللّه علیه و سلّم گرد پای نشسته بود. جبرئیل آمد و گفت: «یا محمّدُ، إجْلسْ جِلْسَةَ العبید. بنده‌ای، چون بندگان نشین اندر حضرت خداوند، تعالی.»

جوهری (نام کامل: ابونصر اسماعیل بن حماد جوهری)، ادیب و لغوی ایرانی قرن چهارم و مؤلف صحاح اللغه می‌باشد.

و اندر اخبار صحاح مسطور است و اندر میان اهل علم مشهور که چون وی به شب نماز کردی نرم خواندی و چون عمر نماز کردی بلند خواندی. رسول علیه السّلام از ابوبکر بپرسید که: «چرا نرم خوانی؟» گفت: «أُسمِعُ مَنْ أَناجی؛ زانچه می‌دانم که از من غایب نیست و به نزدیک سمع وی نرم و بلند خواندن یکسان است.» و از عمر پرسید. گفت: «أوقِظُ الْوَسْنانَ وَأَطْرُدُ الشّیطانَ.»

ابوعبدالله محمد بن یزید ماجهٔ قزوینی ربعی (۲۰۷ یا ۲۰۹–۲۷۳ یا ۲۷۵ هجری قمری) معروف به امام ابن ماجه، از حدیث‌دانان برجسته اهل سنت ایرانی و نویسندهٔ کتاب سنن ابن ماجه، یکی از صحاح سته است.

لغت‌شناس صحاح زبان حال نیی و گرنه سوسنِ خاموش قایلی‌ست فصیح

ابونصر فارقی (؟ -۱۰۹۴) (نسب: حسن بن اسد بن حسن) زبان‌شناس، ادیب، نویسنده و شاعر عراقی در سدهٔ پنجم هجری بود. ابوالمظفر منصور از امیران بنی‌مروان او را بر دیوان آمد ولایت داد، اما ابونصر از پرداخت وجود سر باز زد و دستگیر شد. ابونصر در سال ۴۸۷ق اعدام یا به صلیب کشیده شد. «شرح اللمع»، «کتاب الحروف»، «الإفصاح فی شرح ابیات مشکلةٍ فی الصحاح» و «الألغاز» از آثار اوست.

هماره تا عدد افزوده‌گردد وکاهد به گاه جذر صحاح و به وقت ضرب‌کسور

احمد بن شعیب نسائی (حافظ ابی عبدالرحمن احمد بن شعیب بن علی بن بحر الخراسانی النسائی) معروف به امام نسائی، نویسندهٔ کتاب سنن نسائی است که یکی از صحاح سته است. وی متولد ۲۱۴ یا ۲۱۵ هجری در شهر نسا در نزدیکی مرو در خراسان بوده‌است. او در طلب حدیث به عراق و حجاز و شام و مصر مسافرت نمود و مدت زیادی را در مصر به‌ سر برد و در نهایت در دمشق سکنی گزید.

امّا جواب قول داود و اهل ظاهر آنست که ربّ العزّة گفت: وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ، بر عموم گفت، صحابه و غیر ایشان، و آیت بر عموم راندن اولیتر، که اخبار صحاح که یاد کردیم همه بر آن دلالت میکند.

وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ از احکام شرع آنچه باین آیت تعلق دارد طرفی بگوئیم بر سبیل اختصار. مذهب شافعی آنست که تسمیت بر ذبیحه در حال ذبح مستحبّ است و فرض نیست. اگر بگذارد تسمیت بعمد یا بنسیان، ذبیحه حلالست، و حرام نیست، و بمذهب امام ابو حنیفه اگر بنسیان تسمیت بگذارد ذبیحه حلالست، که در حال نسیان بقول وی تسمیت شرط نیست، اما اگر بعمد بگذارد تناول آن حرام است، که در آن حال تسمیت شرط است. و بگذاشتن بعمد روا نیست، و به قال سعید بن جبیر و عطاء. اما مذهب داود و بوثور و شعبی و محمد بن سیرین آنست که تسمیت در حال ذکر و نسیان هر دو شرط است، اگر بعمد بگذارد یا بنسیان، خوردن آن ذبیحه حلال نیست. دلیل شافعی نصوص اخبار صحاح است، و ذلک ما

همه خواندند، بر تو چیز نماند یاد نکرده از صحاح و کسور

آن که به غفلت و بر طریق بازی این کار اهل غفلت بود و دنیا همه لهو و بازی است و این نیز از آن بود و روا نباشد که سماع حرام باشد بدان سبب که خوش است که خوشیها حرام نیست و آنچه از خوشیها حرام است نه از آن حرام است که خوش است، بلکه از آن حرام است که در وی ضرری است و فسادی، چه آواز مرغان خوش است و حرام نیست، بلکه سبزه و آب روان و نظاره در شکوفه و گل خوش است و حرام نیست. پس آواز خوش در حق گوش، همچون سبزه و آب روان است در حق چشم و همچون بوی مشک در حق بینی و همچون طعام خوش در حق ذوق و همچون حکمتهای نیکو در حق عقل. و هریکی از این حواس را نوعی لذت است چرا باید که حرام باشد؟ و دلیل بر آن که طیبت و بازی و نظاره در آن حرام نیست آن است که عایشه رضی الله عنه روایت می کند که روز عید در مسجد زنگیان بازی می کردند. رسول (ص) مرا گفت، «خواهی که بینی؟» گفتم، «خواهم.» بر در بایستاد و دست پیش بداشت تا زنخدان بر دست وی نهادم و چندان نظاره کردم که چند بار بگفت که بس نباشد؟ گفتم نی! و این در صحاح است، و از این خبر پنج رخصت معلوم شد.

در دار الکتب چو باز کند نسختی از صحاح بفرستد

بفرستد به من سقیم صحاح درد ندهد صحاح بفرستد