صاحب نظر

۱۰. در ایران ایراد ابتلا به عملکرد گرایی، به‌کارگیری مدولاسیون و حاکمیت زاویه قائمه که بیشتر توسط صاحب نظران خارجی مطرح شده به حساسیت غرب نیست.

هر جا که نظر کرد دلم روی ترا دید این نیز هم از غایت صاحب نظری بود

می کند جلوه پیراهن یوسف صائب پیش صاحب نظران دیده پوشیده من

اگرچه جمعی بی خبر به واسطهٔ اسباب صوریش از اهل دنیا می‌پندارند و اما قومی صاحب نظر به سبب احوال معنوی‌اش از عرفا و اولیا می‌شمارند. همانا خود بدین معنی اشارتی می‌فرماید. آنجا که می‌فرماید:

پرتو لعلت فروغ وصل اوست گر نمی دانی زهی صاحب نظر

ای پریوش تو رخ از دیدهٔ ما بستی و ما نظر از غیر توبستیم که صاحب نظریم

تقلید از مجتهدین را رد کرد و گفت هرکسی باید خودش در امر دین صاحب نظر شده اجتهاد کند

ابو منصور ماتریدی در زمینه‌های تفسیر، فقه و به خصوص کلام از صاحب نظران محسوب می‌شود. او از طرفی صاحبنظر در تفسیر قرآن بود، و از طرفی متکلمی که از معتزله جداشد و با آنها به مقابله برخاست. نظرات او نزدیک به مکتب فقیهان اصولی است و تألیفاتی نیز به سبک فقهای اصولی سمرقند دارد از جمله مأخذ الشرائع فی‌الاصول. تأسیس مذهب کلامی ماتریدیه، پرورش شاگردان صاحب نظر و به جای گذاشتن آثار فراوان، از نکات قابل ذکر دربارهٔ ماتریدی است.

منظر چشم هلالی وطنش باد، که هست میل هم صحبتی مردم صاحب نظرش

در مشت گلی نیست که صد نکته نهان نیست در دیده صاحب نظران خشت کتاب است

از صاحب نظران مشهور این جریان در ایران فرشاد مؤمنی، محمد ستاری‌فر، حسین عظیمی، حسین راغفر، محمد جواد ایروانی و محسن رنانی می‌باشند.

در جای خیال تو اگر اشک در آید صاحب نظران دردمش از دیده برانند

در سال ۱۵۲۷، هنری هشتم از پاپ درخواست لغو ازدواج خود را کرد، اما پاپ کلمنت هفتم نپذیرفت. در پاسخ، پارلمان اصلاحات (۱۵۳۲–۱۵۳۴) قوانینی را تصویب کرد که اقتدار پاپ را در انگلستان محدود و هنری را به عنوان رئیس کلیسای انگلستان اعلام کرد؛ در نتیجه ی این قانون، اکنون صاحب نظر نهایی در اختلافات دینی پادشاه بود. البته هنری خود در زمینه ی مسائل مذهبی، محافظه کار بود، اما برای حمایت و اجرای برنامه های مذهبی خود لاجرم به پروتستان‌ها توجه زیادی نمود.

از التفات عشق گرانمایه گشت دل مانند گوهری که به صاحب نظر رسد

رضا داوری اردکانی یکی از شاگردان فردید در همایش بزرگداشت سید احمد فردید می‌گوید ترجمه‌های او از کتب فلسفی غرب بی‌نظیر، روان و گویا بود که نشان از تسلط او به مباحث داشت. او همچنین اظهار می‌دارد «فردید با این دنیا خیلی سازگار نبود، او با دنیا احساس غربت می‌کرد چون احساس غربت نشان می‌دهد که فرد در پی یافتن و درک دیگری است.» به گفته وی، فردید سیاسی نبود و کاری با سیاست نداشت اما به سیاست توجه داشت. «برای ما نگاه فردید و پرسش‌های تازه او مهم بود و اینکه فلسفه را نقد می‌کرد و از شعر و ماهیت آن می‌گفت. فردید صاحب نظر بود می‌پرسید و می‌فهمید و به دشواری می‌فهماند.»