شماتت

دگر چه شکوه کنم از شماتت احباب دل تو را، چو دل خود، خراب نپسندم

بنابر این اگر چه ارانی و یارانش در این دوره متأثر از اندیشه کمونیسم بودند اما وابستگی سیاسی ای نسبت به این جریان نداشتند؛ لذا از طرف کمینترن و حزب کمونیست ایران مورد شماتت قرار گرفتند. به بیان دیگر اگر چه ارانی همواره به بنیادهای نظری و سیاست‌های کلان کمونیسم توجه داشت اما متأثر از شناخت و دغدغه‌های خود به آن اصول و مبانی توجه و عمل می‌کرد.[نیازمند منبع]

بر ناز دوست هرگز طاقت نداشتی امروز با شماتت دشمن چگونه ای

زلذات گیتی ندیده مگر شماتت ابر مردن یکدگر

سه سال شد که از آن کرده‌اند بعضی کم وزان کمی شده افزون شماتت اعدا

در کار هیچ دوست منافق نبوده‌ام بر مرگ هیچ خصم شماتت نکرده‌ام

وی پس از سال ۱۳۳۶ استودیوی سینمایی خود را با نام «استودیو گلستان» تأسیس کرد و تعدادی فیلم مستند برای یکی از سازمان‌های شرکت نفت ساخت. یک آتش و موج و مرجان و خارا از این جمله‌اند. به دلیل این همکاری‌ها عده‌ای از روشنفکران آن دوره به وی لقب «گلستان نفتی» داده بودند. یکی از کسانی هم که در برابر این قضایا موضع‌گیری صریح کرد و گلستان را مورد تقبیح و شماتت قرار داد جلال آل احمد بود. او ساختن فیلم تبلیغاتی موج و مرجان و خارا را نمونه‌ای از رفتارهای روشنفکران واداده می‌دانست.

چه شماتت کند عدو که ترا عارضه چند روز مهمان شد

شماتت باشد ای جان کار دشمن چو ما باشیم هر دو سنگ ده من

باراک اوباما در سفری یک روزه به آلمان، در تاریخ 5 ژوئن ۲۰۰۹، از اردوگاه مرگ بوخن‌والد که محل مرگ ۵۶ هزار زندانی یهودی و سایر اقلیت‌ها بوده‌است، بازدید کرد. وی که برای نخستین بار بود که از یک اردوگاه کار اجباری دیدن می‌کرد، از اردوگاه بوخن‌والد به عنوان «بزرگترین شماتت» برای انکار کنندگان نسل‌کشی یهودیان به وسیله آلمان نام برد.

دلم ببردی وجان هم ببر که مرگ بهست ز زندگانی اندر شماتت دشمن

بر تن رنجور من شماتت دشمن چرخ پسندیده ای امیر تو مپسند

قوله: «وَ ما جَعَلْنا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِکَ الْخُلْدَ» ای دوام البقاء فی الدنیا، «أَ فَإِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخالِدُونَ» ای فهم الخالدون ان متّ، این جواب مشرکان قریش است که هلاک پیغمبر بآرزو میخواستند میگفتند: «نَتَرَبَّصُ بِهِ رَیْبَ الْمَنُونِ» چشم نهاده‌ایم بآن که او بمیرد و باز رهیم ازو، رب العزة گفت تو بمیری نه ایشان خواهند بود که ایشان هم بمیرند. همانست که گفت: «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ». یعنی که در مرگ شماتت نیست که بهمه کس خواهد رسید و هر کسی خواهد چشید، اینست که گفت جل جلاله: «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ» ای کلّ ذی جسد و روح سیذوق و یقاسی مرارة الموت، در آفرینش کسی نیست که شربت مرگ نچشد هم فریشته مقرب و هم پیغامبر مرسل.