شبهه

معنی کلمه شبهه در لغت نامه دهخدا

شبهه. [ ش ُ هََ / هَِ ] ( ع اِمص ، اِ ) پوشیدگی کار و مانند آن و امری که در آن حکم به صواب و خطا نکنند. ( منتهی الارب ). گفته شده است که شبهة اسم است از اشتباه و آن در اموری است که جواز و حرمت و صحت و فساد و حق و باطل اشتباه شده باشد. ج ، شُبَه ْ و شُبُهات. ( از اقرب الموارد ). || مثل و مانند. ( از اقرب الموارد ). || اسم از اشتباه است و آن امر مابین حلال و حرام و درست و صواب است. ( کشاف اصطلاحات الفنون ج 1 ص 790 ). در اصطلاح اصول فقه تردید بین امور محرمه و محلله و تردید میان خطا و صواب بود و بالجمله اموری که تشخیص آنها ممکن نباشد و یا آنچه از راه اشتباه انجام شده است ، مشتبه گویند چون : اموال شبهه و وطی به شبهه و ولد شبهه. ( از تعریفات جرجانی ).
- شبهه اشتباه ؛ رجوع به شبهه فعل شود.
- شبهه عقد ؛ مانند آنکه با زنی ازدواج عقد نماید بدون شهود. در حد جاری شدن بر این شبهه اختلاف است. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ج 1 ص 790 ).
- شبهه عمد ؛ در قتل. رجوع به شبه عمد و تعریفات جرجانی شود.
- شبهه فاعل ؛ چون زنی را در فراش خود ببیند و به گمان اینکه زن خویش است با او مجامعت کند در این صورت اگر ادعای شبهه و گمان کند حدی بر او جاری نیست. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ج 1 ص 790 ).
- شبهه فعل ؛ آن است که گمان رود به چیزی که دلیل حلیت و یا حرمت است و حال آنکه دلیل برحلیت و یا حرمت نباشد. و آن را شبهه اشتباه و شبهه مشابهة و شبهه ظن نیز گویند. ( از تعریفات جرجانی )( کشاف اصطلاحات الفنون ج 1 ص 790 ).
- شبهه ظن ؛ رجوع به شبهه فعل شود.
- شبهه مشابهة ؛ رجوع به شبهه فعل شود.
- شبهه ابن کَمّونِه ؛ شبهه ای است که بر یکی از ادله توحید وارد شده است و آن دلیل «لزوم ترکیب » است که خلاصه آن چنین است که اگر دو خدا موجود باشد هر دو در وجود مشترک خواهند بود واگر یک مابه الامتیاز آنها را جدا نسازد متحد خواهند بود. پس چون مابه الامتیاز آمد هر یک از آن دو خدا مرکب از مابه الاشتراک ( وجود ) و مابه الامتیاز خواهد شد و هر مرکب ممکن الوجود است نه واجب الوجود و شبهه معروف منسوب به ابن کمونه که گویا از مانی ابتداء شده و ابن کمونه در زمان متأخر آن را نسبت به خود داده است درتخریب دلیل توحید است و عزالدین بن کمونه گوید: چه مانع دارد فرض کنیم دو موجود که هر یک واجب الوجود و غنی بالذات و با یکدیگر به تمام ذات مختلف باشند مبداء عالم باشند و مفهوم واجب الوجود را از آن دو انتزاع نموده و بحمل شایع صناعی ( عَرَض ) بر آنها حمل کنیم خلاصه سخن او این است که ممکن است در عالم دو واجب الوجود باشد و هیچ یک با دیگری در چیزی ذاتی مشترک نباشند تا آنکه به مابه الامتیاز محتاج شوند و از ترکیب از مابه الامتیاز و مابه الاشتراک احتیاج و امکان لازم آید. و متکلمین و فلاسفه اسلامی در رد شبهه منسوب به ابن کمونه و پاسخ بدان مقالات و کتابهای بسیاری نوشته انداز جمله ملا هادی سبزواری است که در منظومه در این صدد گوید:

معنی کلمه شبهه در فرهنگ عمید

۱. پوشیدگی کاری یا امری.
۲. امری که در آن حکم به صواب یا خطا نتوان کرد.
۳. شک و گمان.
۴. (اسم مصدر ) (فقه ) اشکال در تمیز دادن حق از باطل یا حلال از حرام.

معنی کلمه شبهه در فرهنگ فارسی

پوشیدگی کاری یاامری، شک وگمان، اشکال درحق وباطل

معنی کلمه شبهه در دانشنامه آزاد فارسی

شبهه (اصول فقه). شُبْهه (اصول فقه)
در اصول فقه، شبهه ـ که موضوع اصول عملیه است ـ یا موضوعی است و یا حکمی. شبهۀ حکمیه نیز یا وجوبی است و یا تحریمی؛ ۱. هرگاه حکم موضوعی مشخص نباشد به آن «شبهۀ حکمیه» گویند، مانند حلال یا حرام بودن عقد بیمه؛ ۲. هرگاه حکم کلّی موضوعی مشخص، اما تردید در مصداق خاص باشد، به آن «شبهۀ موضوعیه» گویند، مثلاً با علم به حرام بودن مشروبات الکلی ندانیم لیوانی که پر از مایع است مشروب است یا آب؛ ۳. هرگاه در وجوب چیزی تردید داشتیم و پس از تفحّص به جهت فقدان یا اجمال دلیل به حکم وجوب دست نیافتیم به آن «شبهۀ وجوبیه» گویند؛ ۴. هرگاه در حرام بودن چیزی تردید داشتیم و پس از جست وجو به جهت فقدان یا اجمال دلیل، به حرمت نرسیدیم به آن «شبهۀ تحریمیه» گویند. شبهه وجوبیه و تحریمیه را می توان انواعی از شبهه حکمیه نیز برشمرد.
شبهه (علوم عقلی). شُبْهه (علوم عقلی)
(در لغت به معنی ایراد، اشکال و به اشتباه انداختن) در علوم عقلی به امری گویند که موجب تردید در حق می شود، از این رو همواره با برداشتی منفی در رویارویی با صدق و حقیقت مورد توجه قرار می گیرد و مآلاً بازگشت آن به کژاندیشی یا نوعی مغالطه، و بطلان آن در گرو امتناع اجتماع یا ارتفاع نقیضین است. نزد اهل کلام، شبهه در اندیشۀ بشری، با شبهات هفت گانۀ ابلیس در آغاز خلقت و مهلت دادن او در فریب فرزندان آدم آغاز شد و تا روز قیامت پا برجاست. از شبهات مشهور منطقی/فلسفی شبهۀ اِخبار از معدوم مطلق و تعارض منطقی یا پارادوکس دروغگو است.

معنی کلمه شبهه در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] شبهه (بر وزن شِبْه و شَبَه) به معنای مثل و نظیر است.
شبهه در لغت به معنای مشابهت و پوشیدگی است. معانی دیگری چون اشتباه، احتمال اشکال و شک نیزداردو همچنین چیزی که حق و باطل در آن معلوم نیست را شبهه می نامند. شبهه آن است که دو چیز در اثر مماثلت از همدیگر تشخیص داده نشوند «وما قتلوه و ما صلبوه و لکن شُبِّه لهم» عیسی را نکشتند و به دار نزدند لیکن کار بر آنها مشتبه شد. تشابه، متشابه و مشتبه به ترتیب در آیات ۱۱۸/ بقره و ۹۹/ انعام به کار رفته است.شبهه یعنی هر اشکال، پرسش یا ابهامی که در برداشت ها، تحلیل ها، تصمیمات و رفتارهای مرتبط با سعادت فرد یا جامعه منشأ خطا و اشتباه در شناخت حق از باطل گردد.به عبارت دیگر شبهه خود را شبیه به حق می نمایاند و راه شناخت حق از باطل را مشکل و افراد رادچار شک و تردید می کند
نخستین شبهه
گویند نخستین شبهه که در خلقت شد بوسیله ابلیس بوده در باب خلقت آدم، او گفته است که آدم را از خاک بیافریدی و من را از نار و نار را بر خاک مزیت است و در شأن من نیست که به آدم سجده کنم.
تفاوت پرسش و شبهه
درباره تفاوت پرسش و شبهه تفاوت های چندی بیان شده است که می توان به مهم ترین آن در این جا اشاره کرد.پرسش در حقیقت جستجوی بشر برای شناخت است و پرسشگر با بیان پرسش و سؤال می کوشد تا موضوع و مطلبی را بشناسد و آن را درک و فهم کند. در حالی که هدف از شبهه، ایجاد تردید و شک در دل مخاطب است و شبهه گر می کوشد تا در بنیادهای اعتقادی و باوری شخص تردید افکند. درحقیقت تفاوت شبهه و پرسش را باید در کارکرد و اهداف آن دانست. کارکرد پرسش فهم و شناخت است، در حالی که شبهه برای این طرح می شود تا مخاطبان خود را به چالش بکشاند. از سوی دیگر در شبهه، باطل به طور عمدی و خواسته حضور دارد و شبهه گر با آمیختن حق و باطل می کوشد کلام باطل خود را با رنگ و لعابی از حق به دیگران منتقل کند، از این روست که حضرت امیرمؤمنان(ع) فرمودند: «انما سمیت الشبهه شبهه لانها شبهت بالحق» ؛ از آن رو شبهه را شبهه نامیده اند که به حق شبیه و همانند است.

جملاتی از کاربرد کلمه شبهه

آیه ۱۰۳ سوره نحل، در رفع این شبهه که بسیاری از کافران و مشرکان اعتقاد داشتند که محمد آیات قرآن را از افراد دیگر می‌آموزد و برای مردم بیان می‌کند، چنین می‌گوید:
در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ ترکیبی از نیروهای نظامی شیلی (ارتش، نیروی دریایی، هوایی) کودتا علیه دولت آلنده را به انجام رساندند و طی به توپ بستن قصر محل سکونت سالوادور آلنده او جان باخت. کودتای سال ۱۹۷۳ رسماً به دوران ریاست جمهوری دمکراتیک که در سال ۱۹۲۵ بنا به قانون اساسی شیلی به تصویب رسیده بود پایان داد. در خاطرات پینوشه آمده‌است که او طراح اصلی توطئه بوده‌است و از مقام خود به عنوان فرمانده کل به منظور هماهنگ‌کردن نیروهای نظامی قبل و پس از کودتا، استفاده کرده‌است. البته در مورد سخنان خود پینوشه در این جریان شک و شبهه بسیار است به‌خصوص از اینکه گاهی گفته می‌شود او کودتا را به راه انداخت ولی شواهدی در این زمینه که او یکی از به راه اندازان کودتا باشد وجود ندارد.
شیعیان به معاد جسمانی اعتقاد دارند گرچه برخی شبهه‌ها دربارهٔ روحانی بودن معاد مطرح شده‌است، اما اکثر علمای شیعه از جمله شیخ طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی و امام محمد غزالی بر جسمانی بودن معاد تأکید دارند.…
سزد که شبهه قوی‌ گردد آفرینش را میان ذات وی و آفریدگار امروز
به گفته عالم حنبلی ابن تیمیه (مرگ در ۱۳۲۸ میلادی) اهل سنت نماینده «میانه فرقه‌های امت» (الوسط فی فراق الامه) هستند همان‌طور که امت اسلامی در میانه جامعه دین‌های دیگر قرار دارد. برای نمونه وقتی صحبت از صفات خدا می‌شود، اهل سنت در میانه بین جهمیه، که خدا را از صفات به‌طور کامل مبری می‌دانند، و مشبهه، که خدا را شبیه آفریده‌ها می‌دانند، ایستاده‌اند.
طبیعیون گردون را هویدا نمایم شبهه مأکول و آکل
به روزگار ماطایفه‌ای مشبهه در آنجا زندگی می‌کنند که می‌پندارند صفات در نشانهٔ هاوآیات خداوند است و سخن آنان در این باره این است که صفات الهی به همه صورت حسی و ظاهرشان در صورت و اندام و حرکت و صفت‌های انسانی قرار دارند ... .
هیات نظارت بر مطبوعات ایران دستور به توقیف روزنامه بهار داد. هیات نظارت دلایل توقیف این روزنامه را درج مطالب خلاف واقع‌، ایجاد شبهه در موضوعات اساسی چون انتخابات عنوان کرده‌است. بی‌بی‌سی فارسی، دویچه وله فارسی
قوت‌ دیدنت و شنیدن چو شبهه یافت پس به قوای دگرت اعتبار نیست
در تو به اجتهاد نظر کی توان رسید صد شبهه در ره است قیاس و دلیل را
در مذهب اهل سنت، احکام شخص بالغ و عاقل و مختاری که به اسلام وارد شود یا از پدری مسلمان زاده شده باشد سپس از دین برگردد، دارای سلسله مراتبی است که باید طی شود. نخست باید دو مرد مسلمان به ارتداد او شهادت دهند. سپس چنانچه دارای شبهه ای از دین باشد، شبهه او رفع شده و اگر پس از سه روز مهلت توبه نکند کشته خواهد شد.
شبهه مر او را باصل خویش همی شد گفته او با نژاد اوست مقایس
تبریز با شراب چنان صدر نامدار بر تو حرام باشد بی‌شبهه تو جام عید
ذوق آگاهی به چندین شبهه‌ام پامال‌ کرد عالم تمثال شد آیینهٔ خود بین من
در پی اعتراض و ایجاد اختلال در سخنرانی فرزندش سید حسن خمینی در سالگرد روح‌الله خمینی، مهدی کروبی در ۱۷ خرداد ۱۳۸۹ در اعتراض به این واقعه، تهدید کرد که اگر چنین رویدادهایی تکرار شوند او نیز در مورد وقایعی که بر پدر او سید احمد خمینی رفته بود، به روشنگری خواهد پرداخت. محمدجواد اکبرین، پژوهشگر علوم اسلامی در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی گفت که خانواده خمینی «صحبت از وجود شبهه دربارهٔ مرگ او کردند.»
فکند نام تو در خلق شبهه اما خط تو باز بدان شبهه زد خط ابطال
ممکنیّت ز ممکنی منفک نشود بی خلاف و شبهه و شک
دو روز شبههٔ هستی‌ست انفعال تماشا وگرنه چشم‌که داردگر این غبار نشیند