سبابه

کُتِبَ عَلَیْکُمْ... ای فرض و اوجب علیکم إِذا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ ای اسبابه و مقدماته من الامراض و العلل إِنْ تَرَکَ خَیْراً ای مالا. خیر اینجا بمعنی مال است، چنانک در قرآن چند جایگه گفت قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ یعنی من مال، وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ. ای مال، إِنِّی أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَیْرِ یعنی حبّ المال، وَ إِنَّهُ لِحُبِّ الْخَیْرِ لَشَدِیدٌ یعنی لحب المال. و در قرآن خیر آید بمعنی ایمان چنانک در سورة الانفال گفت: وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِیهِمْ خَیْراً لَأَسْمَعَهُمْ یعنی ایمانا، و قال تعالی إِنْ یَعْلَمِ اللَّهُ فِی قُلُوبِکُمْ خَیْراً ای ایمانا، و در سورة هود گفت: لَنْ یُؤْتِیَهُمُ اللَّهُ خَیْراً ای ایمانا. و خیر بمعنی اسلام آید: چنانک در سورة البقرة گفت: أَنْ یُنَزَّلَ عَلَیْکُمْ مِنْ خَیْرٍ مِنْ رَبِّکُمْ و در سورة القلم: مَنَّاعٍ لِلْخَیْرِ ای للاسلام، و خیر بمعنی عافیت آید، چنانک در سورة الانعام گفت: وَ إِنْ یَمْسَسْکَ بِخَیْرٍ ای بعافیة، و در یونس گفت: وَ إِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ، ای بعافیة و خیر بمعنی اجر آید: چنانک در سورة الحج خواند: لَکُمْ فِیها خَیْرٌ یعنی فی البدن اجر و خیر بمعنی طعام آید چنانک در سورة القصص گفت: إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ یعنی من طعام فقیر. و خیر بمعنی ظفر آید چنانک در سورة الاحزاب گفت: وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنالُوا خَیْراً یعنی الظفر فی القتال.

اطلبوا الارزاق فی اسبابها ادخلو الاوطان من ابوابها

چو مه را بر سپر تیر اشارت زد از سبابه معجز بشارت

سبابهٔ بقراط قضا یک حرکت یافت شریان عدوی تو و شریان بقم را

این همان موسی است کز یک حمله شیر چرخ را از دم سبابه چون جوزا دو پیکر می‌کند

و قیل انّ المؤمنین فی وقت المعاینة یصیرون بلطف اللَّه الی اسباب الجنة یلقون الروح و الریحان و یرون منازلهم فی الجنّة فکانّ موتتهم الاولی فی الدنیا کانت فی الجنّة لاتصالهم باسبابها و مشاهدتهم ایاها. برین قول استثناء متصل است و مرگ اول که در دنیا چشیدند، گویی خود در بهشت چشیدند، زیرا که مؤمن بوقت معاینه، بهشت برو عرضه کنند تا در روح و ریحان و منازل آن مینگرد، گویی که در بهشت مرگ میچشد و جان تسلیم میکند. برین معنی گفت لا یَذُوقُونَ فِیهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولی‌ وَ وَقاهُمْ عَذابَ الْجَحِیمِ صرف عنهم عذاب النار فَضْلًا مِنْ رَبِّکَ ای فعل ذلک تفضّلا منه.

همچو سبابه کز انگشتان شهادت حق اوست دین حق قایم به توست از خسروان روزگار

بقدر خویشتن واصل بدش او همه اسبابها حاصل بدش او

اگر چه هست ده انگشت در شمار یکی بلند نام ز سبابه می شود ایمان

هژبر یزدان سبابهٔ ارادهٔ حق روان عالم علامهٔ یقین وگمان