ریغ

دریغ و درد کز این لطمه های پنهانی نهاد کشور دل باز رو به ویرانی

ز من ار دریغ داری تو سنان بجای خویش است دل پاره چون کنم من به برتو در شماره

ابوعلی مامون بن محمد بنیان‌گذار سلسله آل مأمون در خوارزم بود. وی از سال ۹۹۵ تا زمان مرگش در ۹۹۷ بر خوارزم حکومت کرد. وی ابتدا تنها فرمانروای جنوب خوارزم بود و به عنوان دست‌نشانده سامانیان بر آن منطقه حکومت می‌کرد؛ اما سپس به شمال خوارزم حمله کرد و با برکناری ابوعبدالله محمد آفریغ که او هم دست‌نشانده سامانیان بود، بر سراسر خوارزم تسلط یافت.

دوست را خود از دیده دریغ دارند؛ که دیده بیگانه باشد.

شمع وصال توراست جان لکن اما دریغ کاتش این شمع راست بعد غریب از لگن

مسیح وقتی ازین خسته دم دریغ مدار ز پا در آمدم از من قدح دریغ مدار

دریغ از آن زمان کان دو برادر در صف محشر خرامند و خروش از مصطفی و بوالحسن خیزد

یک روز بخدمت آمد، چون بازخواست گشت‌، امیر وی را بنشاند و خالی‌ کرد و گفت: خواجه چرا تن درین کار نمیدهد؟ و داند که ما را بجای پدر است، و مهمّات بسیار پیش داریم، واجب نکند که وی کفایت خویش از ما دریغ دارد.

ابن فریغون در سفرنامه خود این شهر را نیکوترین و جامع‌ترین و آبادترین و پرآب‌ترین و پر علم‌ترین شهر سرزمین پارسی‌گویان شرح داده‌است:

دریغ و درد که نگذاشتند جان پدر تن مبارکت از آفتاب برادرم

ما را جگر دریغ نبود از تو هیچوقت آخر ز گوشهٔ جگر ما چه خواستی

همسایه بناله از خروشم میگفت که: ای دریغ گوشم!