رشتن

در طینتم آن مهر و وفایی که سرشتند خشت سر خم می کند آخر، گل ما را

کلمه ارشتناب در آئین زرتشت از دو قسمت تشکیل یافته، ارشت + ناب، ارشت در زبان زرتشتی به معنی طلا و ناب هم به معنی خالص است. یعنی در کل ارشتناب یعنی طلای خالص. در لغت‌نامه دهخدا نیز در توضیح ارشتناب چنین نوشته: نام محلی کنار راه تبریز به سراب میان قهوه‌خانه یوسف آباد و گردنه جهانیان [پاورقی ۱] در ۴۴۸۰۰۰ گزی تبریز.

یاران سخن از لغت سرشتند ایشان لغتی دگر نوشتند

در مورد نام ارشتناب یک روایت و افسانه دیگری هم وجود دارد که قدیمی‌های روستا تعریف می‌کنند.

البته همانطور که اشاره شد این یک افسانه هست که از قدیم سینه به سینه و نسل به نسل تعریف شده و تا اینجا رسیده ولی فارغ از هر چیز، می‌توان این کوه را به لحاظ زیبایی و ظاهر خاصش نماد ارشتناب نامید.

مادرت از دوک رشتن گرد کرد یا پدر از دانه کشتن گرد کرد

حرفی دو سه از وفا سرشتند بر صفحه جان من نوشتند

ارشتناب در گذشته بعلت واقع شدن در مسیر جاده تبریز-اردبیل میزبان خیلی از اشخاص مشهور تاریخ و کاروان‌ها بوده‌است به‌طوری‌که نادر شاه افشار در سفرنامه خود از اتراق در این روستا در زمان حمله عثمانی‌ها سخن گفته‌است؛ و همچنین مکان تاریخی (نادر تپه سی) واقع در جنوب شهرستان بستان آباد که آثار بنا و ساختمان نیز در آن مشاهده می‌شود، محل اقامت نادر شاه در آن دوران بوده‌است.

در آن روزی که گِل‌ها می‌سرشتند به دل در قصهٔ ایمان نوشتند

همچنین آثار باقی‌مانده از کاروانسراها در این روستا گواه این است که زمانی ارشتناب محل اتراق و استراحت خیلی کاروان‌ها بوده‌است.

افسانه زینب کلیی یکی دیگر از افسانه‌های زیبای مردم ارشتناب است، زینب کلیی در زمین‌های کنار جاده نزدیک سرحد کرگان در تملک برادران رزم دار واقع است.

در زمان اشغال روس‌ها در جنگ جهانی اول (بین سال‌های ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۷ شمسی) که لشکر روسیه آذربایجان را اشغال کرده بود از کاروانسراهای ارشتناب به عنوان استراحتگاه سربازان خود و اسبهایشان استفاده کرده‌اند و در جنگ جهانی دوم نیز (شهریور ماه ۱۳۲۰) لشکر روسیه روستای ارشتناب را اشغال کرده بود که پیر مردان و پیرزنان روستا همیشه از غارت اموال خود توسط سربازان روسیه حرف می زدند.

در سال‌های ۹۹۳تا ۱۰۱۲/۱۵۸۵تا ۱۶۰۳میلادی، عثمانیان موفّق شدند تبریز را تصرّف کنند و در آن پادگانی نظامی بسازند که بسیار مستحکم بود. موافقتنامه ۹۹۹ﮬ. ق /۱۵۹۱ میلادی ایران و عثمانی، قریه ارشتناب، در جنوب شرقی تبریز را مرز سرحدی قرار داد، امّا بعدها قراباغ هم به تصرّف عثمانیان درآمد و حاکم قراباغ، از پاشای تبریزاطاعت کرد… امّا شاه عبّاس موفّق شد در سال ۱۰۱۴ ق /۱۶۰۶ میلادی، مجدداً آن ناحیه را متصرف شود.

آب و گلم از جوهر نظاره سرشتند در چشم خیالست به چشم همه جایم

قضیه کیلی-همیلتون نیز بیان می‌دارد که هر ماتریس در معادله سرشتنمایی خود صدق می‌کند.

چو نخل قوت؟ خانه بود؟ شهدم گلم بشهد سرشتند نطفه گلشکر آمد

عشاق ترا موی سیه یافت سپیدی یعنی فلکش پنبه نمود آنچه که رشتند

از خاک درگه تو سرشتند در ازل آن گل که اصل خلقت حوا وآدم ا ست

مگر خاکم ز میخانه سرشتند که هر دم سوی میخانه گرایم؟

قدمت قلعه‌های ارشتناب خیلی به گذشته بر می‌گردد حتی قبل از اسلام، و حتی زیارتگاه‌ها و قبرستان‌های متعدد ارشتناب این موضوع را ثابت می‌کنند.