دلنشین

مجموعه بنای کنونی امامزاده دارای طرح مستطیل شکل است که در راستای شمال- جنوب کشیده شده‌است. دسترسی به آن از سمت شمال میسر است. محوطه امامزاده که آرامگاه پیشینیان روستا است به دلیل درختان زیبا و ارتفاع و دید به رودخانه فضای دلنشینی دارد. در گذشته صفه محوطه با دیوار و دری چوبی ازاطراف جدا شده بود اما در حال حاضر صحن و پیرامون یکپارچه هستند. سراسر جانب شرقی صفه را مجموعه بناهای امامزاده دربر گرفته‌است. نخست از دری به یک محوطه سرپوشیده یا رواق نخستینی که در شمالی‌ترین قسمت بنا قرار دارد وارد می‌شویم. در سمت شرقی این محل و پشت دیوار جنوبی آن انباری قرار دارد که کلیه دیوارهای آن به سنگ قلوه ساخته شده و سقف آن با چوب تیرریزی شده‌است.

این روستا با آب و هوای خنک و دلنشین در فصول بهار و تابستان دارای جاذبه‌های گردشگری و طبیعی بسیاریست.

آبشار درب آسیاب، در کوه‌های جنوبی استهبان قرار دارد آب آن از چشمه قهری تأمین می‌شود که آبی بسیار گوار و دلنشین می‌باشد. همه ساله گردشگران زیادی از تمام نقاط ایران برای دیدن این مکان به شرق استان فارس و شهرستان استهبان سفر می‌کنند تا از این طبیعت زیبا استفاده کنند. مسیر شهرستان استهبان به سبب قرارگرفتن در مسیر ترانزیتی بین استان فارس و استان کرمان قرار دارد. مسافران زیادی از آن تردد می‌کنند و بیشتر مسافران قبل از عبور از این شهرستان بسیار زیبا حتماً سری به آبشارهای آن می‌زنند؛ که آبشار درب آسیاب یکی از زیباترین این آبشارها می‌باشد.

دست بر دستم نکویان پرورش‌ها داده‌اند تا چو داغ عشق خوبان دلنشینم کرده‌اند

نمی گردد به خاطر هیچ کس را فکر برگشتن چه خاک دلنشین است این که صحرای عدم دارد

وان دگر آشفته کز اشعار نغز دلنشین می برد آشفتگی بیرون ز طبع انجمن

سال‌ فردوسی به‌ هفتاد یک انجامید و ساخت هفت باغ دلگشا چون هشت خلد دلنشین

همچنین شعراء معروف عرب مانند : امرو القیس ابن ابان و شریف الرَضی و لبید بین ربیعة اوقاتی در این مناطق گذرانده‌اند و اشعاری زیبا و دلنشین در وصف منطقه و طبیعت زیبای آن سروده‌اند.

از دیگر مناطق طبیعی این روستا آبشار بَره دُکانا ی آن است که ارتفاع آن حدود ۱۰ متر است که بین دو تپه ی مرتفع قرار دارد و در فصل های بهار و زمستان پر آب است.همچنین از دیگر مناطق طبیعی و دلنشین ارگنه میتوان قنات ارگنه را نام برد که همیشه پر آب است.

دلنشین افتاده است از بس که خط و خال او ریشه در آیینه چون جوهر کند تمثال او

شکرت باید بگو حرفی ز لعل دلنشین عنبرت باید بزن دستی به زلف مشک‌سای

مسرت فزا، دلگشا، دلنشین غبار درش آبروی زمین

آتشکده دارای چهار اتاق است و در قسمت بالا، طاقچه‌هایی دارد که جای چند تا از آن‌ها مشخص است. با توجه به استراتژیکی بودن این منطقه، وجود آتشکده، درختان و چشمهٔ آب گوارا و دلنشین بودن منطقه احتمالاً جایگاه افراد طبقه بالای جامعه ساسانی بوده است.

وفای غیر گرش دلنشین شده ست چه غم خوشم ز دوست که با دوست دشمنی دارد

یکی خانه بخشم به یثرب زمین تو را دلنشین همچو خلد برین

از جمله روستاهای همسایه می‌توان به روستاهای خیرمسجد، کُر، ترکداری، الوار و زین کِش ( که دارای سکنه است) اشاره کرد. از نظر جغرافیایی در موقعیت کوهستانی قرار گرفته و آب و هوای فصل تابستان آن بسیار مطبوع و دلنشین است و زمستان بسیار سرد و طاقت فرسایی دارد.

دلنشین خویش مأوایی نداشت تا درو منزل کند جایی نداشت