آب سنگین {heavy water} [شیمی، فیزیک] آبی که هیدروژن های موجود در مولکول آن از نوع هیدروژن سنگین یعنی اتمی با هستۀ متشکل از یک پروتون و یک نوترون هستند
معنی کلمه آب سنگین در دانشنامه عمومی
آب سنگین. آب سنگین ( به انگلیسی: Heavy water ) معمولاً به اکسید هیدروژن سنگین، D۲O یا ۲H۲O گفته می شود. هیدروژن سنگین یا دوتریوم ( Deuterium ) ایزوتوپی پایدار از هیدروژن است که به نسبت یک به ۶۴۰۰ از اتم های هیدروژن در طبیعت وجود دارد. در آب سنگین ( با فرمول D۲O ) ایزوتوپ هیدروژن به نام دوتریم ( با نماد اتمی ۲H یا D ) با اکسیژن ترکیب شده است. خواص فیزیکی و شیمیایی آن به نوعی مشابه با آب معمولی یا همان H۲O است. از کاربردهای این آب می توان به استفاده از آن در رآکتورهای هسته ای با سوخت اورانیم، به عنوان مهارگر ( Moderator ) به جای گرافیت و نیز عامل انتقال گرمی رآکتور نام برد. مولکول آب سنگین همانند مولکول آب معمولی، یک مولکول قطبی است و زاویه پیوند در آن کم تر از زاویه چهاروجهی منتظم، یعنی کم تر از ۱۰۹٫۵ درجه است. این مولکول همانند آب معمولی به عنوان یک ماده آمفی پروتیک عمل می کند؛ یعنی می تواند یون هیدروژن بدهد و بگیرد ( در این جا ایزوتوپ دوتریم است که به شکل یون مثبت، مبادله می گردد ) . به دلیل کوچک تر بودن ایزوتوپ دوتریم نسبت به پروتیم ( هیدروژن معمولی ) طول پیوند O - D در آب سنگین اندکی از طول پیوند آب معمولی ( O - H ) کمتر است. والتر راسل در سال ۱۹۲۶ با استفاده از جدول تناوبی «مارپیچ» وجود دوتریم را پیش بینی کرد. هارولد یوری شیمیدان و از پیشتازان فعالیت روی ایزوتوپها که در سال ۱۹۳۴ جایزه نوبل در شیمی گرفت در سال ۱۹۳۱ ایزوتوپ هیدروژن سنگین را که بعدها به منظور افزایش غلظت آب مورد استفاده قرار گرفت، کشف کرد. همچنین در سال ۱۹۳۳، گیلبرت نیوتن لوویس ( Gilbert Newton Lewis شیمیدان و فیزیکدان مشهور آمریکایی ) استاد هارولد یوری توانست برای اولین بار نمونه آب سنگین خالص را به وسیله عمل برق کافت تولید کند. اولین کاربرد علمی از آب سنگین در سال ۱۹۳۴ توسط دو بیولوژیست به نام های هوسی ( Hevesy ) و هافر ( Hoffer ) صورت گرفت. آن ها آب سنگین را برای آزمایش ردیابی بیولوژیکی، به منظور تخمین میزان بازدهی آب در بدن انسان، مورد استفاده قرار دادند. در طبیعت از هر ۳۲۰۰ مولکول آب یکی آب نیمه سنگین ( HDO ) است. هنگامی که مقدار HDO در آب زیاد شد، میزان آب سنگین نیز بیشتر می شود زیرا مولکول های آب هیدروژن های خود را با یکدیگر عوض می کنند و احتمال دارد که از دو مولکول HDO یک مولکول H۲O یا آب معمولی و یک مولکول D۲O یا آب سنگین به وجود آید. برای تولید آب سنگین خالص با استفاده از روش های تقطیر یا الکترولیز به دستگاه های پیچیده تقطیر و الکترولیز و همچنین مقدار زیادی انرژی نیاز است، به همین دلیل بیشتر از روش های شیمیایی برای تهیه آب سنگین استفاده می کنند.
معنی کلمه آب سنگین در دانشنامه آزاد فارسی
آب سنگین. آبِ سَنْگین (heavy water) (یا: اکسید دوتریوم، D۲O) نوعی آب، دارای هیدروژن با ایزوتوپ دوتریوم. جرم_مولکولی نسبی دوتریوم۲۰ و جرم مولکولی نسبی آب معمولی ۱۸ است. خواص شیمیایی آب سنگین دقیقاً مانند آب معمولی است، اما خواص فیزیکی آن ها اندکی متفاوت است. نسبت دوتریوم در آب معمولی برابر با حدود یک قسمت جرم دوتریوم به ۵هزار قسمت جرم هیدروژن است و از طریق آبکافت (الکترولیز)تغلیظ می شود، هرچند آب معمولی با این روش راحت تر از آب سنگین تجزیه می شود. آب سنگین در صنعت هسته ایبه کار می رود، زیرا نوترونهای سریع را کُند می کند و از این طریق، واکنش زنجیریهسته ای مهار می شود.
معنی کلمه آب سنگین در ویکی واژه
آبی که هیدروژنهای موجود در مولکول آن از نوع هیدروژن سنگین یعنی اتمی با هستۀ متشکل از یک پروتون و یک نوترون هستند.
جملاتی از کاربرد کلمه آب سنگین
کار ساخت مجتمع از سال ۱۳۷۷ خورشیدی آغاز و تمامی مراحل طراحی و اجرای آن توسط متخصصان ایرانی انجام شد. بهرهبرداری از این نیروگاه در سال ۱۳۸۵ و توسط محمود احمدینژاد رئیسجمهور وقت انجام گردید. این راکتور در نزدیکی نیروگاه ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک قرار دارد تا بتواند آب سنگین مورد نیاز این نیروگاه را تأمین کند.
غفلت ما را سبب عمر سبک جولان شده است خواب ما را این صدای آب سنگین کرده است
به منظور دوتریومه شدن کامل استون، این فرایند چندین بار تکرار میشود، استون را از آب سنگین تقطیر کرده و واکنش را مجدداً در آب سنگین تازه اجرا میکنند.
از شتاب عمر گفتم غفلت من کم شود زین صدای آب سنگین تر شد آخر خواب من
از سازههای تقویت شده با این بتن در ایران، میتوان از نیروگاه اتمی بوشهر و نیروگاه آب سنگین اراک یاد نمود.
از صدای آب سنگین تر شود خواب و مرا قلقل مینای می، ریزد نمک در چشم خواب
مرغابی پرندهایست تخمگذار که بیشتر در آب زندگی میکند. گونههای بسیاری از مرغابی در جهان هستند که هنوز شناخته نشدهاند. این پرنده پرهای چربی دارد تا با برخورد به آب، پرها خیس نشود و پرنده پس از بیرون آمدن از آب سنگین نشود.
ظرفیت تولید واحد اکسیژن ۱۸ در مجتمع آب سنگین اراک سالانه ۱۰۰ کیلوگرم است.
فرهنگستان علوم مجارستان یافتههای خود را منتشر کرد. رونا ابتدا در این تحقیق اصطلاحات " نشانگذاری ایزوتوپی " و " ردیاب " را ابداع کرد و خاطرنشان کرد که سرعت انتشار به جرم نوکلیدها بستگی دارد. اگرچه در پاورقی وجود داشت، این پایه و اساس توسعه مطالعات گسترده طیفسنجی و آب سنگین بود که بعداً توسط دانشمندان دیگر انجام شد. علاوه بر مهارت علمی، رونا انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و مجاری صحبت میکرد.
باتوجه به اینکه به ازای هر ۶۴۰۰ مولکول آب در طبیعت یک مولکول آب سنگین وجود دارد ونیز تشکیل هفتاد درصد وزن بدن هر فرد از آب، پس مولکول آب سنگین در بدن هر فردی به میزان ناچیزی وجود دارد. اما نوشیدن یک لیوان آب سنگین خالص ( با عدم در نظر گیری قیمت بالای تولید آن) باعث سرگیجه در فرد به علت وزن سنگین تر آن نسبت به آب سبک و تغییر در وزن مایع گوش داخلی میشود. اما نوشیدن طولانی مدت آن (چند هفته) باعث مسمومیت و مشکلات حاد سلامتی به علت پایداری بیشتر آن نسبت به آب سبک و تغییر در متابولیزم بدن میشود.
کشورهای هند، اسرائیل، پاکستان، کره شمالی، روسیه و آمریکا از رآکتورهای تولید آب سنگین برای تولید بمب اتمی استفاده کردند. با توجه به امکان استفاده از آب سنگین در ساخت سلاح هستهای، در بسیاری از کشورها دولت تولید یا خرید و فروش مقدار زیاد این ماده را کنترل میکند. اما در کشورهایی مثل آمریکا و کانادا میتوان مقدار غیر صنعتی یعنی در حد گرم و کیلوگرم را بدون هیچ گونه مجوز خاصی از تولیدکنندگان یا عرضهکنندگان مواد شیمیایی تهیه کرد. هماکنون قیمت هر کیلوگرم آب سنگین با خلوص ۹۸/۹۹درصد حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار است. گفتنی است بدون استفاده از اورانیوم غنی شده و آب سنگین هم میتوان رآکتور تولید پلوتونیوم ساخت. کافی است که از کربن فوقالعاده خالص (کُک) به عنوان کندکننده استفاده شود.
ایران از نظر تولید آب سنگین در دنیا، در مقام نهم پس از کشورهایی چون همچون آمریکا، روسیه، چین، هند، آرژانتین، رومانی و کانادا قرار دارد و آب سنگین تولیدی خود را به کشورهای مختلفی صادر میکند.
این تأسیسات در سال ۱۳۹۲ برای مدتی و در راستاری برجام تعطیل شد اما در ادامه با کاهش تعهدات برجامی ایران مجدد فعالیت خود را آغاز کرد. طرح باز طراحی این راکتور در سال ۱۳۹۸ آغاز شد. ایران سالانه در این تأسیسات ۲۰ تن آب سنگین تولید میکند که بخشی از آن را صادر میکند.