آجر

آجری بهر سرای کس نداد تا به قالب خشت قبرش را نهاد

اصحاب سیر گفتند چون فرعون وزیر خود را فرمود هامان که از بهر من این قصر بساز هامان جمع کرد استادان و کارگران بسیار، گویند که پنجاه هزار استاد گلگیر بودند بیرون از کارگران و آجربران و آلات و ساز آن از چوب و آهن همه بساختند و بنائی عظیم برآوردند بآجر و گچ، و ارتفاع آن چندان بدادند که در همه دنیا مانند آن هرگز کس ندید و نشیند و مرد قوی طاقت نداشت که بر سر آن بایستادی از بیم آن که باد او را ببرد از درازی که بود بر هوا. ربّ العالمین ایشان را فرا آن گذاشت که میخواست که ایشان را در آن بفتنه افکند چون از آن فارغ گشتند فرعون بر سر آن شد و تیراندازی را فرمود. تا بر هوا تیر انداخت آن تیر باز آمد خون آلود. فرعون گفت: قد قتلت اله موسی. پس ربّ العالمین جبرئیل را فرمود تا پرّی بزد بر آن قصر بسه پاره گشت پاره‌ای بلشکر فرعون افتاد هزار هزار مرد در زیر آن پست شد، و پاره‌ای بدریا افتاد و پاره‌ای سوی مغرب افتاد.

زنندم سنگ و آجر نوبه نوبه عجب گیری فتادم توبه توبه

به تنگ آمده آجر اندر نهفت تفرّج گزیده به صحن فضا

از مهم‌ترین عناصر تزیینی این بنا آجرکاری به شیوه خفته راسته است که تمامی فضاها و عناصر در هماهنگی با یکدیگر قرار گرفته‌اند و تنها ناهماهنگی که این در بنا وجود دارد و می‌توان به آن اشاره کرد این است که فضای گنبدخانه دارای یک نورگیر وسیع در نمای اصلی بنا است که فاقد تقارن و تعادل در نما است.

آرامگاه لقمان، بنایی عظیم و آجری در شهرستان سرخس در منتهی‌الیه شمال شرقی ایران است. این بنای آجری در فاصله بسیار کمی از مرز ایران و ترکمنستان قرار دارد.

اولگ گرابر می‌گوید پره‌های مثلثی که به استوانه افزوده شده‌اند، در واقع آن را همانند ستاره کرده‌اند که ترکیبی انتزاعی از خطوط و نواحی یک‌دست نور و سایه دارد. او معتقدست تعادل تقریباً کاملی میان هدف (که نشان دادن شکوه امیر فراتر از مرگ اوست)، فُرم (که برجی استوانه‌ای است که به ستاره بدل شده) و مَتِریال (که آجر است) حاصل شده‌است. گرابر همچنین ارتباط فرم این بنا با مفاهیم کیهانی یا معماری پیش از اسلام را محتمل ولی اثبات‌نشدنی می‌داند.

متداول‌ترین نماهای مورد استفاده در ایران عبارت است از نمای آجری، نمای سنگی و نمای سیمانی ولی در بعضی از ساختمان‌ها از نمای گچی استفاده می‌نمایند که به وسیله گچ بری و سر ستون‌سازی شکل زیبایی به نما می‌دهند با توجه به اینکه گچ از مصالحی است که در مقابل آب مقاومت نمی‌نماید باید توجه نمود که برای نماسازی از گچ مخصوص که در مقابل آب مقاوم باشد استفاده نمایند.

دریغ آن از لگد درها شکستن به آجر تارک سرها شکستن

دین جینی در معماری و باستان‌شناسی هند جایگاهی مهم دارد. تپه تاریخی «استوپا» ی جینی که در ماتورا به یادگار مانده‌است، کتیبه‌ای دارد، که تاریخ نگارش آن در حدود آغاز دوره مسیحیت است. این بنای مذهبی که از آجر بنا شده، احتمالاً کهن‌ترین بنای شناخته شده هند است.

هم او در مورد منصور و پیروانش همی گفت: اگر ایشان بخواهند مسجدی بنا کنند و از من خواهند که آجرهایش را بشمرم، چنین نکنم.

و قال بعضهم: من منع من الازواج و الاولاد عن طاعة اللَّه فهو عدوّ یجب ان یحذر، و جاء فی الخبر: «لیس عدوّک الّذی القیته فقتلته و آجرک اللَّه علی قتله، و لکن اعدی عدوّک نفسک الّتی بین جنبیک و امرأتک الّتی تضاجعک علی فراشک و ولدک الّذی من صلبک».

بنای مقبره خلیل کَر دارای یک گنبد خانه با پلان مربع و یک ورودی الحاقی در قسمت شرقی آن است گنبد بر روی هشت طاق به شکل مخروطی با ارتفاع ۱۰متر به صورت دو جداره و از آجر ساخته شده است.

طنابم این یکی بندد به بازو گذارد آن یکم آجر به زانو

دو ساختمان آجری در کنار حوض ماهی وجود دارد که یکی دفتر و دیگری کتابخانهٔ عمومی سعدیه است علاوه بر ساختمانی دیگر که سرویس بهداشتی در آن قرار دارد.

ارغوان شاه در دربند کلات بارویی به شکل مخروطی ناقص از آجرهای دندانه‌دار به ارتفاع هشت متر ساخته، که از این بارو، دیده‌بانی می‌کردند، و هر گونه حرکت و رفت‌وآمد را به سهولت کنترل می‌نمودند.

آجر وکاسهٔ رنگین راکاشی خواندند وین هم از نقش خوش و لون تماشایی بود

رضاخان را به جای خود نشاندند به جای گل بر او آجر پراندند