آنیمیسم

سر ادوارد بارنت تایلور مردم‌شناس مطرح بریتانیایی در قرن نوزدهم این مفهوم را بیش از پیش گسترش داد. او در کتاب فرهنگ ابتدایی تعریفی این‌چنین از آنیمیسم ارائه می‌دهد: نظریه‌ای عمومی در خصوص روح و اشکال مختلف موجودات روح‌دار. تیلور معتقد بود زنده‌انگاری اولین شکل دین در تاریخ بشر است و چون این باور مبتنی بر تخیلات و اوهام بشر اولیه است، پایه و اساس دین به غلط گذاشته شده‌است. او عقلانیت علمی را جایگزین امروزین آن تلقی می‌کرد.

ادیان شرقی ادیانی هستند که از شرق، جنوب و جنوب شرقی آسیا سرچشمه گرفته‌اند و در نتیجه با ادیان غربی تفاوت‌هایی دارند. این مذاهب شامل ادیان آسیای شرقی (شینتوئیسم، سیندوئیسم، تائوئیسم و کنفوسیونیسم)، ادیان هندی (هندوئیسم، بودیسم، سیک و جائینیسم) و همچنین ادیان بومی آنیمیسم است.

سهم و تأثیر تایلور در تاریخ انسان‌شناسی بی همتاست. او بی شک پدر انسان‌شناسی و مهم‌ترین متفکر مکتب تطوری است. تایلور همچنین پایه‌های نظریه اشاعه را نیز صورت‌گذاری کرد. اهمیت تایلور در تاریخ انسان‌شناسی دین و جامعه‌شناسی دین از دو جهت است. نخست نظریه آنیمیسم او که صرف‌نظر از درستی یا غلط بودنش، مبنای نظری بسیاری از تئوری‌های انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی مانند نظریه افسون‌زدایی وبر شد. از جهت دیگر تایلور با ترسیم سیستم تطوری دین، عملاً کلید نگاه تطوری و اروپا محور به ادیان را زد و پس از او بسیاری از انسان‌شناسان برجسته، با پیش‌رو قرار دادن چنین نمودارهایی پا به میدان تحقیق دینی می‌گذاشتند.

هندوئیسم شکل تکامل یافته جانمندباوری (آنیمیسم) است و به همین دلیل بنیانگذار آن شناخته شده نیست. این آیین گونه‌ای فرهنگ، آداب و سنن اجتماعی است که با پاکسازی نفس و ریاضت همراه شده و در تمدن و حیات فردی و جمعی مردم هندوستان نقش بزرگی داشته‌است.