( آبله ) آبله. [ ب ِ ل َ / ل ِ ] ( اِ ) برآمدگی قسمتی از بشره بعلت سوختگی یا ضرب و زخم و گرد آمدن آب میان بشره و دمه یعنی جلد اصلی. تاوَل. مَجْل. مَجْله. نفط. جدر. بثره. دژک. خجوله. نفاطه : یا بکفش اندر بکفت و آبله شد کابلیج از بسی غمها ببسته عمر گل پا را بپا ( کذا ) .عسجدی ( از فرهنگ اسدی ، چاپی ).اگرچه پایت آبله کرده است... دل تنگ مکن که همین ساعت راه قطع شود. ( کتاب المعارف ). هزار آبله بر دل از این یک آبله است که گفت آنکه ز وحدت نخاست بسیاری.رفیعالدین ابهری. || تبخال و تبخاله : با زبانی پربخار و با لبی پرآبله از چه سوزد گر تب محرق ندارد در بدن ؟سلمان ساوجی. || تکمه پستان. سر پستان : نیَم از پرورش مادر گیتی راضی زآنکه خون خورده ام از آبله پستانش.؟ || بیماریی است عفن ، ساری و وبائی با تب و بثوری بر ظاهر اندام که منتهی بچرک و ریم شود و گاه مهلک باشد، از اینرو تلقیح اطفال و سالخوردگان نیز بهر چند سال یک بار برای دفع و جلوگیری آن لازم و ضروری است. جدری. نبخ. چیچک. ( منتهی الارب ). نفطه. نفاطه. ماهه : نُه مه غذای فرزند از خون حیض باشد پس آبله برآرد صورت کند مجدّر نه ماهه خون حیضی چون آبله برآرد سی ساله خون مردم آخر چه آورد بر؟خاقانی.احمدک را که رخ نمونه بود آبله بردمد چگونه بود؟نظامی. || تیر. تیرک. جوش. یعنی حبابی از بخار که از بن ظرف مایعی جوشان برخاسته و بروی آب آید. || حباب. کوپله. و آب سوار که گاه باران بر حوض و غدیر افتد. || برآمدگی خرد در جامه های ابریشمین و پشمین. || جوش که بر اندام افتد. - آبله رخ فلک ؛ مجازاً، ستاره. چشم شب. - امثال : مبارک خوشگل بود آبله هم برآورد. ابله. [ اَ ل َه ْ ] ( ع ص ) خویله. سرسبک. ( مهذب الاسماء ). کم خرد. گول. دند.کذَر. ( فرهنگ اسدی ). کانا. نادان. سلیم القلب. سلیم.غدنگ. کاک. فغاک. هزاک. سلیم دل. بی تمیز. ناآگاه. کم عقل. نابخرد. خر. گاو. لهنه. دنگل. ریش گاو. پپه. پخمه. چُلمن. گاوریش. کون خر. بی مغز. کمله. کالوس. کالیوه. دنگ. لاده. غت. غتفره. غدفره. غراچه : ابله و فرزانه را فرجام خاک جایگاه هر دو اندر یک مغاک.رودکی.
معنی کلمه آبله در فرهنگ معین
( آبله ) (لَ یا بِ لِ ) ( اِ. ) ۱ - تاول ، ورم پوست در اثر سوختگی یا زخم . ۲ - مرضی که بیشتر در بین کودکان شایع است ، از علائم آن تب شدید، دردِ ستون فقرات و تاول های روی پوست است . ، ~ افرنگ : سیفلیس . (اَ لَ ) [ ع . ] (ص . ) کم خرد، نادان ، ناآگاه ، پَپَه ، پخمه .
معنی کلمه آبله در فرهنگ عمید
( آبله ) ۱. تاولی که به سبب سوختگی یا ساییده شدن پوست پیدا شود، تاول. ۲. نوعی بیماری ویروسی که باعث تب شدید، درد ستون فقرات، و ایجاد بثورات می شود و آثار آن برای همیشه روی پوست باقی می ماند. &delta، برای جلوگیری از این بیماری مایۀ آبله به بدن تلقیح می کنند. حیواناتی از قبیل گاو، گوسفند، بز، خوک، و بعضی از پرندگان نیز به مرض آبله مبتلا می شوند. * آبلهٴ شیری: (پزشکی ) آبلۀ خفیف شبیه آبله مرغان که بیشتر در مناطق گرمسیر دیده می شود. * آبلهٴ فرنگی: ‹آبلهٴ افرنگ، آبلهٴ فرنگ› (پزشکی ) [قدیمی] تاول هایی که به واسطۀ بیماری سیفلیس روی پوست بدن پیدا می شود. * آبلهٴ گاوی: (پزشکی ) مرض واگیردار آبله که در گاو بروز می کند و دانه های آبله در روی پستان های او پیدا می شود و از آن مایۀ آبله برای تلقیح به بدن انسان می گیرند. بی خرد، نابخرد، نادان، کودن، ساده لوح.
معنی کلمه آبله در فرهنگ فارسی
( آبله ) ( اسم ) ۱ - بر آمدگی بخشی از بشره بسبب سوختگی یا ضرب و زخم و گرد آمدن آب میان بشره و دمه یعنی جلد اصلی . ۲ - مرضی است ساری که بصورت تاولهایی روی پوست بدن ظاهر میشود و با تب همراه است . در اغلب حیوانات مانند گوسفند و گاو و خوک و بز و اسب و پرندگان نیز بروز میکند باد آبله ۳ - عقده ای که بسبب راه رفتن بسیار در پا پیدا شود . ۴ - تبخال تبخاله. ۵ - تکم. پستان سر پستان نوک پستان یا آبله از هم گسستن . بیرون زدن آبله . یا آبله پستان ۵ . یا آبله چشم . دان. سفید یا سرخی که بر ظاهر چشم پدید آید توژک . یا آبله رخ فلک . ستارگان . یا آبله روز . آفتاب . یا آبله گاوی آبله ایست که بیشتر روی پستانهای گاو میزند ( ۲٠ تا ۳٠ دانه ) . اهمیتش از آن جهت است که از ترشح دانه های آن مای. آبله برای انسان تهیه میکنند . یا آبله گوسفند . مرضی است که با تب در گوسفند شروع میشود و تاولهای آبله بیشتر در نقاط کم مو ( مانند صورت شکم زیر بغل و زیر ران ) ظاهر میشود و بگوسفندان دیگر گله سرایت میکند . تاول مجله مجل بی خرد، نابخرد، نادان، ساده لوح، کودن، بله جمع، ابلهی: ساده لوحی، کم خردی، تاول، تاول روی پوست بدن بسبب سوختگی یاسائیدگی ( صفت ) سرسبک کم خرد گول کانا نادان بی تمیز نا آگاه نابخرد خر گاو ریش گاو پپه پخمه چلمن گاو ریش بی مغز کالیوه دنگ . خویش و قبیله
معنی کلمه آبله در دانشنامه عمومی
آبله. آبله، ( به انگلیسی: smallpox ) نوعی بیماری واگیر ویروسی حاد بود که عامل آن، ویروس واریولا متعلق به سردهٔ ارتوپاکس ویروس است. آخرین نمونهٔ طبیعی ویروس آبله در اکتبر ۱۹۷۷ تشخیص داده شد و سازمان جهانی بهداشت ریشه کن کردن بیماری را با انجام عمل پیش گیری آبله کوبی «از سطح زمین» در ۱۹۸۰ تأیید کرده و آن را به تنها بیماری انسانی ریشه کن شده تبدیل کرد. احتمال مرگ پس از ابتلا به بیماری حدود ۳۰ درصد بوده که این رقم در نوزادان حتی بالاتر هم بود. معمولاً کسانی که از این بیماری نجات پیدا می کردند زخم های پوستی زیادی را برای ادامه زندگی به همراه داشتند و حتی گاهی فرد دچار نابینایی می شد. علائم ابتدایی این ویروس شامل تب و استفراغ بود. به دنبال این علائم زخم هایی در دهان و روی پوست ایجاد می گردید. پس از چند روز این زخم های پوستی تبدیل به تاول های پر از مایع با مرکزی فرورفته می شدند. سپس این برجستگی ها پوسته پوسته شده و می افتادند و زخمی از خود به جای می گذاشتند. این بیماری بین افراد یا از طریق اشیا آلوده پخش می شد. پیشگیری این بیماری عمدتاً به کمک واکسن آبله میسر شد. پس از گسترش بیماری استفاده از داروهای ضد ویروس هم گاهی تأثیر گذار بودند اما چنین داروهایی تا زمانی که بیماری ریشه کن نشده بود، در دسترس نبودند. ویروس آبله در رگ های کوچک پوست، دهان و گلو جای گیری می کند. منشأ بیماری آبله نامعلوم بوده اما اولین شواهد این بیماری در مومیایی های مصری و مربوط به حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد است. گمان می رود که آبله ۱۰، ۰۰۰ سال پیش از میلاد در میان مردم پدید آمده باشد. شاید نخستین نشانهٔ پدیداری آبله جوش های چرکی یافت شده در بدن مومیایی شدهٔ رامسس پنجم، فرعون مصر، باشد. تا قبل از اینکه محمد بن زکریای رازی کتاب «الجدری و الحصبه» را بنویسد آبله با سرخک یکی گرفته می شد رازی در این کتاب که کهن ترین و مهم ترین کتابی است که پیرامون آبله و سرخک نوشته شده است، این دو بیماری را دو بیماری جداگانه دانسته به بیان تفاوت های ان دو پرداخت. ابله، در استفاده مدرن، برای یک فرد احمق، نادان یا کم خرد است. «ابله» قبلاً یک اصطلاح فنی در زمینه های حقوقی و روان پزشکی برای برخی از انواع کم توانی های ذهنی عمیق بود که فرد نمی تواند از خود در برابر خطرات جسمی رایج محافظت کند. این اصطلاح به تدریج با «عقب ماندگی ذهنی عمیق» جایگزین شد و از آن زمان به بعد هم با اصطلاحات دیگری جایگزین شده است. استفاده از ابله همراه با اصطلاحاتی مانند احمق، نادان، عقب مانده و مانند آن ها، برای توصیف افراد دارای معلولیت ذهنی، قدیمی و توهین آمیز در نظر گرفته می شود. بلاهت اخلاقی به ناتوانی اخلاقی اشاره دارد. ابله (آلبوم). ابله ( انگلیسی: The Idiot ) نخستین آلبوم استودیویی موسیقی دان آمریکایی ایگی پاپ است که در ۱۸ مارس ۱۹۷۷ توسط آرسی ای رکوردز منتشر شد. پاپ پس از فروپاشی بندش استوجز در سال ۱۹۷۴ با اعتیاد به مواد مخدر دست و پنجه نرم می کرد. اگرچه تلاش برای هوشیاری ناکام ماند اما تا سال ۱۹۷۶، او حاضر به ترک اعتیاد بود. پاپ دعوت نامه پیوستن به دوست خود دیوید بویی در تور ایزولار بویی را پذیرفت. در پایان تور، پاپ با پیوستن به بویی که در این زمان همچنین با اعتیاد به مواد مخدر دست و پنجه نرم می کند، به اروپا نقل مکان کرد تا از این اعتیاد خلاص شود. این دو در شاتوی دهورویل در هروویل اقامت گزیدند و در آنجا با تهیه آلبومی با بویی موافقت کرد. پاپ این آلبوم را به عنوان «تلافی کردن میان جیمز براون و کرافت ورک» توصیف کرده است. ابله نشانه ای از خروج از پروتوپانک بند استوجز است. ضبط آن در ژوئن ۱۹۷۶در شاتو آغاز شد و تا ژوئیه ادامه یافت. جلسات بعدی در ماه اوت در استودیوی میوزیک لند مونیخ برگزار شد. بووی آهنگسازی بیشتر قطعات را ساخت و بخش عمده ای از اجرای سازها را به عهده داشت. پاپ بیشتر متن ترانه ها را در پاسخ به موسیقی بویی که پدیدآورده بود می نوشت. عنوان آلبوم برگرفته از رمان فیودور داستایفسکی به همین نام است و آرت ورک آلبوم از نقاشی روکوئرول اثر اریش هکل برگرفته شده است. هنگامی که فرایند تهیه آلبوم به پایان رسید، بووی آغاز به ضبط آلبوم بعدی خود، کم کرد که صدایی مشابه به ابله دارد. آلبوم کم در ژانویه ۱۹۷۷—دو ماه پیش از ابله منتشر شد و موفقیت تجاری اش آرسی ای رکوردز را مجبور کرد که ابله را دو ماه پس از آن منتشر کند. پس از انتشار، آلبوم نقدهای تقسیم شده ای دریافت کرد؛ البته نقدهای عمده منتقدان موسیقی با مقایسه بسیاری از کارهای قبلی پاپ مثبت بود. آلبوم در ایالات متحده و پادشاهی متحده به ترتیب در جایگاه ۷۲ و ۳۰ جدول قرار گرفت. ابله به ترتیب با انتشار دو تک آهنگ «خواهر نیمه شب» و «دختر چینی» در فوریه و مه ۱۹۷۷ همراه بود. بویی بعداً نسخه شخصی خود از «دختر چین» را به صورت تک آهنگ در سال ۱۹۸۳ منتشر کرد. پاپ با اجرای تور به همراه بویی به عنوان کیبوردیستش در مارس و آوریل ۱۹۷۷، ابله را تبلیغ و پشتیبانی کرد، پس از آن، این دو دوباره در آلبوم استودیویی دوم پاپ با نام عطش زندگی ( ۱۹۷۷ ) همکاری کردند. با نگاه آینده نگر، ابله همچنان مورد استقبال مثبت قرار گرفته و به عنوان یکی از بهترین آثار پاپ مورد توجه طرفداران قرار گرفته است. با این حال، از آنجا که بویی آن را تا حد زیادی تهیه کرده است، طرفداران به طور کلی آلبوم را نشان گر محصول متعلق به پاپ نمی دانند. ابله (رمان رافی). ابله ( ارمنی: Խենթը; Khenté Armenian pronunciation: ; انگلیسی: The Fool ) یک رمان است به زبان ارمنی که در سال ۱۸۸۰ میلادی توسط رمان نویس شهیر ارمنی، رافی نگاشته شده است. این رمان به زبان فرانسه تحت عنوان «Le fou : Conséquences tragiques de la guerre russo - turque de 1877 - 1878 en Arménie» در سال ۲۰۰۹ میلادی توسط موشق آبراهامیان ترجمه شده است. ابله (فیلم ۱۹۴۶). ابله ( انگلیسی: The Idiot ) فیلمی به کارگردانی ژرژ لامپن است که در سال ۱۹۴۶ منتشر شد. این فیلم اقتباسی از رمانی به همین نام اثر فیودور داستایفسکی است. از بازیگران آن می توان به ژرار فیلیپ اشاره کرد. ابله (فیلم ۱۹۵۱). ابله ( به ژاپنی: 白痴 ) فیلمی به کارگردانی آکیرا کوروساوا بر اساس رمانی به همین نام نوشته فیودور داستایفسکی است که در سال ۱۹۵۱ منتشر شد. از بازیگران آن می توان به ستسوکو هارا، توشیرو میفونه و تاکاشی شیمورا اشاره کرد. ستسوکو هارا ( تایکو ناسو ) توشیرو میفونه ( آکاما ) ماسایوکی موری ( کامدا ) - پرنس نیکولایویچ در رمان داسایوفسکی یوشیکو کوگا - آیاکو ستسوکو هارا - صداپیشه ( مینو غزنوی ) توشیرو میفونه - صدا پیشه ( حسین عرفانی ) ماسایوکی موری - صداپیشه ( ناصر تهماسب ) سایر گویندگان: احمد رسول زاده، فهیمه راستکار ابله (فیلم ۱۹۵۸). ابله ( روسی: Идиот ) فیلمی روسی به کارگردانی ایوان پیریف است که در سال ۱۹۵۸ منتشر شد. این فیلم اقتباسی از رمان مشهور ابله نوشتهٔ فیودور داستایفسکی است. آهنگساز این فیلم، نیکولای کروکوف و رهبر ارکستر موسیقی نواخته شده در آن ورونیکا دودارووا بود. اشعار ترانه ها را هم میخائیل ماتوسفسکی سروده بود. • یوری یاکوولیف در نقش پرنس میشکین • یولیا بوریسووا در نقش ناستازیا فیلیپوونا • لئونید پارخامنکو در نقش پارفیون روگوژین • نیکیتا پادگورنوی در نقش گانیا ایولگین • نیکولای پاژیتنف در نقش ژنرال ایپانچین • ویرا پاشنایا در نقش همسر ژنرال ایپانچین • رایسا ماکسیمووا در نقش آگلایا ایپانچین • رایسا کورکینا در نقش آدلائید ایپانچین • گالینا ساموخینا در نقش الکساندرا ایپانچین • کلاودیا پالاویکووا در نقش نینا الکساندرا ایوولگینا • ایوان لوبزنف در نقش ژنرال ایولگین • آلیسا ایوانووا در نقش واریا ایولگین • ولادیمیر موراویف در نقش فردیشینکو • سرگئی مارتینسن در نقش لبیدیف • پاول استرلین در نقش توتسکی • گریگوری اشپیگل در نقش پتیتسین • امانویل گلر در نقش یکی از اعضا گروه روگوژین • نیکولای گورلف در نقش یکی از اعضا گروه روگوژین • نیکولای کوتوزف در نقش مأمور دندان گرد و طماع ابله (فیلم ۲۰۱۱). ابله ( استونیایی: Idioot ) یک فیلم درام استونیایی است که بر پایهٔ رمان ابله اثر فیودور داستایفسکی به کارگردانی رینر سارنت است و در سال ۲۰۱۱ میلادی منتشر شد.
معنی کلمه آبله در دانشنامه آزاد فارسی
آبله. آبله (smallpox) بیماری حاد و بسیار مسری ویروسی که علائم آن عبارت اند از درد، تب، استفراغ و جوش هایی که پس از بهبود، جای آن به صورت سوراخ هایی باقی می ماند. برنامه های گسترده واکسیناسیون، این بیماری اغلب کشنده را ریشه کن ساخته است. آبله را احتمالاً نخستین بار صلیبیونی که به اروپا باز می گشتند به این قاره بردند و با رواج سفرهای دریایی، کاشفان و مستعمره نشینان آن جا در دنیای جدید شیوع یافت. آبله تا حدود ۱۸۰۰ که واکسن آن را ادوارد جِنِرکشف کرد در اروپا شایع بود، و در آسیا نیز نوع مهلکی از بیماری (واریولا ماژور) جان ۳۰ درصد بیماران را می گرفت تا این که از ۱۹۶۷ به بعد و درنتیجۀ مبارزات سازمان بهداشت_جهانی این بیماری در ۱۹۸۰ به طور کامل ریشه کن شد. تخمین می زنند که این مبارزات ۳۰۰میلیون دلار (۲۰۰میلیون پوند) هزینه دربرداشته و تاکنون بزرگ ترین موفقیت این سازمان بوده است. هنگامی که این بیماری هنوز شایع بود برای ممانعت از شیوع آن تمهیداتی صورت می گرفت، چنان که قربانیان قرنطینه می شدند و پزشکان سعی می کردند تا تمامی کسانی را که در تماس با بیمار بوده اند ردیابی و واکسینه کنند و درعین حال، همگی آنان را از دیگران جدا نگه دارند. افرادی که در معرض خطر قرار داشتند نیز واکسینه می شدند و خانه های آلوده و مواد مسری، ضدعفونی می شد. واکسینه کردن افرادی که یک تا دو روز از تماس قطعی آنان با بیماران می گذشت از شدت بیماری می کاست. واکسیناسیون پیش از ابتلا، مصونیت آنی و کامل تا حدود دو یا سه سال و اگر نگوییم در سراسر عمر، اما تا سال ها مصونیت نسبی ایجاد می کند. برقراری نظام واکسیناسیون اجباری در ۱۸۵۳، همراه با اقدامات پیشگیرانه بهداشتی پیشرفته، رواج معاینه بهداشتی دریانوردان و کسانی که وارد کشور می شدند و افزایش دانش پزشکی نسبت به ماهیت آلودگی ها، به تدریج به ریشه کنی آبله در انگلیس انجامید. در ۱۹۴۸ واکسیناسیون آبله اختیاری شد. در ژوئن ۱۹۹۶، سازمان بهداشت جهانی با ازبین بردن همۀ آثار ویروس آبله تا پایان قرن موافقت کرد. این کار از طریق نابودکردن ۴۰۰ نمونۀ باقی مانده از واریولا صورت می گرفت که در فریرزهای مخصوص در نهادهای پژوهشی مختلف نگهداری می شد. درپی نگرانی از مرگباربودن ویروس در صورت نشت آن و این که مردم دیگر نسبت به آن مصونیت ندارند این توافق حاصل شد. در ۱۹۹۹، سازمان بهداشت جهانی تاریخ نابودی نهایی آخرین نمونه های باقی ماندۀ آبله را به تعویق انداخت و متعهد شد که تا ۲۰۰۲ مهلت تازه ای تعیین کند. نگرانی از وجود ذخیره های غیر مجاز ویروس آبله و استفاده احتمالی بیوتروریست ها از آن، دلیل تعویق اجرای این تصمیم بود. اَبلَه (Idiot) رمانی از فیودور داستایوسکی، به زبان روسی، منتشرشده در ۱۸۶۸ ـ ۱۸۶۹. پرنس میشکین مسلول، واپسین بازماندۀ یک خاندان بزرگ ورشکسته، که برای معالجه به سوئیس رفته بود، در راه بازگشت به روسیه با راگوژین نامی آشنا می شود. راگوژین از عشقش به زنی زیبارو به نام ناستازیا فیلیپوونا سخن می گوید. میشکین در سن پترزبورگ به خانۀ یکی از خویشان خود، ژنرال اِپانچین، می رود و از او درخواست کمک می کند. میشکین درمی یابد که گانیا، منشی ژنرال اِپانچین، نیز، البته به سودای دستیابی به ثروت ناستازیا دل در در گروِ عشق او نهاده است. میشکین سرخود به مهمانی ای می رود که دوستان برای ناستازیا ترتیب داده اند. راگوژین با جمعی مست و الواط از راه می رسد، مبلغی کلان روی میز می گذارد و از ناستازیا می خواهد با او همراه شود. میشکین خود را به وسط مهلکه می اندازد و از ناستازیا خواستگاری می کند اما ناستازیا، برخلاف میل باطنی خود، با راگوژین همراه می شود. چندی بعد، میشکین به عشق آگلایا، دختر کوچک اِپانچین، جواب رد می دهد. رمان با جنون قطعی پرنس میشکین و قتل ناستازیا به دست راگوژین به پایان می رسد. ابله، با این پیام که «ترحم یگانه قانون مهم زندگی انسانی است» یکی از مهم ترین رمان های داستایوسکی است.
معنی کلمه آبله در دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] آبله. آبله نوعی بیماری عفونی پوستی می باشد و گاهی اوقات، به تاول نیز اطلاق می شود که از معناى نخست آبله، به مناسبت در باب طهارت سخن گفته شده است. اگر وضو نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۵، ص۱۰۴. اگر غسل میت موجب متلاشى شدن پوست بدن مبتلا به آبله گردد، تیمّم جایگزین غسل مى شود. بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۷۲. ۱. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۵، ص۱۰۴. ... [ویکی اهل البیت] ابلّه. شهری است بر کنار رودی به همین نام و یکی از جنّات اربعه دنیای قدیم بوده است. ابلّه معرّب کلمه یونانی «آپولوگوس» است. سابقه آن از زمان ساسانیان بلکه قدیمتر است. بلاذری می نویسد: هنگامی که خالد بن ولید در سال دوازده هجری قمری به بصره آمد و عزم رفتن به کوفه کرد. سوید بن قحطبه را در جنگ با مردم ابلّه یاری داد. ابن خرداذبه از ابلّه نام برده و از گفته او چنین برمی آید که در زمان او ابلّه هنوز عنوان بندری تجاری را در کنار شط العرب داشته است. او می نویسد: ...از بغداد با کشتی از راه دجله به ابلّه می رسند و از آنجا به سوی عمان و سند و هند و چین حرکت می کنند. اصطخری در وصف ابلّه می نویسد: شهری کوچک است لیکن نعمت فراوان دارد و آبادان است... ابلّه هوری بزرگ دارد که بیم غرق کشتی ها در آن می رود و آن را هور ابلّه خوانند. صاحب حدود العالم می نویسد: از ابلّه دستار و عمّامه بلّی خیزد. به نوشته مقدسی، ابلّه بر کنار دجله و در دهانه نهر بصره در سمت شمال آن قرار دارد. مسجد جامع شهر در قسمت بالای آن آباد و بزرگ است و شهر از بصره جمع وجورتر و مرفّه تر است، در ابلّه از کتان، پارچه ای چون قصب می بافند. [ویکی اهل البیت] شهری است بر کنار رودی به همین نام و یکی از جنّات اربعه دنیای قدیم بوده است. ابلّه معرّب کلمه یونانی «آپولوگوس» است. سابقه آن از زمان ساسانیان بلکه قدیمتر است. بلاذری می نویسد: هنگامی که خالد بن ولید در سال دوازده هجری قمری به بصره آمد و عزم رفتن به کوفه کرد. سوید بن قحطبه را در جنگ با مردم ابلّه یاری داد. ابن خرداذبه از ابلّه نام برده و از گفته او چنین برمی آید که در زمان او ابلّه هنوز عنوان بندری تجاری را در کنار شط العرب داشته است. او می نویسد: ...از بغداد با کشتی از راه دجله به ابلّه می رسند و از آنجا به سوی عمان و سند و هند و چین حرکت می کنند. اصطخری در وصف ابلّه می نویسد: شهری کوچک است لیکن نعمت فراوان دارد و آبادان است... ابلّه هوری بزرگ دارد که بیم غرق کشتی ها در آن می رود و آن را هور ابلّه خوانند. صاحب حدود العالم می نویسد: از ابلّه دستار و عمّامه بلّی خیزد. به نوشته مقدسی، ابلّه بر کنار دجله و در دهانه نهر بصره در سمت شمال آن قرار دارد. مسجد جامع شهر در قسمت بالای آن آباد و بزرگ است و شهر از بصره جمع وجورتر و مرفّه تر است، در ابلّه از کتان، پارچه ای چون قصب می بافند. ناصرخسرو قبادیانی که نیم قرن بعد از مقدسی، ابلّه را دیده در وصف آن می نویسد: آن را شهری آبادان دیدم با قصرها و بازارها و مساجد و اربطه (رباطها) که حدّ و وصف نتوان کرد. اصل شهر بر جانب شمال رود بود و در جانب جنوب رود، محله ها و مساجد و رباط ها و بازارها و بناهای عظیم بود، چنانکه از آن نزه تر در عالم نباشد و آن را شقّ عثمان می گویند. شط بزرگ آن فرات و دجله است و آن را شط العرب گویند. در زمان قدیم گردابی خطرناک در جایی که نهر ابلّه به دجله می ریخت وجود داشت که غالب کشتی ها در آنجا غرق می شدند. به گفته ابن حوقل یکی از زنان عباسیان (بعضی می گویند، زبیده بوده است) آن خطر را از کشتی ها بدین گونه دور ساخت که چند کشتی را از سنگ پر کرد، در آن گرداب فرو ریخت و گرداب انباشته شد و خطر رفع گردید.
معنی کلمه آبله در ویکی واژه
(پزشکی): بیماری ویروسی سخت و واگیردار که ایجاد بثورات پوستی میکند به نحوی که آثارشان از بین نمی‌رود؛ تاول، تبخال. مرضی که بیشتر در بین کودکان شایع است، از علائم آن تب شدید، دردِ ستون فقرات و تاولهای روی پوست. آبله افرنگ: سیفلیس.
جملاتی از کاربرد کلمه آبله
دست بیداردلان آبله فرسوده شده است تا ازین خانه تاریک دری یافته اند
خراشی در دست کودک ایجاد کرده و از همسایگانی که فرزندشان در حال بهبودی بود، اندکی از پوست آبله او را گرفته به آن محل می‌مالیدند تا میکروب تضعیف شده، وارد بدن شده و مصونیت ایجاد کند.
تاریخ ظهور آبله مشخص نیست. به احتمال زیاد از یک ویروس جوندگان آفریقایی زمینی بین ۶۸۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ سال پیش تکامل یافته است. گستره وسیع تاریخ‌ها به دلیل سوابق مختلف مورد استفاده برای کالیبره کردن ساعت مولکولی است. یک کلاد سویه‌های واریولای ماژور (شکل بالینی شدیدتر آبله) بود که بین ۴۰۰ تا ۱۶۰۰ سال پیش از آسیا پخش شد. کلاد دوم شامل آلاستریم (یک آبله خفیف فنوتیپی) توصیف شده از قاره‌های آمریکا و جدایه‌هایی از غرب آفریقا بود که از سویه اجدادی بین ۱۴۰۰ تا ۶۳۰۰ سال قبل از حال جدا شده بودند. این کلاد حداقل ۸۰۰ سال پیش به دو زیرشاخه منحرف شد.
اسید استیک غلیظ خورنده‌است و در نتیجه باید با احتیاط با آن کار کرد، زیرا باعث سوختگی، آسیب‌های دائم چشمی و سوزش اعضای دارای مایعات مخاطی میشود. این تاول‌ها و آبله‌ها ممکن است تا چند ساعت پس از در معرض قرار گرفتن پدیدار نشوند. به هنگام کار کردن با این ترکیب‌ها باید از دستکش‌های مقاوم از جنس پلاستیک نیتریل استفاده کرد چراکه استفاده از دستکش‌های لاتکس از ایمنی لازم برخوردار نیست. اسید استیک غلیظ در شرایط آزمایشگاهی به سختی مشتعل میشود. با بالا رفتن دما از مرز ۳۹ درجه سانتی‌گراد، ریسک تبدیل شدن آن به یک ماده منفجره در مجاورت هوا افزایش می‌یابد. (حد انفجار: ۴/۵ درصد تا ۱۶ درصد).
مردمک دیده دیدار دوست آبله پای طلبکار اوست
آبلهٔ میمون نخستین بار در سال ۱۹۵۸ در بین میمون‌های آزمایشگاهی در کپنهاگ دانمارک شناسایی شد. این بیماری بیشتر در مناطق دورافتاده کشورهای مرکز و غرب آفریقا در نزدیکی جنگل‌های بارانی استوایی دیده شده‌است. بنابر همین موقعیت مکانی، ویروس آبلهٔ میمون به دو سویهٔ اصلی آفریقای غربی و آفریقای مرکزی دسته‌بندی میشود. نخستین مورد در انسان در سال ۱۹۷۰ در جمهوری دموکراتیک کنگو یافت شد.
چون آبله شیشه ز آتش تیز آید بیرون ز آب لبریز
ز بس خستهٔ تیرپیکان نشان شده آبله دست پیکان کشان
تا آبله پایی نکشد رنج خراشی خاری نشدیم از سر راهی ندمیدیم
در باغ جهان آبله‌های کف دهقان چون قطره می از دل انگور فرو ریخت
آبله معمولی معمولاً یک بثورات مجزا ایجاد میکند که در آن جوش‌ها به‌طور جداگانه روی پوست ظاهر می‌شوند. توزیع بثورات در صورت متراکم‌تر، در اندام‌ها نسبت به تنه، و در قسمت‌های انتهایی اندام‌ها نسبت به قسمت پروگزیمال متراکم‌تر بود. کف دست و کف پا در بیشتر موارد درگیر بود. گاهی اوقات، تاول‌ها به ورقه‌هایی با هم ادغام می‌شوند و راش‌هایی به هم پیوسته ایجاد میکنند که شروع به جدا شدن لایه‌های خارجی پوست از گوشت زیرین میکند. بیماران مبتلا به آبله همریز اغلب بیمار بودند حتی پس از ایجاد دلمه روی تمام ضایعات. در یک سری موارد، میزان مرگ و میر در آبله همرو ۶۲ درصد بود.
پیش از رازی، ثابت بن قرّه (۲۲۱ـ ۲۸۸) کتابی با همین عنوان داشته که نسخه منحصر به فرد آن در مجموعه سباط، در کتابخانه الماشطه شهر حلب، موجود است.[پاورقی ۱۸] از دیگر پیشینیان رازی، علی بن سهل طبری (متولد ۱۹۲) در وصف بیماری آبله نوشته است که چشمها و صورت سرخ میشود، حرارت خون بالامی رود، سروبدن سنگین، و بینی بسته میشود و بیمار عطسه میکند و دچار غم و اندوه می‌گردد. سپس برای بهبود یا مصونیت چشم بیمار داروهایی تجویز کرده و دستورهایی نیز برای غذای بیمار داده است. در مورد طبع بیمار، اشاره کرده که بیمار تا هفت روز نباید از مواد ملیّن استفاده کند. در آخر، علائم آبله وخیم را ذکر کرده است.[پاورقی ۱۹]
اشرف مازندرانی در اصفهان رشد کرد و در سال ۱۰۷۰ ه.ق به علت دو رویداد تلخ اصفهان را به قصد هند ترک نمود و به دربار گورکانیان هند اورنگ‌زیب عالمگیر رفت. یکی از دست دادن پسرش محمدرفیع که به بیماری آبله مرد و دیگری درگذشت نیای خود علامه مجلسی. این دو حادثه باعث تأثر فراوان شد به گونه‌ای که همسر و فرزند دوسالهٔ خود را در اصفهان تنها گذاشته و خود از راه خراسان عازم هند شد.
کوثر جگر تشنه فرستد به سوالش خاری که نم از آبله ی پا بستاند
ز فیض آبله دارد جنونم اوج اقبالی که‌گر بر خاک ره ساید قدم افسر برون آرد
هزینه تلاش برای ریشه کنی، از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۹، تقریباً ۳۰۰ میلیون دلار آمریکا بود. تقریباً یک سوم آن از کشورهای توسعه‌یافته بود که دهه‌ها قبل آبله را تا حد زیادی ریشه کن کرده بودند. طبق گزارش‌ها، ایالات متحده، بزرگ‌ترین مشارکت کننده در این برنامه، هر ۲۶ روز یک بار این سرمایه‌گذاری را با پولی که برای واکسیناسیون و هزینه‌های بروز خرج نشده است، جبران کرده است.
به سعی آبله بینم ز ننگ هرزه جولانی رفیقان چشمی ایجاد از برای خواب پا کردم
در فصل چهاردهم، از جمله نشانه‌های انواع بی خطر آبله و سرخک، تنفس منظم، هوشیاری، میل به غذا، چابکی در حرکات، خواب آرام و نبض مرتب را ذکر کرده و سپس به شرح علائم انواع کم خطر و وخیم این دو بیماری پرداخته است.
زمان ورود آبله به اروپا و آسیای جنوب غربی کمتر مشخص است. آبله در عهد عتیق یا جدید کتاب مقدس یا در ادبیات یونانی یا رومی به وضوح توصیف نشده است. در حالی که برخی طاعون آتن را - که گفته می‌شد منشأ آن در «اتیوپی» و مصر بوده است - یا طاعونی که محاصره سیراکوز توسط کارتاژ در سال ۳۹۶ پیش از میلاد را برطرف کرد - با آبله شناسایی کرده‌اند، بسیاری از محققان معتقدند که احتمال وجود چنین جدی بسیار کم است. اگر بقراط در طول زندگی او در منطقه مدیترانه وجود داشت، بیماری به عنوان واریولای ماژور از توصیف آن در امان بود.
از آبله ام چشمه خون سر هر خار انگشت نما گشت ره از پای سراغم
