آتش افروز

قوله: «وَ هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ مُوسی‌ إِذْ رَأی‌ ناراً» آتش نشان جودست، و دلیل سخا، عرب آتش افروزد تا بدان مهمان گیرد، هیچکس بآتش مهمانی چون موسی (ع) نیافت و هیچکس از آتش میزبانی چون اللَّه تعالی ندید، موسی آتشی میجست که خانه افروزد. آتشی یافت که جان و دل سوزد، همه آتشها تن سوزد و آتش دوستی جان، بآتش جان سوز شکیبایی نتوان. آتشها بر تفاوتست، آتش شرم و آتش شوق و آتش مهر، آتش شرم تفرّق سوزد، آتش شوق صبر سوزد، آتش مهر دو گیتی سوزد، تا جز از حق نماند، دلیل یافت دوستی دو گیتی بسوختن است، نشان محقق با غیر حق نپرداختن است، علامت نیستی در خود برسیدن است، باران که بدریا رسید برسید، در خود برسید آن کس که بمولی رسید، موسی (ع) بسر مشرب توحید رسیده بود، که خطاب: «إِنِّی أَنَا رَبُّکَ» شنید، او را فرمودند که قدم در عالم تفرید نه، پای بر دو گیتی نهاد و مولی را همّت یگانه کرد.

منم آن شعله ناقص که پی کسب کمال آتش افروز به دامان خس انداخت مرا

که با کرج، کین عدو سوز داشت نگه، چون درخش آتش افروز داشت

به دنبال فتوحات مقدونی، ایرانیان در کاپادوکیه و بقیه آسیای صغیر از هم دینان خود در ایران قطع شدند، اما آنها همچنان به ایمان ایرانیان نیاکان خود عمل کردند. استرابون، که آنها را در پادشاهی کاپادوکیه در قرن اول پیش از میلاد مشاهده کرد، گزارش می دهد که این "آتش افروزان" بسیاری از "مکان های مقدس خدایان ایرانی" و همچنین آتشکده ها را در اختیار داشتند.  استرابون، که در زمان آگوستوس (ح. ۲۷ پیش از میلاد تا ۱۴ پس از میلاد)، تقریباً سیصد سال پس از سقوط امپراتوری ایران هخامنشی، نوشت، تنها آثاری از ایرانیان در غرب آسیای صغیر را ثبت کرده است. با این حال، او کاپادوکیه را «تقریباً بخشی زنده از ایران» می‌دانست.

یکی مغ در آن، آتش افروز بود که از گرم خویی جگرسوز بود

وَ قالَ فِرْعَوْنُ یا أَیُّهَا الْمَلَأُ فرعون گفت ای بزرگان کسان من ما عَلِمْتُ لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرِی من شما را جز خویشتن هیچ خدایی ندانم. فَأَوْقِدْ لِی یا هامانُ عَلَی الطِّینِ آتش افروز مرا ای هامان بر گل فَاجْعَلْ لِی صَرْحاً و مرا کوشکی ساز بنای آن عالی، طارمی بلند لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلی‌ إِلهِ مُوسی‌ تا بر روم مگر مرا دیدار افتد بخدای موسی وَ إِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ الْکاذِبِینَ (۳۸) و من این موسی را از دروغ‌زنان می‌پندارم.

اولین نمایش آتش افروزان در ۱۷ دسامبر ۱۹۷۱ در سینما بالزاک پاریس بود.

گو کجا مدحت آتش افروزد تا ضمیرم سمندر اندازد

در دسامبر ۲۰۲۲، آتش افروزان خودروی خواهرش سوزانا شلاین، دیپلمات حرفه‌ای که در آتن خدمت می‌کرد، را منهدم کردند که این امر باعث شد تا جورجیا ملونی، نخست‌وزیر فعلی ایتالیا، «نگرانی عمیق» خود را ابراز کند.

الهی سینه‌ای ده آتش افروز در آن سینه دلی وان دل همه سوز

کنون یاد می آیدم آن زمان که شوق آتش افروز شد در نهان

گل آتشین آتش افروز توست زآتش کنان شب و روز توست

گفت من از آتش افروزنده ام سجده نکنم زانکه من سوزنده ام