بسمل

به نظر ابن عربی، ذکر آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» در ابتدای هر سوره نشانه تقدم رحمت حق بر قهر اوست و خداوند به نوعی بر رحمت خویش تأکید دارد، زیرا سه اسم این آیه از اسمای رحمت الهی‌اند. ابن عربی در تفسیر کل عبارت بسمله نیز به بحث مبسوط می‌پردازد و رحیم را در آخر آن صفت پیامبر اسلام برمی‌شمارد که عالم عقل و نفس به وجود او کامل شده‌است و بسم را راجع به آدم نبی می‌داند. در تفسیر عبدالرزاق کاشی که به تفسیر ابن عربی مشهور است حرف «ب» نشانه‌ای از عقل اول یا صادر اول دانسته شده‌است.

هوای ‌کعبهٔ تحقیق داری ساز تسلیمی سجود بسمل اینجا در خم بال است محرابش

چو بسمل شده صید بر روی خاک بغلطید گویا دل دردناک

منم صید تو حیف آید به فتراک دگر افتم بگو روبه مخور شیری شکاری گر کند بسمل

در سخنی منسوب به علی بن ابیطالب آمده‌است که شرح باء بسم الله بار هفتاد شتر است. برخی اشاره به این دارند که نه تنها تمامی سوره‌های قرآن با باء (بسم الله الرحمن الرحیم) شروع می‌شوند بلکه سوره توبه نیز که تنها سوره بدون بسمله است با باء شروع می‌شود و با استناد به تورات مدعی می‌شوند که همه کتابهای آسمانی با حرف باء آغاز شده‌اند.

تبسم که به خون بهار تیغ کشید که خنده بر لب‌گل نیم بسمل افتادست

مؤلف برای تفسیر سوره‌های بلند آیات را به دسته‌های متعدد با اندازه‌های مختلف بر اساس موضوع آنها تقسیم و بسمله هر سوره را با توجه به مضمون همان سوره تفسیر می‌کند. طنطاوی همچنین هر سوره را سوره پیشین و هر دسته آیات را به دسته بعد تقسیم‌بندی می‌کند.

چون نهم سر در پی دل، وز که جویم زو سراغ؟ در بیابانی که صد چون خضر، بسمل یافتم

زتیغت بسمل من زخم دیگر آرزو دارد هلاک خویت ای بیدادگر، رحمی به حال من

نمی گردم اگر گرد سرت، خاطر نرجانی که بال مرغ بسمل گشته پروازی نمی دارد

نیست آخر، تیع نعمان بسملی چون تیغ هند تا جهانی حک شود، بر دوک جوق پیره زن

خاک ره خود می کنی آلوده از خون کسان چون حق چشم ماست این، بهر چه بسمل می کنی؟

حلقهٔ اولی ازین خوش سلسله حرف اول از حروف بسمله