معنی کلمه اتیوپی در دانشنامه آزاد فارسی
اِتیوپی
اِتیوپی
موقعیت. کشور اتیوپی، کهن ترین کشور جهان، در افریقای شرقی قرار دارد و از شمال به اریتره، از شرق به سومالی، از جنوب به کنیا، و از غرب به سودان محدود می شود. مساحت این کشور ۱,۱۳۳,۸۸۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن شهر آدیس آبابا است. نام سابق آن حبشه بود.سیمای طبیعی. کشور اتیوپی که از هر سو در خشکی محصور است، بقایایِ امپراتوری باستانی توانمندی است که در ادبیات و کتاب های مشرق زمین به حبشه معروف است. اتیوپی امروزی کشوری است کوهستانی که کافت بزرگافریقا از شمال به جنوب آن را به دو نیمه تقسیم کرده است. بلندی ارتفاعات بخش غربی، که به مرز کشور سودان منتهی می شود، به ۳,۷۰۰ متر می رسد و شهر آدیس آبابا، با ارتفاع ۲,۳۰۰ متر، در قلب آن جا دارد. درۀ رود نیل آبی، که از دریاچۀ تاناواقع در شمال غربی کشور شروع می شود و همچون قوس عظیمی نخست به طرف جنوب شرقی و سپس به سوی غرب و شمال غربی روان است، اراضی این بخش را قطع می کند. کوه راس دِ شان، در ۱۵۰کیلومتری شمال شرقی دریاچۀ تانا، با ارتفاع ۴,۶۲۰ متر، مرتفع ترین نقطۀ کشور اتیوپی است و دشت معروف دَناقِل، در شمال شرقی کشور، از دامنۀ شرقی کوه مزبور تا دریای سرخ امتداد دارد. پهنای کافت بزرگ افریقا ۵۰ کیلومتر است و در انتهای جنوبی آن، نزدیک مرز کشور کنیا، چند دریاچۀ کوچک و تعدادی قلۀ آتشفشانی قرار دارد. بخش شرقی آن، در مقایسه با بخش غربی کم ارتفاع تر است و از دشت دناقل و درّۀ پهناور رود عواش شروع می شود و چشمه های آب گرم و آتشفشان های فعال و نمکزارهای متعدد از ویژگی های این قسمت است. این بخش رو به جنوب، به ارتفاعاتی می پیوندد که بلندی آن ها ۴,۳۰۰ متر است. کوه های اتیوپی که از بلندترین نواحی افریقا به شمار می آید، سرچشمۀ رودخانه های بسیاری ازجمله نیل ازرق (آبی) و تِکِزِهاست که از دریاچۀ تانا سرچشمه می گیرند و هر دو ریزابه های رود نیل محسوب می شوند اومو، عواش، شبلی، جوبا، و داوااز دیگر رودهای مهم این کشورند. اتیوپی سرزمینی آباد و نسبتاً پرباران است. دیر داوه، نازرِت، دِسِه، قندار، مِکِلِه، جیما، و هرِرشهرهای مهم آن به شمار می آیند. سرزمین اتیوپی به سبب وسعت بسیار، اقلیم متنوعی دارد و هوای آن از بسیار گرم و مرطوب در اراضی پست تا سرد و بارانی در ارتفاعات متغیر است. دره های ژرف نواحی کوهستانی گرم و بارانی و محل رویش گیاهان استوایی اند. فصل بارندگی عمدۀ آن از خرداد تا مرداد و ماه های خشک و کم باران آن از بهمن تا فروردین به درازا می کشد. میانگین دمای هوای شهر آدیس آبابا در سراسر سال پانزده تا شانزده درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۲۳۷ میلی متر می رسد. اتیوپی متناسب با گوناگونی اقلیمی از تنوع گیاهی بهره مند است و پوشش گیاهی آن را جنگل های بارانی در کوهستان ها و علفزارهای استوایی در دره ها و اراضی کم ارتفاع تشکیل می دهد. حیات وحش این کشور شامل نوعی بز کوهی در ارتفاعات و اسب آبی و تمساح در دریاچه ها و رودخانه هاست.
اقتصاد. حدود سه چهارم از نیروی کار کشور اتیوپی به کشاورزی مشغول اند ولی خشکسالی ها و جنگ های داخلی از بازده آن به شدت کاسته است. این کشور در ارتفاعات بالای ۳هزار متر چراگاه های خوب و مناسبی دارد و ارتفاعات زیر ۳هزار متر آن بیشتر به نواحی مسکونی اختصاص یافته است. ذرت، گندم، جو و دیگر غلات در همین نواحی به دست می آیند و پرورش اسب و دام نیز خاص این نواحی است. ارتفاعات کمتر از ۱,۸۰۰ متر، اقلیم استوایی دارند و به کشت قهوه و نیشکر که از اقلام عمدۀ صادراتی محسوب می شوند، اختصاص یافته است. طلا، پلاتین، مس، و سنگ های آهکی از منابع عمدۀ زیرزمینی اتیوپی اند و بیشترین نیروی الکتریسیته با روش برقابیتأمین می شود. در سال های اخیر بررسی هایی نیز برای بهره برداری از شیوۀ زمین گرمایشی (ژئوترمال) در امتداد کافت بزرگ صورت گرفته است.
حکومت و سیاست. کشور اتیوپی به شیوۀ جمهوری فدرال با دو مجلس قانون گذاری اداره می شود. مجلس نمایندگان مردم از ۵۴۸ عضو و مجلس شورای فدرال از ۱۱۷ عضو تشکیل شده است که برای مدت پنج سال انتخاب می شوند. رئیس جمهور که عالی ترین مقام تشریفاتی کشور است با رأی اکثریت شورای نمایندگان مردم برای پنج سال انتخاب می شود و رهبر حزب اکثریت مقام اجرایی نخست وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد.
مردم و تاریخ. جمعیت اتیوپی حدود ۸۲,۱۰۱,۹۹۸ نفر است(۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۷۲.۴ نفر در کیلومتر مربع می رسد. روند افزایش جمعیت این کشور۲.۴ درصد است و اقوام اوروموو امهره اکثریت قومی آن کشور را تشکیل می دهند. حدود ۵۰ درصد از مردم آن مسلمان اند و ۸۵ درصدشان در روستاها به سر می برند. زبان رسمی اتیوپی امهری است و میانگین امید به زندگی در این کشور ۵۳ سال است و حدود۳۷.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. بنابر افسانه ها، تبار امپراتوری حبشۀ باستان به سلیمان نبی و ملکۀ سبا می رسد. نام حبشه که نام قدیم کشور اتیوپی است از حبشت نام قومی از اعراب که در ۲هزار سال پیش از میلاد از یمن به افریقا مهاجرت کرده بودند، اقتباس شده است. یونانیان باستان از واژۀ اتیوپی به مفهوم سیه چهره استفاده می کردند و آن را برای افریقایی های سیاه پوست به کار می بردند. تاریخ مدون و مکتوب کشور اتیوپی به قرن ۲م بازمی گردد، یعنی زمانی که امپراتوری اکسوم در شمال اتیوپی امروزی تشکیل شد. با ظهور آیین اسلام، اتیوپی که قبلاً آیین مسیحیت را پذیرفته بود، به انزوا کشیده شد و ناگزیر از افتتاح باب دولتی و برقراری رابطه با کشورهای اروپایی گردید. اولین تماس مکتوب اروپاییان با اتیوپی مربوط به ۱۴۹۰م و آن زمانی است که یک دریانورد پرتغالی از این کشور دیدن کرده است. نخستین سفیر اروپایی که از کشور پرتغال بود، در ۱۵۲۰ به دربار امپراتوری حبشه وارد شد تا برای مقابله با توسعه طلبی مسلمانان چاره اندیشی کنند. ولی تلاش پرتغالی ها برای اشاعۀ آیین کاتولیک رومی به نتیجه نرسید و کلیسای قبطی موقعیت خود را در اتیوپی همچنان حفظ کرد. اختلافات و جنگ های داخلی بین اقوام مختلف در حبشه تا قرن ۱۹ ادامه داشت، و به این کشور آسیب بسیار زد. با به سلطنت رسیدن تئودور دوم در ۱۸۵۵ وحدت کشور دوباره تأمین شد و منلیک دومدر ۱۸۸۹ ایتالیایی ها را، که در قرن ۱۹ به اتیوپی تجاوز کرده بودند، شکست داد و آنان موقتاً از اتیوپی دست کشیدند. در ۱۹۱۷ با به سلطنت رسیدن هایِله سِلاسی، اختلاف اتیوپی و ایتالیا شدت گرفت و به جنگ ۱۹۳۵ منجر شد و اتیوپی در ۱۹۳۶ به تصرّف ایتالیا درآمد. استیلای ایتالیا بر اتیوپی تا ۱۹۴۱ به درازا کشید و پس از شکست ارتش ایتالیا از ارتش بریتانیا، در جنگ جهانی دوم، ایتالیایی ها به ناچار اتیوپی را تخلیه کردند و هایله سلاسی مجدداً به اتیوپی بازگشت و زمام امور را در دست گرفت و اریتره را به اتیوپی ضمیمه کرد. با کشته شدن هایله سلاسی به دست کمونیست ها (۱۹۷۵)، اتیوپی دچار آشوب و هرج و مرج شد و ژنرال هایله ماریام، رهبر کمونیست ها، زمام امور کشور را در دست گرفت و با شورشیان و استقلال طلبان اریتره به نبرد پرداخت. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۰، شورشیان اریتره بر شدت فعالیت های خود افزودند و سرانجام در ۱۹۹۳ اریتره را از اتیوپی جدا کردند و قانون اساسیِ ۱۹۹۵، نظام جمهوری دموکراتیک فدرال بر اتیوپی حاکم گردید.