ارحام

تا جنین کسوت حفط تو نپوشید نخست کی تقاضای وجع دامن ارحام گرفت

وی برای اولین بار در دوران دبیرستان روی صحنه رفت. در جشن سالانه دبیرستان ادب معمولاً سه شب نمایش برای معلمان و والدین و بزرگان شهر اجرا می‌گردید ولی در زمان حضور ارحام صدر به دلیل استقبال از آن نمایش که «رفیق ناجنس» نام داشت، تا هفت شب بلیت فروخته شد.

آرمان در سال ۱۳۴۴ به کارگردانی و تهیه‌کنندگی روی آورد و فیلم عروس دریا را با شرکت خودش، فروزان، ویگن و بهروز وثوقی کارگردانی نمود که در «جشنوارهٔ فیلم مسکو» سال (۱۹۷۴) به نمایش درآمد. وی با شش سال وقفه، در سال ۱۳۵۱ فیلم دیگری با نام مستأجر با بازی رضا ارحام صدر کارگردانی نمود.

در سال ۱۳۲۷، ناصر فرهمند اولین تئاتر حرفه‌ای را در اصفهان تأسیس نمود و از ارحام صدر برای همکاری دعوت نمود. این تئاتر در دروازه دولت اصفهان و ساختمانی که هم‌اکنون تبدیل به شهرداری شده‌است قرار داشت. تمام تلاش وی آن بود که نمایش کمدی از حالت فکاهی محض خارج شود و به انتقاد از مسائل سیاسی و اجتماعی نیز بپردازد.

با خود اندیشه کردم که قالب انسانی که نتیجه صنع یزدانیست و ترکیب الهی مطیه اوامر و نواهی است، نه همانا که از ظلمات اصلاب و ارحام بدین بارگاه عام و کارگاه پخته و خام بدان آمدند که تا حافظ و حامل بار لغت بلخی و کرخی شوند و یا نقش تخته عبارات تازی و حجازی گردند که شناختن شعر لبید و ولید و دانستن انساب و احساب بنی قحطان و بنی شیبان علم منجی و منجح و تجارت مرفق و مربح نیست که در علم لغت عرب و در رفع و وضع این ادب بدرجه خلیل واصمعی بیش نتوان رسید و این هر دو در پله الراسخون فی العلم بس سنگی ندارد و بر محک الراجعون فی الفضل، بس رنگی نه.

به یمن رای رزین تو بس عجب نبود که‌ کودکان همه بالغ شوند در ارحام

رضا ارحام صدر (زاده ۱۲ اردیبهشت ۱۳۰۲ – درگذشته ۲۴ آذر ۱۳۸۷)، بنیان‌گذار مکتب کمدی انتقادی در تئاتر ایران بود که بعدها به «مکتب تئاتر اصفهان» نیز مشهور شد.

پس از مدتی ارحام صدر از این گروه جدا شد و مدیران تئاتر سپاهان سعی کردند همایون و جهانگیر فروهر را جانشین وی نمایند. وی پس از مدتی گروه نمایشی ارحام را در محل «سینما پارس» (مولن روژ) واقع در محله جلفای اصفهان پایه‌گذاری کرد. ارحام صدر، گروه هنری ارحام را با حضور خودش، مهدی ممیزان، رضا خندان، علی محمد رجائی و دختران (ژاله، فروغ و سرور)، کلارا استپانیانس (دخانی)، منصور جهانشاه، پری کربلایی، هوشنگ بصیری، ایرج صالحی، سعید محقق و… تشکیل داد که این جمع کمابیش تا پایان با همین نفرات به کار خود ادامه داد و جمعی از کمدی‌ترین نمایشها از جمله دیوانه، من می خوام، وادنگ، رسواها و … را روی صحنه برد.

کعبه در ناف زمین بهتر سلاله از شرف کاندر ارحام وجود از صلب فرمان آمده

او فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۲۶ با بازی در تئاتر آغاز کرد. وی مؤسس «گروه هنری ارحام صدر» در سال ۱۳۴۳ بوده‌است. وی به «شکرپاره اصفهان» معروف بود. فیلم ویدئویی درسا که در سال ۱۳۸۴ توسط محسن دامادی ساخته شد، آخرین حضور او در جلوی دوربین بود. ۱۷۶ نمایش حاصل ۵۰ سال فعالیت هنری وی بود. او در میان مردم اصفهان از احترام قابل توجهی برخوردار بود.

از پی کثرت خدام تو بخشنده قوی نطفه را صورت انسی همه اندر ارحام

و حکی عن معروف الکرخی قال: کان رجل مسرف علی نفسه و لکن کان واصلا لرحمه، فلمّا مات رأیته فی المنام و بیده لواء من نور فی جمع عظیم علیهم ثیاب من نور و بین ایدیهم نور و من خلفهم نور و عن ایمانهم نور و عن شمائلهم نور یکاد نورهم یخطف البصر و هم یقولون بصوت رفیع: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبی‌ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ». فقلت له من هؤلاء؟ قال الواصلون للارحام، فقلت بم نلت ما نلت و قد کنت کما کنت؟ فقال بصلتی الارحام وصلت الی الانعام فی دار السّلام بین یدی ذی الحلال و الاکرام.

عدوی جاه ترا نطفه خون خور او به صلب بدان صفت که در ارحام مادران اطفال

اسماعیل ارحام‌صدر سرانجام بعد از ظهر یکشنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۲ در سن ۸۵ سالگی در بیمارستان قلب شهیدرجایی تهران در اثر ایست قلبی درگذشت.

در جشن طراحان صحنه و چهره‌پردازان خانه تئاتر سال ۱۳۸۵ از اسماعیل ارحام صدر، بخاطر طراح صحنه دهه‌های ۲۰ تا ۶۰ تقدیر شد.

دامان عصمت تو مبرّا بود ز عیب زاصلاب شامخاتی و ارحام طاهرات

ارحام صدر همچنین در دهه ۴۰ همکاری خود را در تئاتر و سینما با کارگردانانی مانند جعفر والی (آی باکلاه و آی بی کلاه - بام‌ها و زیربام‌ها)، عباس جوانمرد (پهلوان اکبر می‌میرد، آلونک تئاترهای تلویزیونی و آوازهای شب و معرکه)، داریوش مهرجویی (گاو- آقای هالو)، خلیل دیلمقانی (میرزا کمال الدین)، عزت‌الله انتظامی (مردی که مرده بود و خودش نمی‌دانست)، علی نصیریان (افول)، پرویز کاردان (سریال تلویزیونی مرد اول)، علی حاتمی (سریال هزاردستان) و مانند آن‌ها ادامه می‌دهد.

مصادیق مختلفی از کلمه قربی در منابع تفسیری اهل سنت و شیعه معرفی شده‌است که بخش مهمی از اختلاف تفسیری مسلمانان در مورد آیه مودت محسوب می‌شود. اکثر اهل سنت در توضیح قربی قریش، ارحام خودِ مسلمانان یا تقرب به خدا را بیان کرده‌اند. افرادی همچون ابن تیمیه، ابن کثیر، ابن حجر عسقلانی، طبری، فخر رازی از مفسرانِ معتقد به این گونه تفسیرها از کلمه قربی هستند. اما مفسران شیعه بر طبق روایات، قربی را علی، فاطمه زهرا، حسن مجتبی و حسین معرفی کرده‌اند و معتقدند مودت این افراد در درجه‌ای از اهمیت قرار دارد که با رسالت هم ارزش می‌باشد و وجوب مودت به جهت تداوم هدایت برای مردم و در امتداد ولایت الهیه پیامبر است.

من یبلغن محمداً عن قومه ان الموده قطعت ارحامها

محققی ‌که ضمیرش به حزم پیش نگر همه ضمایر اطفال دیده در ارحام