اصفهان. [ اِ ف َ ] ( اِخ ) نام شهر بدین صورتها آمده است : انزان. گابیان. گابیه. جی. اسپاهان. سپاهان. اسپهان. صفاهان. اسفاهان. اصفاهان. اسبهان. اسفهان. اسباهان. اصبهان. در کتب تاریخی قدیم بنام گابا یا کی معرفی گردیده است. در قدیم آنرا اسپادانا میگفتند . در دائرةالمعارف جغرافی فرانسه اسپدان و در نوشته های بطلمیوس آپادان و آپادانا نامیده شده است. ( اصفهان نورصادقی ). و دمشقی نام قدیم آنرا رشورجی آورده است و در گذشته آنرا یهودیه یا دارالیهودی می خواندند. ( برهان ). در جغرافیای بطلمیوس اصبدانه نامیده شده است .و لقب آن دارالسلطنه بود ، زیرا دیرزمانی پایتخت ایران بود. اصفهان و اصبهان معرب اسباهان یا بسفاهان است. مردم می گفتند اسفاهان یعنی لشکر، تداول کلام عوام اصفهان را بدان نام نهاد . و رجوع به اصبهان شود. گفته های برخی از لغت نویسان : اصفهان شهری باشد دارالسلطنه در ملک عراق ، گویند دجال از آنجا خروج کند و ابتدای قحط عالم از آنجا شود و هرکه چهل روزدر آن شهر باشد بخیل و ممسک شود. و جمع سپاه نیز هست و جمع سگ هم گفته اند که به تازی کلب خوانند، چه درکتاب معجم البلدان در تصحیح نام اصفهان گفته اند که :الاصبهان اسم مشتق من الجندیة و ذلک ان لفظ اصبهان اذا رُدَّ الی اسمه بالفارسیة کان اسباهان و هی جمع اسباه و اسباه اسم للجند و الکلب و یخفف فیقال اسبه و جمعه بالفارسیة اسبهان. ( از برهان ). نام شهری مشهور از ایران. ( غیاث ). نام شهری مبارک از ولایت فارس ، گویند که هوای لطیف دارد و اهل وی زیرک باشند در صناعتها، و آن شهر را قدیم یهودیه خواندندی و گویند هر قحطی که در عالم باشد ابتدا از اسپهان بود، کذا فی عجائب البلدان. و خروج دجال و اعوان و انصار علیهم اللعنة هم از آن ولایت خواهد بود، کذا فی شرفنامه. ( مؤید الفضلاء ). نام شهریست از عراق و اهل آن شهر را لوم بر طعام باشد و آنرا در قدیم دارالیهود گفتندی. ( رشیدی ).شهری است مشهور و سپاه ملوک عجم در آن شهر جمع بوده اند و از آنجا به اطراف مأمور می شده اند چنانکه سپاه عرب در شهر کوفه اجتماع داشته اند. صاحب برهان گوید که سپاه و اسپاهان بمعنی سگ نیز آمده و این معنی نامناسب است چنانکه صاحب معجم البلدان گفته الاسبهان اسم مشتق من الجندیة. نسبت دجال نیز به این شهر افسانه است بلکه چنانکه خاقانی گفته : مهبط مهدی شمر فضای سپاهان. اکنون نسبت به زمان سلاطین صفویه نقصان در آبادی آن راه یافته مشهور است که :
معنی کلمه اصفهان در فرهنگ عمید
۱. گوشه ای در دستگاه های ماهور و نوا. ۲. از شعبه های بیست وچهارگانۀ موسیقی ایرانی: به یاد مجلس خسرو چو برکشد مطرب / گهی عراق زند گاهی اصفهان گیرد (حافظ: ۱۰۳۵ ).
معنی کلمه اصفهان در فرهنگ فارسی
اصفهان مرکز استان دهم می باشد . شاه عباس اول در سال ۱٠٠۶ ه. ق. آنرا پایتخت قرار داد . شهرستان وسیع و حاصلخیز مرکزی ایران مرکب از دامنه کوههای بختیاری و دشت پهناوریست که از مشرق و جنوب شرقی تا شهرستان یزد ادامه دارد . زاینده رود که از کوههای بختیاری فرود می آید این دشت را مشروب می سازد . شهر اصفهان دارای ۶۷۱/۸۲۵ تن جمعیت و بعد از تهران بزرگترین شهر های ایران است . بنا های بسیاری در زمان صفویه در این شهر ساخته شده آبادی آن چندان بود که اصفهان را [ نصف جهان ] نامیدند . در دوره رضا شاه پهلوی اصفهان مرکز صنایع جدید گردید و اکنون از حیث آثار تاریخی از معروفترین شهر های ایران است . ۱ - ( اسم ) ۲ - پردهایست از موسیقی . نام محلی در کنار راه تبریز و مراغه میان سردرد و لایجان در ۱۴۵٠٠ متری تبریز .
معنی کلمه اصفهان در دانشنامه آزاد فارسی
اِصفهان (موسیقی) از آوازهای موسیقی ایرانی. امروز آن را به دو حالت اجرا می کنند. یکی با محسوس نیم پرده و دیگری با محسوس سه ربع پرده که به گفتۀ علینقی وزیری اصل اصفهان همین دومی است و اجرای اصفهان با محسوس نیم پرده به سبب تأثیر موسیقی غرب است. منظور از محسوس، درجۀ هفتم گام اصفهان و منظور از گام در موسیقی ایرانی دوری از نت ها در فاصلۀ یک اکتاو و یا کمتر از آن یک چهارم درست و یا یک پنجمِ درست است که روی بعضی از درجات آن مقام یا لحن یا گوشۀ خاصی بنا می شود. برخی آواز اصفهان را برگرفته از گام دستگاه همایون می دانند؛ در این صورت شاهد اصفهان درجۀ چهارم همایون است. از لحاظ مقایسه ظاهری گام اصفهان به گام مینور هارمونیک در موسیقی اروپایی شبیه است. آواز اصفهان در بین قوم ترک بسیار متداول است؛ ولی آنان اصفهان را به طرز دیگری می نوازند. گوشه هایی که امروز در اصفهان متداول است عبارت اند از درآمد، جامه دران، بیات راجه، عُشّاق، سوز و گُداز، راز و نیاز، نَغْمه، مثنوی. به جز درآمد، بقیۀ گوشه ها در دستگاه های دیگر نیز اجرا می شوند. در اصفهان از طریق گوشه عُشّاق می توان به دستگاه شور رفت و آن شوری است که شاهد آن یک فاصلۀ پنجم درست بالاتر از شاهد اصفهان است. در گوشۀ عُشّاق نتِ درجۀ سوم اصفهان ربع پرده بالا رفته و حالتی آمرانه و با اقتدار به آن می بخشد؛ معمولاً عشاق پس از بیات راجه نواخته می شود. گوشۀ بیات شیراز فقط در ردیف محمود کریمی اجرا شده است. گوشه ای دیگر نیز در ردیف محمود کریمی موجود است که به آن «گوشه ای در اصفهان» گفته است و اسم معیّنی ندارد. نوع خاصی از درآمد اصفهان که در بین نوازندگان شهر اصفهان رایج است «بیات درویش حسن» نام دارد. دوری از نت ها در فاصلۀ یک اکتاو در اصفهان از مایۀ دو (do) فاصلۀ نت ها و درجه های گام اصفهان از یکدیگر عبارت اند از دومِ بزرگ، دومِ کوچک، دومِ بزرگ، دومِ بزرگ، دومِ نیم بزرگ، دومِ کم افزوده، دومِ کوچک. از آهنگ های معروف اصفهان به آهنگ های زیر می توان اشاره کرد: بت چین از علی اکبر شیدا؛ پیش درآمد اصفهان اثر مرتضی نی داود که روی آن شعر هم گذاشته و اجرا کرده اند؛ و بوی جوی مولیان از روح الله خالقی.
معنی کلمه اصفهان در دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] شهر اصفهان در جنوب شرقی تهران و حاشیه کویر لوت قرار دارد. طول جغرافیایی آن از رصدخانه گرینویچ 51 درجه و 35 دقیقه شرقی و عرض جغرافیای آن از استوا 32 درجه و 40 دقیقه شمالی است. از دوران قدیم به سبب حاصلخیزی اراضی خود که از آب فراوان زاینده رود سیراب می گردید، نقطه مهمی بوده است. در قرون وسطی محلات مسکونی شهر فقط در ساحل شمالی یعنی قسمت چپ زاینده رود واقع بود. در این قسمت دو شهر کنار هم قرار داشتند: «جی» و «الیهودیه» وجه تسمیه الیهودیه آن بود که در زمان بخت نصر، یهودیان را از بابل کوچ داده و در این مکان ساکن کرده بودند. نام قدیمی اصفهان اسپادانا بوده سپس به سپاهان نامیده شد. بعد از ورود اسلام، نام شهر معرب شده به نام اصفهان خوانده شد پیش از حمله اسکندر مرکز یکی از ایالات ایرانی بود. در سال 21 هجریو در دوران خلافت عمر فتح شد. ناحیه اصفهان در سده های آغازین اسلامی از لحاظ اداره امور و نیز وسعت ، پیوسته در حال دگرگونی بوده است . در زمان هشام اموی با ری و قومس یکی بود. در زمان معتضد، خلیفه عباسی ، اصفهان و نهاوند در دست حاکم کرج ابودلف بود. در جریان مغول، اصفهان مورد حمله تیمور قرار گرفت و مردمانش قتل عام شدند. در زمان صفویان شاه اسماعیل اول پایتخت صفویه را از قزوین به این شهر منتقل نمود.(قرن 17 میلادی) و در دوران شاه عباس اول، اصفهان به اوج عظمت خود رسید. دوره صفویه یکی از پررونق ترین دوره های حوزه علمیه اصفهان نیز هست در این دوره حوزه علمیه اصفهان بیشترین مهاجرت علمی علما و دانشمندان اسلامی را به خود پذیرفته و از حوزه های علمیه شیعه بسان «جبل عامل لبنان»، «احساء» و «بحرین» بهره ها برده و دانش ها اندوخت. در سال 1722 میلادی بر اثر تهاجم افغانها صفویان سقوط نمودند و با سقوط آنها از رونق اصفهان کاسته شد و سپس در دوران قاجاریه، پایتخت ایران به تهران منتقل شد. در سال 1384 شمسی اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2006 میلادی اعلام شد. برخی از رجال نامی اصفهان عبارتند از: [ویکی نور] کتاب اصفهان اثر لطف اللّه هنرفر می باشد. کتاب درباره تاریخ و جغرافیا، رجال،نویسندگان، شاعران، آثار تاریخی، مکان های مقدس و سنّت ها و آداب و رسوم و محلی اصفهان سخن می گوید. انگیزۀ مؤلف چنانکه در مقدمه نوشته «کتاب حاضر برای استفاده جوانان نوشته شده و تا حد امکان از تفصیل مطالب خودداری شده است. آرزو دارم که این کتاب راهنما و راهگشای جوانان در جهت شناسایی اصفهان می باشد». تاریخ نگارش پانزدهم آبان 1346 در مقدّمه رقم خورده است. کتاب از مقدمه و پنج فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل به موقعیّت طبیعی و جغرافیایی اصفهان می پردازد. فصل دوم، نظری به تحول نهای تاریخی این شهر دارد. فصل سوم، سخن از آثار تاریخی مشهور اصفهان است. فصل چهارم، به معرفی اصفهان در دوره معاصر می پردازد و آخرین فصل شرح حال مشاهیر، حکما، فیلسوفان،عارفان، دانشمندان و مورخان این شهر آورده می شود. مقدّمه، معرّفی اصفهان به صورت موجز و مختصر است و این طلیعه ای است برای مطالبی که در فصول بعدی از آنها صحبت خواهد شد و دیگر از انگیزه مؤلف برای تدوین در مقدمه سخن گفته شده است. [ویکی فقه] اصفهان (کتاب). کتاب اصفهان اثر لطف الله هنرفر می باشد. کتاب درباره تاریخ و جغرافیا ، رجال ، نویسندگان، شاعران ، آثار تاریخی، مکان های مقدس و سنت ها و آداب و رسوم و محلی اصفهان سخن می گوید. انگیزه مؤلف چنانکه در مقدمه نوشته «کتاب حاضر برای استفاده جوانان نوشته شده و تا حد امکان از تفصیل مطالب خودداری شده است. آرزو دارم که این کتاب راهنما و راهگشای جوانان در جهت شناسایی اصفهان می باشد». تاریخ نگارش پانزدهم آبان ۱۳۴۶ در مقدمه رقم خورده است. ساختار کتاب کتاب از مقدمه و پنج فصل تشکیل یافته است. فصل اول به موقعیت طبیعی و جغرافیایی اصفهان می پردازد. فصل دوم، نظری به تحول نهای تاریخی این شهر دارد. فصل سوم، سخن از آثار تاریخی مشهور اصفهان است. فصل چهارم، به معرفی اصفهان در دوره معاصر می پردازد و آخرین فصل شرح حال مشاهیر، حکما، فیلسوفان ، عارفان ، دانشمندان و مورخان این شهر آورده می شود. گزارش محتوا مقدمه، معرفی اصفهان به صورت موجز و مختصر است و این طلیعه ای است برای مطالبی که در فصول بعدی از آنها صحبت خواهد شد و دیگر از انگیزه مؤلف برای تدوین در مقدمه سخن گفته شده است. ← فصل اول ...
معنی کلمه اصفهان در ویکی واژه
اصفهان در شاهنامه سپاهان نامیده شده که تا حدودی به واقعیت نزدیک است. اصفهان نیز مانند تهران با حرف اضافی ه همراه است که اگر برداشته شود اسپَ، اسپَ‌آن، شاید با اسپادانا مترداف باشد. از ایدر کنون زی سپاهان روید ..... وزین لشکر خویش پنهان روید نام شهر بدین صورتها آمده است: انزان. گابیان. گابیه. جی. اسپاهان. سپاهان. اسپهان. صفاهان. اسفاهان. اصفاهان. اسبهان. اسفهان. اسباهان. اصبهان. در کتب تاریخی قدیم به نام گابا یا کی معرفی گردیده است. در قدیم آن را اسپادانا میگفتند. در دائرةالمعارف جغرافی فرانسه اسپدان و در نوشته های بطلمیوس آپادان و آپادانا نامیده شده است. (اصفهان نورصادقی). و دمشقی نام قدیم آنرا رشورجی آورده است و در گذشته آن را یهودیه یا دارالیهودی می خواندند. (برهان). در جغرافیای بطلمیوس اصبدانه نامیده شده است. و لقب آن دارالسلطنه بود، زیرا دیرزمانی پایتخت ایران بود. اصفهان و اصبهان معرب اسباهان یا بسفاهان است . مردم می گفتند اسفاهان یعنی لشکر، تداول کلام عوام اصفهان را بدان نام نهاد . و رجوع به اصبهان شود. نام محلی در کنار راه تبریز و مراغه، میان سردرد و لایجان، در ۱۴۵۰۰ متری تبریز. یکی از چهار مقام (مقامه ٔ) اصلی موسیقی است دارای دو فرع، حسینی و نوا. نام پرده‌ای از دوازده پرده ٔ موسیقی. آن را اصفهانک نیز خوانند.
جملاتی از کاربرد کلمه اصفهان
تا به سوی اصفهان دادی عنان نصرة و اقبال و دولت در رکاب
دهر ماهی و من در اویونس اصفهان چاه و من در او بیژن
اصفهان شد غیرت افزای بهشت جاودان زین بنای تازه سلطان سلیمان زمان
دُلَفیان از حکومت‌های (عرب‌تبار) کوچک و دست نشانده خلفای عباسی در ایران است. که مذهبی بر خلاف مرکز رایج خلافت عباسی داشتند این حکومت محلی، از سال ۲۱۰ تا ۲۸۵ هجری در بخش‌هایی از مرکز و غرب و شمال غربی ایران همچون همدان، اصفهان، نهاوند، قزوین و کرج و خوزستان فرمانروایی کردند.
آنکه از اصفهان بود محروم چون تواند که ذم روم کند؟
این شرکت هواپیمایی از شهر وین روزانه دو پرواز به تهران انجام می‌دهد و در هر هفته چهار پرواز نیز به اصفهان و شیراز دارد. پروازهای اصفهان و شیراز این شرکت به صورت وین-اصفهان-شیراز-اصفهان-وین برگزار می‌شود.
استان دهم امروزه شامل استان اصفهان (به مرکزیت اصفهان) است و استان‌های استان چهارمحال و بختیاری به مرکزیت (شهرکرد) و استان یزد به مرکزیت (یزد) از این استان جدا شده‌اند و شهرستان‌های کاشان و گلپایگان به این استان ملحق شده است. در سال ۱۳۳۷ شهربابک از استان دهم جدا و به استان هشتم ملحق گردید.
هماوردی پرسپولیس و سپاهان معروف به ال‌کلاسیکو فوتبال ایران دیدار بین دو تیم پرسپولیس تهران و سپاهان اصفهان است که یکی از مهم‌ترین دیدارهای فوتبال در ایران است.
در زمینه تولیدات طیور استان اصفهان دارای حدود ۱۸۰۹ واحد مرغداری گوشتی با ظرفیت حدود ۳۴ میلیون قطعه جوجه‌ریزی در هر دوره) حدود ۱۱ درصد ظرفیت کشور و همچنین ۱۵۳ واحد مرغداری تخمگذار با حدود ۹ درصد ظرفیت کشور است. ۱۰ درصد تخم مرغ کشور دراستان اصفهان تولید می‌شود این استان در حال حاضر رتبه نخست کشور در تعداد واحدهای مرغداری گوشتی و رتبه دوم در تولید گوشت مرغ را دارا است. همچنین با دارا بودن تعداد ۴۸ واحد پرورش بوقلمون گوشتی، رتبه سوم کشوری و در تولید گوشت و در تولید محصولات شتر مرغ رتبه سوم کشور را داراست. ۶/۴۶ درصد از ظرفیت صنایع تبدیلی و تکمیلی کشور در استان اصفهان قرار گرفته‌است.
دهد جوی شیرش، ز شیرین نشان شکرخیز خاکش بود اصفهان
شهزادهٔ اعظم حسین آن اصفهان را نور عین اعدا ازو در شور و شین احباب ازو با قدر و شان
پروژه راه‌آهن تندرو تهران-قم-اصفهان توسط چین تأمین مالی شده است.
گر که صدر اندر اصفهان نبدی اصفهان نیمهٔ جهان نبدی
وی در خاندانی مشهور در اصفهان متولد شد . پدرش عبدالرحمان از دانشمندان دوران خود بود که علم لغت و نحو و فن شعر را به خوبی می‌دانست. ابن مندویه از شاگردان ابوماهر موسی بن یوسف بن سیار شیرازی و شاگرد مکتب علی بن عباس اهوازی و با ابوالعلاء فارسی طبیب سلاطین آل بویه معاصر بود .
ابتدا نزد پدرش داوود بن علی درس خواند که او رئیس وقت مذهب ظاهری بود؛ مذهبی که پیروانش به ظاهرِ نص قرآن و حدیث پایبند بودند. اصفهانی پس نزد احمد بن یحیی شیبانی شاگردی کرد. در شانزده سالگی جانشین پدرش در ریاست مذهب و تدریس شد.
زمانه جای نزولت به اقسرا پرداخت ستاره نزل قدومت به اصفهان افکند
جوشکان نام خود را از روستای جوشکان کالی گرفته‌است که زمانی به تولید پشم و قالی‌سازی شهرت داشت. کلمه کالی از نام آن به معنای فرش است. بعدها، اقامتگاه فرماندار به میمه، که شهری کوچکتر بود، منتقل شد. میمه در حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال غربی اصفهان واقع شده‌است و تقریباً بین گلپایگان و نطنز قرار دارد.
وی نخستین بازی خود در لیگ برتر را مقابل سپاهان اصفهان در تاریخ ۴ مهر ۱۳۹۶ انجام داد، وی در این دیدار در دقایق پایانی به جای مجتبی حق‌دوست وارد زمین شد.
بدو گفت ز ایدر برو باصفهان بر نیو گودرز کشوادگان
ز کفشداری شیراز کش منم اکلیل کمال را بنظر اصفهان شود شیرین