آجر فرش

آجر فرش بناها در بیشتر دوره‌ها با آجرهای چهار گوش بزرگ نظامی و تخت صورت گرفته‌است. شیوه کار آجر در پله‌ها را «هِره چینی» می‌گویند. در جرجان در کاوش‌های بدست آ مده خیابانی به عرض ۱۰متر در محور شمالی – جنوبی مربوط به دوره‌های سلجوقی و سامانی وجود دارد که با آجر فرش شده‌است. اندازهٔ آجرها۴× ۲۰×۲۰سانتی‌متر است. آجر فرش بناها در بیشتر دوره‌ها با آجرهای چهار گوش بزرگ نظامی و تخت صورت گرفته‌است. (در حین ساختن یک دیوار آجری، اگر بخواهیم قسمتی از یک دیوار را در یک روز ساخته و ادامهٔ کار را به روز بعد موکول کنیم؛ باید توجه داشته باشیم که بخش ساخته شده را به صورت یک خط عمودی و صاف رها نکنیم؛ زیرا در اثر گذشت زمان، دیوار از همان محل، ترک می‌خورد.

این بنا در روستای مهنه قرار دارد و منسوب به آرامگاه شیخ ابوسعید ابوالخیر است که معماری آن شامل ضلع شمالی محل آرامگاه و ضلع شرقی مشتمل بر اتاق خدمه، نمازخانه و مسجد بوده و مجموعه بناهای آن فضای مناسبی را برای زیات و اقامت فراهم آورده‌است. در سال ۱۳۸۸ بازسازی دیوار ضلع شمالی، مرمت و تثبیت گنبدخانه‌های شبستان‌های ضلع شمالی، کف‌سازی یا آجر فرش شبستان‌های ضلع شمالی و بازسازی سرویس بهداشتی آن انجام گرفته‌است و در سال ۸۹ کف‌سازی آرامگاه و طرح محوطه‌سازی صحن آرامگاه در دستور کار قرار دارد. این آرامگاه در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

محوطه سازی اطراف بنا و فاصله بین سردر ورودی و مخزن شامل خاکبرداری اطراف بنا، زیرسازی و سنگ‌فرش اطراف بنا و آجر فرش دور تا دور مخزن و مسیر راهرو آب انبار و پیش‌بینی فضای سبز و ساخت سکوهای استراحت از اقدامات مرمتی انجام شده در این بنای تاریخی است.

این آب‌انبار بر روی دشت صاف طبقات خاک رس قرار گرفته‌است. طراحی گنبد این آب‌انبار به شکل شلغمی بوده و با طرح سرو با استفاده از آجر فرش شده‌است. در کنار آن چهار بادگیر چهار طرفه بلند قرار گرفته‌است. این آب‌انبار دارای خزینهٔ بزرگ استوانه‌ای شکلی است که گنجایش نگهداری حدوداً ۲۳۰۰ متر مکعب آب را داراست. قطر دهانه این استوانه ۱۴ متر و عمق آن ۱۵ متر می‌باشد.

نمای خارجی دیوارها از آجر ساخته شده، اگر چه پوشش داخلی گنبد از آجر ساخته شده اما عکس‌های قدیمی نشان می‌دهد که پوسته خارجی گنبد از سنگ‌های رود خانه‌ای با ملاط گچ بنا شده و سپس تمام سطوح آن با آجر فرش شده‌است. اکنون سطوح خارجی گنبد را با پوسته‌ای از سیمان پوشانده‌اند. در قسمت پایین دیوارها یک رج آجر به صورت راسته و رگچین دور تا دور بنا را فرا گرفته‌است.

نوع آجر بکار رفته در ساخت این بنا، آجر فرشی معروف به آب‌انباری است؛ و از ملات ساروج برای ساختن آن استفاده شده‌است. تاق نما و سردر ورودی نیز منقوش کاری و کادربندی شده‌است.