اسم ساده
جملاتی از کاربرد کلمه اسم ساده
در این واژه نیز، فارسیزبانان امروزی، تشکیل واژه از دو تکواژ-دو تکواژی که امروزه رایج و مورد استفاده نیستند-را تشخصی نمیدهند و آن را به عنوان یک اسم ساده میشناسند؛ بنابراین این واژه نیز از نظر دستور امروزی زبان فارسی، ساده محسوب میشود.
در گذشته، واژهٔ «دش» به معنای ضد بوده که امروزه، در میان فارسیزبانان، معنایی برای آن متصور نیست. این تکواژ آزاد به واژهٔ «خوار» اضافه شده و واژهٔ «دشخوار» را به وجود آوردهاست. امروزه، اغلب اهل زبان فارسی، این اسم را به صورت یک اسم ساده تلقی میکنند و آن را قابل تفکیک نمیدانند. مگر آنکه متخصص زبان باشند. ملاک طبقهبندی اسم از نظر ساخت، قابلیت تفکیک آن در میان عوام یا سخنوران عادی زبان است.
دو تکواژ «پاک» و «ایزه» در گذشته، در زبان فارسی، کاربرد داشتهاند، اما امروزه رایج نیستند و ترک شدهاند، بنابراین اسم ساخته شده از این دو تکواژ نیز، اسم ساده فرض میشود، چرا که قابل تفکیک و تقسیم توسط اهل زبان در روزگار ما نیست.
اسم ساده یکی از چهار گروه واژگان فارسی از نظر ساختاری است. این اسمها فقط دارای یک جزء معنیدار یا تکواژ آزاد قاموسی بوده و تقسیم پذیر نیستند. مانند: آتش، کبوتر، سیاوش، وجدان، گوسفند و…
اسمی که دارای یک بخش است و نمیتوان آن را به دو یا چند بخش معنیدار تقسیم کرد را اسم ساده یا اسم بسیط میگویند (مانند «نام»، «انسان») و اسمی که از دو یا چند بخش معنیدار تشکیل شدهاست را اسم مرکب میگویند (مانند کتابخانه: کتاب + خانه) و
وند «اِم» امروزه از دایرهٔ تکواژهای زایندهٔ فارسیزبانان خارج شدهاست و با این تکواژ، واژهای ساخته نمیشود. پس واژهٔ «امروز» ساده بهشمار میآید؛ یا به عبارت دیگر، وندهای موجود در واژه را نادیده گرفته و کل واژه را یک تکواژ یا اسم ساده میانگاریم.