براندازی

معنی کلمه براندازی در فرهنگستان زبان و ادب

{subversion} [علوم سیاسی و روابط بین الملل] اقدام برای سست کردن بنیان اقتدار یک حکومت با هدف واژگون کردن آن

معنی کلمه براندازی در دانشنامه آزاد فارسی

بَراندازی
اصطلاحی در سیاست به معنی اقدام یا برنامه ریزی برای سرنگونی، تضعیف، لطمه زدن یا نابودکردن دولت قانونی موجود از طریق شیوه های غیرقانونی. در هر جامعۀ مردم سالار که به حقوق و آزادی های اساسی ارج می گذارد، مهارکردن مسئلۀ براندازی کار دشواری است. اقداماتی چون خیانت، جاسوسی، و خرابکاری که برضد امنیت و نظم مستقر صورت گیرد در همۀ کشورها به موجب قانون قابل مجازات اند. اما این مسئله مطرح می شود که جامعه ای مردم سالار برای اشخاص و گروه های سرسپردۀ استقرار نظام های اقتدارگرا یا تمامیت خواه، که حقوق و آزادی های دیگران را محترم نمی شمارند، باید چه میزان آزادی قائل باشد. به گفتۀ عده ای، اگر به اندیشه های متفاوتی که با وفاق مسلط در نظام مردم سالاری در تعارض اند آزادی داده نشود، ممکن است این خطر پیش آید که هرگونه انتقادی سرکوب شود. اما دیگران از این هراس دارند که بدون وجود برخی محدودیت ها برای آزادی بیان و گردهم آیی، نمی توان جنبش های دسیسه چینی را که برای جامعۀ آزاد خطرناک اند کنترل کرد. در قوانین ایران، آن چه اقدام علیه امنیت ملی خوانده می شود، مادام که با عملیات مسلحانه یا ترور همراه نباشد، مستقلاً جرم محسوب نمی شود. در مادۀ ۱۸۷ قانون مجازات اسلامی چنین آمده است: «هر فرد که طرح براندازی حکومت اسلامی را بریزد و برای این منظور اسلحه و مواد منفجره تهیه کند و نیز کسی که با آگاهی و اختیار امکانات مالی مؤثر یا وسایل و اسباب کار و سلاح در اختیار آن ها بگذارد، محارب و مفسد فی الارض می باشد»؛ همچنین است اگر کسی در طرح براندازی خود را نامزد یکی از پست های حساس حکومت کودتا کند (مادۀ ۱۸۸ قانون مجازات اسلامی). تغییر حکومت به دنبال مبارزات و فعالیت های مجاز سیاسی احزاب یا همه پرسی، براندازی نیست، زیرا فاقد عنصر قهرآمیز و مجرمانه است.

جملاتی از کاربرد کلمه براندازی

حجاب اینجا براندازید از ذات یکی گردید عین جمله ذرّات
بربائی ازان بدین براندازی گرگی به مثل ز نابسامانی
اسپینوزا زندگی سادهٔ خود را از راه تراش شیشه‌های ذره‌بین تأمین می‌کرد. در سال ۱۶۷۳ شهردار پفالتس که با نظریات فلسفی اسپینوزا آشنا بود، به وی پیشنهاد کرسی استادی فلسفه در دانشگاه هایدلبرگ را داد، مشروط بر آنکه او از آزادی پژوهش فلسفی برای براندازی دین عمومی سوءاستفاده نکند. اسپینوزا این دعوت را رد کرد، چون نمی‌خواست استقلال فکری خود را قربانی مقام و عقل را تابع ایمان سازد. وی در پاسخ به دعوت آن شهریار نوشت: «از آنجا که نمی‌دانم مرزهای آزادی فلسفی، برای این‌که دین برانداخته نشود کجاست، نمی‌توانم از فرصت به دست آمده استفاده کنم».
ز روی خوب نقاب آنگهی براندازی که جان جمله جهان ز انتظار بگدازی
ورنه ما شوریدگان در یک سجود بیخ ظالم را براندازیم زود
در سال ۱۹۷۳ نیروی دریایی یونان در حمایت از سلطنت و برای براندازی رژیم نظامی کودتایی نافرجام انجام داد. گئورگیوس پاپادوپولوس، رهبر قدرتمند جونتا (رژیم نظامی یونان)، انتقام این کار را با خلع پادشاه کنستانتین دوم که در آن زمان در تبعیدی خودخواسته به سر می‌برد، گرفت و خود را طی رفراندومی بحث‌برانگیز عنوان رئیس‌جمهور جمهوری یونان منصوب نمود.
پرده از رخ اگر براندازی پردهٔ صبر عاشقان بدری
استودیو آلکیمیا آثار خود را در سه‌سالانه میلان، موزهٔ هنر مدرن پاریس، گالری هنر مدرن، میلان و در سال ۱۹۸۰ میلادی دوسالانه ونیز به نمایش گذاشت. در سال ۲۰۱۱ آثار آن‌ها در نمایشگاه «پست مدرنیسم: سبک و براندازی ۱۹۹۰–۱۹۷۰ میلادی» در موزهٔ ویکتوریا و آلبرت لندن به نمایش درآمد.
تو قدر خود نمیدانی ز خود باز که تا پرده براندازی ز رخ باز
در ۱۸۳۰ وی در انقلابی سهیم گردید که منجر به براندازی حکومت شارل دهم و تفویض قدرت به کارفرمای او «دوک دو اورلئان (یا همان لوئی فیلیپ)» شد.
در ۷ آوریل ۱۹۷۹ بیش از ۱۵۰۰ نفر دستگیر شدند که نگری هم از جمله آنها بود. نگری متهم بود که رهبری مخفیانه شبکه‌ای تروریستی را بر عهده دارد. زمانی که او به همراه سه نفر دیگر در یک سلول زندان منتظر محاکمه به اتهام براندازی بود یکی از پرآوازه‌ترین کتاب‌های خود را نوشت که در قالب نامه‌هایی از زندان به یک دوست جوان در فرانسه بود. او از اتهام رهبری و سازماندهی فعالیت‌های تروریستی تبرئه شد. او از زمانی که در زندان بود برای مطالعه اسپینوزا سود برد.
ور براندازی دمی از رخ نقاب آفتابت جلوه آرد بیحساب
چون بلور شکسته، بسته شود گر براندازی آب را بهوا
در سال ۱۳۵۳ ربانی و عده‌ای دیگر از فعالان اسلام‌گرا که تحت تعقیب حکومت داوودخان بودند، از افغانستان خارج شده و به پاکستان فرار کردند. در آن‌جا احزاب اسلام‌گرا و حکومت ذوالفقار علی بوتو که روابط سردی با دولت افغانستان به خاطر مسئلهٔ پشتونستان داشت، از آن‌ها پذیرایی کرده و دست به مسلح کردن مهاجران نهضت اسلامی زد تا آن‌ها را برای براندازی حکومت داوود خان آماده کند. اما عده‌ای از رهبران نهضت اسلامی از جمله ربانی مخالف جنگ مسلحانه علیه حکومت داوودخان بوده‌اند؛ آن‌ها به خاطر نزدیکی روابط بعضی از حلقه‌های نهضت اسلامی به دولت وقت پاکستان، عناصر میانه‌روتر مهاجران که زیر فشار قرار گرفته بودند، پاکستان را ترک کردند؛ ربانی در آن میان به عربستان سعودی سفر کرد.
فاوستین-آرچانگه توادرا، رئیس‌جمهور آفریقای مرکزی که از سال ۲۰۱۶ که زمام قدرت را به دست گرفته‌است تاکنون بارها بر لزوم و اهمیت انجام برنامه خلع سلاح گروه‌های مسلح و ایجاد صلح و یکپارچه‌سازی کشور که از زمان براندازی فرانسوا بوزیزه، رئیس‌جمهور سابق این کشور دچار شکاف و درگیر کشمکش شده‌است، تأکید کرده‌است.
گر شما هستید اهل جنگ و کین این لباس از سر براندازید هین
محمود احمدی‌نژاد پس از تأیید رسمی نتایج انتخابات توسط شورای نگهبان، گفت که «دشمنان علی‌رغم توطئه‌هایی که جهت براندازی نرم طراحی کرده بودند، شکست خورده و به اهدافشان نرسیدند.» محمد مهدی زاهدی، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، گفت که در این انتخابات «پروژه آمریکایی فشار از بیرون، تغییر از درون با سازماندهی خبرنگاران» طراحی شده بود.
الیاجیک معتقد است که طبق آیه ۱۳۶ سوره چهارم قرآن برای همه مسلمانان واجب است که هر چیزی را که استفاده نمی‌کنند اهدا کنند. وی در مصاحبه‌ای اظهار داشت که مسئولیت اسلامی افراد فقط رسیدگی به فقرا نیست، بلکه براندازی «نظام شیطانی سرمایه‌داری» است که فکر می‌کند آنها را فقیر می‌کند، «همان‌طور که پیامبران اسلام نظام‌های شیطانی زمان خود را سرنگون کردند.»
اگر برقع براندازی ز رخسار کرشمه گیرد از مه تا به ماهی
مازیار بهاری، خبرنگار نیوزویک، در این دادگاه‌ها به نقش سیستماتیک رسانه‌های غربی برای انجام القای تقلب با همکاری نامزد غربگرا و ایجاد انقلاب مخملی اعتراف کرد. او همچنین گفت که جاسوسی خبرنگاران خارجی انکارناپذیر است و حضور این تعداد خبرنگار خارجی در ایران غیرعادی است. اما او در ۲۱ بهمن ۱۳۸۸ در نامه سرگشاده‌ای به علی خامنه‌ای، رهبر ایران، عنوان کرد که در ۱۱۸ روزی که در ایران در زندان به‌سر می‌برده، «تحت فشار و شکنجه بسیار سنگین» مجبور به اعتراف به «براندازی» شده‌است. بهاری در سال ۲۰۱۲ یک فیلم مستند ۵۸ دقیقه‌ای دربارهٔ پیشینه اعترافات اجباری در سیستم جمهوری اسلامی ساخت.