بصره
معنی کلمه بصره در لغت نامه دهخدا

بصره

معنی کلمه بصره در لغت نامه دهخدا

( بصرة ) بصرة. [ ب َ رَ ] ( ع اِ ) زمین درشت. || سنگ سپید نرم. ج ، بِصار. ( ناظم الاطباء ) ( منتهی الارب ) ( اقرب الموارد ). سنگ سست. ( مهذب الاسماء ).
بصرة. [ ب ُ رَ ] ( ع اِ ) زمین سرخ پاکیزه. ( منتهی الارب ) ( از اقرب الموارد ). گلی که با سرخی زند. ج ، بُصر. ( مهذب الاسماء ). || اندک اثر شیر. و منه حدیث ام معبد؛ فارسلت الیه شاة فرای فیها بصرة من لبن. ( منتهی الارب ). اندک اثر شیر. ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ).
بصرة. [ ب َ ص َ رَ ] ( ع ص ، اِ ) ج ِ باصر. ( غیاث ).
بصره. [ ب ُ رَ ] ( اِ ) ماهی صدفی ( زرنبات ) وقتی که خشک شده باشد. ( دزی ج 1 ص 91 ).
بصره. [ ب َ رَ / ب ِ رَ / ب َ ص ِ رَ ] ( اِخ ) قبةالاسلام. خزانةالعرب. رعناء. نام شهری از عراق عرب. ( غیاث ). شهری از کشور عراق در کنار شطالعرب درنزدیکی محمره ( خرم شهر ). گویند این لفظ معرب «بس راه » است. ( ناظم الاطباء ) ( از منتهی الارب ). شهری عظیم است [ بعراق ] و او را دوازده محلت است هریکی چند شهری از یکدیگر گسسته و گویند که او را صدهزار و بیست وچهارهزار رود است و بنای وی عمربن الخطاب کرده است رضی اﷲ عنه و اندر عراق هیچ ناحیت نیست عشری مگر بصره. و علوی برقعی از آنجا خروج کرد و گور طلحه و انس بن مالک و حسن بصری و پسر سیرین آنجاست و از وی نعلین خیزد و فوطه های نیک و جامه های کتان و خیش مرتفع. ( حدودالعالم چ 1340 هَ. ش. دانشگاه طهران ص 152 ). مؤلف معجم البلدان آرد: بصره عراق ، طولش هفتاد و چهار درجه و عرضش سی و یک درجه و از اقلیم سیم است بنا بقول ابوبکر انباری بصره در کلام عرب زمین سخت صلب باشد وبقول قطرب زمین سخت سنگلاخ که به سم چارپایان آسیب رساند. قطامی گوید: همینکه مسلمین بحوالی بصره رسیدنددر خاک بصره از دور سنگ ریزه دیدند گفتند: این ارض بصره است یعنی زمین سنگ ریزه و بدین مناسبت بدین نام موسوم شد. بصره در سال چهارده هجری شش ماه قبل از کوفه شهر شد. اقطاع و قرای بصره زیاد و درباره او در اشعار شعرا مدح و ذم بسیار شده است و از جمله عیوب آن را متغیر بودن هوای آن دانسته اند که ساعتی لباس زمستانی و ساعت دیگر لباس تابستانی بتن باید کرد. و از محاسن آن وفور نخل و اهل علم آن است. بنا بنقل حمداﷲمستوفی در نزهةالقلوب ص 38 آمده : مردم آنجا اکثر سیاه چهره و اثناعشری اند و زبانشان عربی مغیر است و پارسی نیز گویند. ولایت بسیار از توابع آنجاست از آن جمله است عبادان که ماوراء آن عمارت نیست و مثل «لیس قریة وراء عبادان » اشاره بدان است و در فضیلت عبادان حدیث بسیار وارد است و آنرا ثغور شمارند که سرحد مسلمانی است با کفار هند. لسترنج آرد: چون اعراب برای مسکن خود شهرهایی لازم داشتند که پایگاه نظامی آنها هم باشد سه شهر کوفه و بصره و واسط را ساختند. ( در حدود نیمه اول قرن اول هجری ). و در اندک مدتی این شهرها بخصوص کوفه و بصره آبادان گردید و هرکدام مدتی پایتخت دولت امویان شدند و بهمین جهت این دو شهر مدتی معروف به عراقین یعنی دو پایتخت عراق شدند. این شهر بندر تجارتی بزرگ عراق است متصل به حاشیه بیابان بمسافت کمی در باختر شطالعرب و کشتی ها از راه دو نهر میان بصره و شطالعرب آمد و رفت میکنند. معنی لغوی این کلمه را سنگ های سیاه دانسته اند در زمان عمربن خطاب بسال هفده هجری ساخته شد و زمینهای آن میان قبایل عرب که پس از انقراض سلطنت ساسانیان بدانجا مهاجرت کردند تقسیم گردید و بزودی آبادان و یکی از دو پایتخت عراق گردید. بصره بخط مستقیم در دوازده میلی شطالعرب واقع است و بوسیله دو نهر بزرگ معقل و ابله بدان می پیوندد و طول بصره در امتداد شطالعرب است. این شهر دارای کشت زارهای سرسبز و نخلستانهای بارور و وسیع است. رجوع به جغرافیای سرزمینهای خلافت شرقی و لغات تاریخیه و جغرافیه ترکی ج 2، نزهةالقلوب ، مرآت البلدان ج 1، المنجد، قاموس الاعلام ترکی ج 2، شدالازار و خاندان نوبختی شود. بنا بنقل الموسوعة العربیه چ 1965 قاهره جمعیت بصره 164623 تن و شهری است در عراق بر ساحل راست شطالعرب و مهمترین بندر عراق است. فاصله این شهر تاخلیج فارس 118 هزارگز میباشد و در روزگار خلافت عمربن خطاب ( 636م. ) بنا شد. بنیادگذار آن عقبةبن غزوان است که آنرا بر کنار بادیه کمی دور از شط در ملتقای راههای آبی و خشکی بنا نهاد. گذشته از اینکه مرکز تجارتی مهمی بود در روزگار خلافت عباسیان از مراکز فرهنگی نیز بشمار میرفت و پس از انقراض عباسیان از رونق افتاد و در معرض جنگهای ترکان و ایرانیان قرار گرفت ودر دوران جنگ جهانی اول که بوسیله راه آهن به بغدادارتباط یافت و دریانوردی در شط العرب دایر شد این شهر رونق گذشته اش را از سر گرفت. بصره را نخلستانهای بسیار فرا گرفته است. بیشتر صادرات و واردات عراق ازاین بندر است. ارتفاع آن نسبت به سطح دریا دو متر است. جنگ مشهور جمل میان حضرت علی بن ابیطالب ( ع ) و عایشه در این شهر روی داد. فرودگاه و ایستگاه راه آهن دارد و از زمان استقلال عراق بسیار توسعه یافته است. با هند تجارت وسیعی دارد و در پیرامون آن بهترین خرمابدست آید. ( از الموسوعة العربیة چ 1965م. قاهره ).

معنی کلمه بصره در فرهنگ فارسی

بندر و شهری در کشور عراق واقع در ساحل شط العرب مقابل خرمشهر ۴۲۳٠٠٠ سکنه . دارای نخلستانهای مهم و نفت است و بندری فعال به شمار می آید .
ده از دهستان کلاس بخش سردشت شهرستان مهاباد ٠ آب از رودخانه زاب کوچک ٠ محصول : غلات توتون چوب جنگلی ٠ شغل : زراعت و گله داری و جاجیم بافی ٠

معنی کلمه بصره در دانشنامه عمومی

بَصرَه ( عربی: ٱلْبَصْرَة، آوانگاری:  al - Baṣrah ) سومین شهر بزرگ عراق با جمعیتی بیش از سه میلیون نفر می باشد. این شهر بندر اصلی کشور عراق است. بصره مرکز استان بصره است و بیشتر جمعیت آن را شیعیان و اقلیت قابل توجه ای از اهل سنت تشکیل می دهند. بصره در تاریخ آغازین اسلام نقش پررنگی داشته است.
بصره در امتداد اروند رود واقع شده است. این شهر در ۵۵ کیلومتری خلیج فارس و در ۵۴۵ کیلومتری بغداد قرار دارد. مقدار جزر و مد بصره در حدود ۷متر می باشد و شبکه کانال هایی که در میان شهر جریان دارد، این شهر را به «ونیز خاورمیانه» شهرت داده است.
وضعیت حکمرانی در بصره سنتی طایفه ای می باشد. این شهر دارای طوایف زیادی همچون شمار، بنی خالد، آل فضیل، تمیم، الجبور، الشوولات، بنی اسد، بنی سعد، السعدون، بنی منصور، الزفیر، بنی خیگان، البوفرحان و سُباع و بسیاری طوایف دیگر می باشد که برخی از آن ها سنی و بقیه از شیعه می باشند.
بصره در یک منطقه حاصلخیز کشاورزی، با محصولاتی اصلی شامل برنج، ذرت، جو، ارزن، گندم، خرما و احشام می باشد. برای مدت زمان طولانی، بهترین خرماهای جهان در بصره پرورش می یافت.
شهر همچنین دارای یک فرودگاه بین المللی می باشد. منطقه اطراف بصره دارای منابع مهم نفتی با چاه های نفت بسیار می باشد. پالایشگاه نفت شهر قابلیت تولید حدود ۱۴۰٬۰۰۰ بشکه نفت یعنی ۲۲٬۳۰۰ متر مکعب در روز را دارا می باشد.
پیروان مسلمان منطقه عمدتاً اعضای فرقه شیعه جعفری می باشند. همچنین تعداد قابل توجهی از فرقه اهل سنت و نیز تعداد کمی از مسیحیان در بصره زندگی می کنند. همچنین در کنار ایشان بقایایی از فرقه عرفانی پیش از اسلام یعنی مندبنز، کسانی که مقر فرماندهی آن ها منطقه ای بود که سابقاً ساک اش - شیخ نامیده می شد، زندگی می کنند.
بصره در آغاز در سال ۱۷ هجری به عنوان اردوگاه و پادگانی برای عشایر عرب تشکیل دهندهٔ ارتش های خلفای اول تأسیس شد. عتبه بن غزوان، سردار مسلمان، پس از سال ها کارزار در عراق و شکست دادن نیروهای ساسانی در آنجا، بر جایگاه یک سکونتگاه قدیمی ایرانی به نام وهشتاباد اردشیر که توسط اعراب خراب شده شده بود و او آن را خریبه می نامید، اردوگاهی به پا کرد. این جایگاه در نزدیکی جایی به نام فهرج ، بود که فاصلهٔ زیادی از شهر ابولا نداشت. سپس هنگامی که زبیر در جنگ جمل یکی از روستاهایش کشته شد نام زبیر به یکی از روستاهای آن داده شد شهر جدید به وسیلهٔ کانال، خصوصاً نهر الابولا، به اروند رود متصل بود و در نخستین روزهایش متشکل از کلبه هایی ساخته از نی های گرفته شده از مرداب های جنوب عراق بود. بعدتر با رشد شهر ساختمان های خشتی و دیوارها به این کلبه ها افزوده شدند ولی حتی در دوره های خیلی بعدتر بخش های فقیرتر از خانه های ساخته از نی تشکیل می شدند. بصره، که گویند به معنی سنگ های سیاه است، در زمان عمر بن خطاب به سال ۱۷ هجری ساخته شد و زمین های آن میان قبایل عربی که پس از انقراض سلطنت ساسانیان به آنجا مهاجرت کردند تقسیم گردید و با کوفه از پایتخت های جدید عراق به شمار آمدند. در سال ۳۶ هجری جنگ معروف جمل در حوالی بصره به وقوع پیوست. بصره همیشه به داشتن نهرهای خود معروف بوده و به گفته ابن حوقل در قرن چهارم بیش از صد هزار نهر داشته که بیست هزارتای آنها قابل قایقرانی بوده است.
بصره (سیریک). بصره، روستایی در دهستان بیابان بخش مرکزی شهرستان سیریک در استان هرمزگان ایران است.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا برابر با ۱۳۷ نفر ( ۳۲ خانوار ) بوده است.
معنی کلمه بصره در فرهنگ فارسی
معنی کلمه بصره در دانشنامه عمومی
معنی کلمه بصره در دانشنامه آزاد فارسی
معنی کلمه بصره در دانشنامه اسلامی
معنی کلمه بصره در ویکی واژه

معنی کلمه بصره در دانشنامه آزاد فارسی

بَصره
بَصره
دومین شهر بزرگ عراق، به فاصلۀ ۱۲۰کیلومتری خلیج فارس، با ۱,۳۷۷,۰۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳). در رأس آبراهۀ کِشندی شط العرب (اروند رود) قرار دارد، که از تلاقی رودهای دجله و فرات تشکیل شده است. ارتفاع بصره از سطح دریا۲.۴ متر و آب وهوای آن گرم و شرجی است. اقتصاد بصره، که بزرگ ترین شهر شیعه نشین عراق است، بر پایۀ استخراج، پالایش، و صدور نفت، کارخانه های پتروشیمی و کشت و بهره برداری از خرما استوار است. بصره بندر مهم عراق در کرانۀ شط العرب (اروندرود) است. صادرات آن عبارت اند از پشم، نفت، غلات، و خرما. اگرچه بصره در ۱۲۰کیلومتری خلیج فارس قرار گرفته است، کشتی های بزرگ اقیانوس پیما می توانند در ساحل آن پهلو بگیرند. بصره را عتبه بن غزوان به فرمان عمر بنا کرد (۱۰ق/۶۳۱م) تا محل زمستان گذرانی و آسودن اعراب در جنگ با ایران باشد. جنگ جَمَل در این محل اتفاق افتاد (۳۵ق/۶۵۵م). در ۷۵ق/۶۹۴م حَجّاج بن یوسف ثقفی به حکومت بصره رسید و در ۱۰۱ق/۷۱۹م یزید بن مهلب بن ابی صفره بر آن حاکم شد. جنگ های متعدد سبب ویرانی بصره و احداث شهر کنونی بصره در ۱۴کیلومتری شمال شهر قدیم شد. در زمان خلفای بنی امیه، فرماندار بصره با گماردن جانشینی بر خراسان فرمان می راند؛ این امر اهمیت بصره را در آن روزگار نشان می دهد. در زمان نخستین خلفای عباسی، بصره از مراکز فعال ادبی بود. موقعیت مکانی این شهر، آن را به مرکز تجارت با شرق آسیا تبدیل کرده است. این شهر از اواخر قرن ۳ق/۹م روبه انحطاط نهاد و شهرهای دیگر، ازجمله بغداد جای آن را گرفت. افول بصره با حملۀ هلاکوخان مغول (۶۵۶ق/۱۲۵۷م) تسریع شد. این وضع در دوران استیلای آل جلایر و ترکمن ها (۷۴۰ق/۱۳۳۹م ـ ۹۱۴ق/۱۵۰۸م) و سلطۀ شاه اسماعیل صفوی (۹۱۴ق/۱۵۰۸م ـ ۹۴۱ق/۱۵۳۴م) ادامه یافت. در ۹۴۱ق/۱۵۳۴م، ترکان عثمانی بر این شهر مسلط شدند. از ۱۳۳۲ق/۱۹۱۴م، بریتانیا توسعۀ بصره نوین را آغاز کرد. در قرن ۱۱ق/۱۷م یکی از رهبران محلی خودمختاری اعلام و ورود کشتی های اروپایی را به این بندر آزاد کرد. نخست پرتغالی ها و سپس هلندی ها و انگلیسی ها وارد این بندر شدند. آخرین حاکم مستقل آن ناچار به ایران پناهنده شد. ترک ها و ایرانی ها بر سر تصاحب این شهر جنگیدند تا این که در ۱۱۹۴ق/۱۷۷۹م ترک ها پیروز شدند. در ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م، منابع مهم نفتی نخست نزدیک زُبیر و سپس در نقاط دیگر بصره کشف و باعث رونق آن شد. بمباران هوایی این شهر در جنگ خلیج فارس (۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م) به پل ها، کارخانه ها، نیروگاه های برق، تصفیه خانه های آب و فاضلاب، و بندرهای آن صدمه زد. در ۱۴۲۴ق/۲۰۰۳م، نیروهای بریتانیایی مؤتلف امریکا بصره را اشغال کردند. اوج رونق فرهنگی بصره در قرن های ۲ و ۳ق بود، که این شهر را به پایتخت فرهنگ عرب تبدیل کرد. سیبویه و خلیل بن احمد، صرف و نحو عربی را تکامل دادند و مذهب معتزلی به واسطۀ واصل بن عطا، ابوالهُذیل علّاف و ابراهیم نظّام قوام گرفت. ابوعمرو بن علاء، ابوعبیده اصمعی و دیگران به گردآوری اشعار و روایات تاریخی پرداختند و حسن بصری و پیروانش تصوف را بنیاد نهادند. شاعران بزرگ عصر اموی و محمد ثونی و ابونراس از بصره برخاستند و نثر عربی را ابن مقفع و سهل بن هارون و جاحظ ساخته و پرداخته کردند.

معنی کلمه بصره در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] بصره از شهرهای بزرگ، معروف و تجاری عراق، و نخستین شهر عراقی بود که در عهد اسلامی به دست عقبه بن غزوان و با برنامه ریزی ابوالحر با عاصم بن دلف در سال ۱۵ قمری بناگشت. منابع تاریخی، بصره را شهری سنی و طرفدار عثمان معرفی کرده اند، در حالی که بصره قدیم فی الجمله شیعه عثمان بوده نه بالجمله. استعمال واژه شیعه علی (علیه السّلام) در مقابل شیعه عثمان در محاورات مردم بصره و... گویای این مدعا است که شیعیان از آغاز در حیات سیاسی ـ مذهبی شهر تاثیر گذار بوده اند؛ از این رو باید پیشینه تشیع بصره را همگام با تولد شهر دانست، هرچند این گروه از جمله اقلیت های مذهبی شهر به شمار می آمدند. در قرن پنجم، تفکر شیعی در این شهر بسط و گسترش یافت و مذهب غالب شهر شد. مقاله حاضر به ارائه شواهدی در اثبات وجود تشیع در بصره در قرون نخستین می پردازد.
مردم بصره در آغاز خلافت حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، از پیروان عثمان بن عفان، خلیفه سوم، و از مخالفان امام علی (علیه السّلام) بودند. از این جهت طلحه و زبیر و عایشه به بصره پناه بردند و توانستند مردم بصره را علیه امام بشورانند؛ که در نتیجه جنگ جمل در سال ۳۶ در حوالی همین شهر به راه افتاد.در پایان جنگ جمل حضرت علی (علیه السّلام) وارد بصره شد و در اجتماع عظیم بصریان در مسجد جامع این شهر سخنرانی فرمود. امام در آن خطبه اهل بصره را به شدت سرزنش کرد و آنان را بقایای ثمود خواند.این سخنان و خطبه های تند دیگر امام، وجدان مردم بصره را بیدار کرد و طولی نکشید که بصره به یکی از مهم ترین مراکز شیعه تبدیل شد. از آن تاریخ تا سال ۴۵ قمری، بصره یکی از کانون های قیام شیعیان علیه بنی امیه بود. ولی در سال ۴۵ قمری که زیاد بن ابیه از سوی معاویه والی بصره شد، کشتار فجیع و تکان دهنده ای بین علویین و شیعیان به راه انداخت و بصره را تحت نفوذ کامل امویان در آورد. بصره از آن پس نیز دستخوش دگرگونی های زیادی شد.این شهر غیر از واقعه جمل و فاجعه کشتار ابن زیاد، حوادث فراوان دیگری نیز به خود دید که از جمله آنها می توان به قیام ابراهیم بن عبدالله بن حسن بن علی (علیهم السّلام) اشاره کرد. این قیام که در سال ۱۴۴ قمری روی داد به شهادت ابراهیم و تخریب سه هزار خانه و قطع صد هزار اصله نخل متعلق به علویان و شیعیان بصره انجامید. این جنایات توسط بنی عباس جهت انتقام از علویان صورت گرفت. در روایات مربوط به آخر الزمان، از غرق شدن کامل شهر بصره و عدم همراهی مردم این شهر با حضرت مهدی (علیه السّلام) خبر داده شده است. المعارف و المعاریف، ج۱؛ دایرة المعارف الشیعه العامه، ج۶.
مذهب شهر بصره
شیعه به معنای پیرو است که در ادبیات اسلامی بر پیروان علی (علیه السّلام) و محبان آن حضرت اطلاق می شود، البته این واژه در قرون نخستین بر کسانی که به تقدم علی بن ابی طالب (علیه السّلام) بر عثمان باور داشتند یا قائل به افضلیت علی (علیه السّلام) بر خلفا بودند یا اطاعت و پیروی تام از ائمه می کردند نیز اطلاق می شد و گاه افرادی را شیعه می خواندند که جنبه لاهوتی به ائمه می دادند. مقاله حاضر در جستجوی شواهد و قرائنی است که نشان از وجود تشیع در بصره در قرن های اولیه اسلام (تا سال ۴۰۰ ق) دارد. مورخین عموما این شهر را عثمانی می دانند اما شواهد و قرائن فراوانی نشان می دهد که در سده های نخست قمری شیعیانی در این شهر سکونت داشته اند. به نظر نگارنده، حکم به عثمانی مذهب بودن عموم ساکنان بصره می تواند ناشی از تاثیر عثمانی ها بر تاریخ نگاری باشد. چون می توان گفت آغاز و رشد شیعه امامی در بین قبائل عراق از نواحی بصره و کوفه و حله بوده است. در هر حال در بین قبایل مختلف گرایش به شیعه وجود داشته و عده زیادی از اهالی شهر دوستدار اهل بیت بوده اند. بصره امروز هم از جمله شهرهای شیعه نشین عراق می باشد، هر چند اقلیت های مذهبی دیگری نیز در این شهر زندگی می کنند؛ به هر حال درباره مذهب این شهر دو فرضیه قابل طرح و بررسی است:
← عثمانی مذهب
قبل از اسلام به آن منطقه الیصیر می گفتند. در زمان کلدانیان این شهر دارای نام هایی چون؛ تدمر و تروم و ترون بود. این نام ها برگرفته از زبان آرامی هاست که کلدانیان بر این شهر نهادند. در عهد کورش، عجم به قصد نابودی دولت کلدانی به عراق حمله برد و با تصرف شهرهای عراق دولت کلدانی حاکم بر عراق فرو پاشید. عجم بعد از تسلط بر عراق نام جدید (هستاباد اردشیر) را بر این شهر نهاد. بعد از حمله عجم به عراق به دلیل نبود دولتی مستقل و تاخت و تاز فارس ها و دولت روم، خرابی کامل بر شهر استیلا یافت؛ از این رو نام این شهر را الموتکفه نهادند.
تاسیس بصره بعد از اسلام
...
[ویکی شیعه] بَصره بندری تاریخی در بین النهرین سفلی، در ساحل اروندرود و در جنوب شرقی عراق که مهمترین بندر رودخانه ای و دومین شهر بزرگ این کشور از جهت وسعت پس از بغداد به شمار می آید. این بندر به سبب مجاورت با خلیج فارس از اهمیت اقتصادی، سیاسی و نظامی برخوردار است.
بصره بر زمینی جلگه ای با خاک های رسوبی بنا شده است و ارتفاع آن از سطح دریا ۱ تا ۱/۸۰ متر است. این شهر با نخلستان های گسترده (حدود ۱۸ میلیون درخت) احاطه شده است.
گفته شده است در محل ایرانی نشینی به نام وَهِشتاباذ اردشیر بنا شده، اما شهر اسلامی جدیدالتأسیس است. بصره پیش از تأسیس، پایگاه یا اردوگاه نظامی مرزداران ایران در زمان ساسانیان بوده است. در ۱۲ق با تأیید ابوبکر به ایران حمله کردند و تا ۱۴ق چندین بار به ناحیه بصره هجوم آوردند. پس از فتح حیره، عتبة بن غزوان، از صحابه پیامبر اکرم (ص) در سال چهاردهم هجری، بر ویرانه های قرارگاه قدیم ایرانیان - که اعراب آن را الخریبه می خواندند- اردو زد و سپس در سال هفدهم به دستور عمر بن خطاب، خلیفه دوم، این محل را برای احداث اردوگاه نظامی برگزید که اساس شهر بصره شد. نام این شهر احتمالاً از کیفیت خاک آن -سنگ سست- گرفته شده است یا معرب «بس راه» فارسی است.
[ویکی اهل البیت] شهر بصره نخستین شهر اسلامی ساخته شده در عراق است که در سال 14 هـ.ق تأسیس شد و زمان ساختن آن شش ماه قبل از تأسیس کوفه بوده است. این شهر در آغاز محل استقرار لشکریان اسلام بود و گویند که این شهر بر بقایای پادگان ایرانیان، در منطقه ای به نام «الخربیه» ساخته شده است و در کنار آن بقایای شهر کهن «طریدون» قرار دارد و ظاهراً یکی از شهرهای تمدن بابل و یا آشور بوده است. شهر بصره نقش مهمی در تاریخ و علوم اسلامی ایفا کرده و مرکز یکی از مدارس مهم فقه و کلام و زبان عربی به شمار می رفته است.
معنای لغوی بصره، زمین سخت، سنگلاخ و پرسنگریزه است. نام قدیمی آن منطقه، خریبه، تَدمُر و مؤتفکه بوده است. به کوفه و بصره، عراقین هم می گفتند. بصره در سال 14 هجری در زمان عمر بن خطاب بنا شد. بنای آن شش ماه قبل از کوفه بود. مدتی هم پایتخت امویان شد. لقب های قبة الاسلام و خزانة العرب هم به آن داده اند.
بصره یکی از شهرهای مهم و بزرگ و بندری عراق در کنار اروندرود (شط العرب) و نزدیک خرمشهر است و دارای کشتزارها و نخلستان های بسیار است.
این مسجد به مسجد امام علی علیه السلام نیز شهرت دارد و نخستین مسجد ساخته شده در عراق است. حضرت علی علیه السلام پس از واقعه جمل در این مسجد نماز گزارد و درباره آن پیشگویی نمود که سیل عظیمی این مسجد را غرق خواهد کرد که صدها سال بعد این سیل به وقوع پیوست و این حادثه جزو غیب گویی های آن حضرت شمرده شد. امروزه از این مسجد تنها قسمتی از گلدسته و باروی آن باقی مانده است.
او از یاران باوفای امیرالمؤمنین علیه السلام بود که در سال 36 هـ.ق در جنگ جمل به شهادت رسید و آرامگاهش در «کوت الزین» بصره قرار دارد.
او از تابعین و مشایخ معروف صوفیه است که سال 21 هـ.ق در مدینه به دنیا آمد و سال 110 هـ.ق در بصره درگذشت و بر قبر او بنای کهنی از قرن هفتم با گنبدی مخروطی قرار دارد.
[ویکی الکتاب] معنی بَصَرِهِ: چشمش
ریشه کلمه:
بصر (۱۴۸ بار)ه (۳۵۷۶ بار)
[ویکی فقه] بصره (شهر مغرب اقصی). بَصْره ، شهری کهن در مغرب اقصی که امروزه از آن ویرانه ای بیش برجای نمانده است .
نام این شهر از بصره عراق گرفته شده است و آن جا را به سبب رواج تجارت کتان و وفور لبنیات و سرخی خاکش به ترتیب بصره الکتّان ، بصره الذبّان و بصره الحمرا نیز نامیده اند شهر بصره در کنار اقیانوس و جزو اقلیم طنجه ، به مرکزیت شهر فاس و در حدود ۳کیلومتری ِ کوه صَرصَر قرار داشت که سرشار از منابع آبی و میوه و زیستگاه قبایل مصموده بود. گویند: برخی از نوادگان خلیفه دوم در آن جا مسکن داشتند.
خصوصیات معماری
دیوار گرداگرد شهر بصره از سنگ و آجر ساخته شده بود و ۰ دروازه داشت . در این شهر مسجدی بزرگ با دو گرمابه و دو گورستان بزرگ ، یکی در مشرق و دیگری به نام قُضاعه در غرب آن وجود داشت . آب بصره شور بود و آب آشامیدنی مردم از چاه ابن ذَلفاء که در مدخل شهر بود، تأمین می شد.
زمان احداث شهر
شهر بصره هم زمان یا نزدیک به تأسیس شهر اصیلا، به احتمال قوی در اواخر سده ق و در زمان حکومت ادریس دوم ۷۷-۱۳ق /۹۳- ۲۸م ، یا به روایتی در ۱۸ق و در زمان حکومت فرزندش محمد ۱۳-۲۱ق / ۲۸ -۳۶م احداث گردید و اقامتگاه تابستانی آنان بود وقتی محمدبن ادریس دوم به فرمانروایی رسید، شهرهای مغرب را میان برادرانش تقسیم کرد و شهر بصره و نیز طنجه ، سبته و تطوان به قاسم و به روایتی یحیی رسید
فرمانروایان
...

معنی کلمه بصره در ویکی واژه

(جغرافیا): شهری است در کشور عراق در کنار شط‌العرب در نزدیکی خرمشهر. گویند این واژه تازی‌شدهٔ «بس‌راه» است.

جملاتی از کاربرد کلمه بصره

و گفتند کی نام وی ابوالحسین بن عبداللّه بن بکر است، و کنیت او ابوعبداللّه و گفتند «کی کنیت او ابوعبید و نام وی احمد بن محمد بشوش در گور و خلاف یا در آمیخته‌اند، اما در سترکی در طبقات است؛ نام وی حسین بن عبداللّه» کنیت بوعبداللّه از اهل بصره بوده، سی سال در سرب بود در سرای خود بیرون نیامد گفته‌اند که طعام نمی‌خورد می‌تعبد کرد و اجتهاد، اهل بصره ویرا بیرون کردند بشوش رفت و آنجا برفت گوروی آنجاست. ووی عالم بود بعلوم این قوم، وویرا تصنیف است درین باب و صاحب لسان و ورع.
خواجه ام را ز بصره تا بغداد گر بود پر ز سوزن پولاد
چونکه شاه بصره شد در کاروان گفتشان کَیْ بود کاروان‌سالارتان
قاضی شهاب الدین احمد بن حسین بن احمد بن طیب اصفهانی شافعی مشهور به ابوشجاع، فقیه و دانشمند دینی سنی مذهب ایرانی است؛ او در سال ۴۲۰ هجری خورشیدی[نیازمند منبع] در خانواده‌ای اصفهانی‌تبار در شهر بصره زاده شد و بیش از چهل سال در مدرسه‌های بغداد دانش‌های دینی آموخت و آموزاند.
در جریان عملیات خیبر، محمدابراهیم همت و حمید باکری؛ جانشین فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا کشته می‌شوند و اگر چه ایران جزایر مجنون را تصرف می‌کند، ولی به هدف اصلی عملیات یعنی قطع ارتباط بصره با بقیه عراق دست نمی‌یابد.
تو هم آنچه گفتم به جای آرنیز سوی کوفه ازبصره بشتاب نیز
آنها با شرکت در فتح پارس کرمان و خراسان خدمت خود را ادامه دادند و پس سقوط خلفای راشدین در سال ۶۶۱ میلادی تحت اموی خلافت خدمت خود را ادامه دادند. یک سال بعد خلیفهٔ اموی معاویه اول (۶۶۱ تا ۶۸۰ میلادی) برخی از اساوره را در انطاکیه مستقر نمود. به گفتهٔ ابن فقیه همدانی، فرماندار اموی زیاد ابن ابی صوفیان تا اواخر دههٔ ۶۶۰ میلادی برای آنها یک مسجد در بصره ساخته بود.
۴۵ روز بعد از آزادی خرمشهر در عملیات رمضان به تاریخ ۲۲ تیرماه ۱۳۶۱ نیروهای ایرانی با هدف تسخیر بصره برای اولین بار به خاک عراق وارد شدند.این عملیات بزرگ‌ترین عملیات نظامی پس از جنگ دوم جهانی بود. ایران در آن از حمله موجهای انسانی استفاده کرد. پس از ۱۷ روز ۲۰ هزار نفر ایرانی و ۸ هزار نفر عراقی از بین رفتند و عملیات شکست خورد.
همچو خر سر کنم برای ثواب از پس آنکه گشت بصره خراب
موراتا در ازای ۲۰ میلیون یورو از رئال جدا شد و به یوونتوس پیوست. طبق تبصره‌ای که در متن قرارداد وجود دارد، باشگاه رئال مادرید طبق شرایطی حق خرید مجدد این بازیکن را دارد.
مالک بن ضیغم می گوید، «در بازار بصره می شدم، تره دیدم. شهوت آن در دل من بجنبید. سوگند خوردم که نخورم. چهل سال اندر آن صبر کردم.
حمدانیان که به حمایت خلیفه به بغداد تاخته بودند، از معزالدوله شکست خوردند. معزالدوله در سال ۳۳۶ ه‍.ق بصره را تصرف کرد. همچنین در سال ۳۳۷ ه‍.ق به موصل تاخت و ناصر الدوله حمدانی را گریزاند. اقامت معزالدوله تا سال ۳۵۶ ه‍.ق در بغداد ادامه داشت.
محمدبن سوار خال و استاد سهل است سید بوده از قدیمان مشایخ بصره است ویرا سخن است نیکو. سهل گوید: آلهی! مرا برهان ده، کی خاموش با تو گویم، و کی گویایم از آن تو بتو گویم. سهل مقتدا است، وی هفت ساله بود که مرقع پوشید بشب نه خفتی هفت ساله، با خویشتن می‌گفتی و در خال می‌زاریدی که مرقع بمن در پوش! پیری آمده ببصره، خال ویرا گفت: کی مرقع در وی پوش؛ که او را نه وقت دعویست، وقت آن او را بلاء است. خال ویرا هفت ساله مرقع پوشید.
نقل است که مرتضی رضی الله عنه به بصره درآمد - مهار اشتر بر میان بسته - و سه روز بیش درنگ نکرد. جمله منبرها بفرمود تا بشکستند و مذکران را منع کردند. به مجلس حسن درآمد. حسن مجلس می‌گفت. پرسید: تو عالمی یا متعلم.
نخستین کسی که از علویان علیه عباسیان قیام آغاز کرد، محمد ابن عبدلله نفس زکیه بود که در مدینه به پا خواست ولی شکست خورد، و برادرش ابراهیم نیز در بصره به قتل رسید. از اینجا عباسیان در تعقیب و کشتار علویان همت گماشتند ولی کوشش آن‌ها چندان سودمند نبود چرا که در زمان هارون الرشید، ادریس بن عبدالله توانست در آفریقا تشکیل حکومتی به نام ادریسیان دهد و یحیی ابن عبدالله نیز در گرگان و طبرستان به فعالیّت تبلیغی علیه خلیفه پرداخت، که در نتیجه این اقدامات امنیت دولت عباسی را به خطر انداختند و هارون الرشید، به ناچار راهی ایران شد.
دفن میکردند مردی را بخاک شد حسن در بصره پیش آن مغاک
بود پیری به بصره در زاهد که نبود آن زمان چنو عابد
قاضی نعمان روایت قیام احمد در عبادان را به تفصیل بیان کرده‌است، روایتی که با آنچه قبلاً در مورد احمد گفته شده منافات دارد. وی نقل می‌کند که در سال ۱۸۵ قمری (۸۰۱ میلادی) هارون الرشید دستور دستگیری احمد را داد چون او در عبادان علیه خلیفه قیام کرده بود و در آن زمان احمد در بصره و نواحی اطراف اهواز به همراه پسر ادریس بن عبدالله محض به فعالیت خود ادامه می‌داد. نهایتاً فرستادهٔ هارون الرشید به نام ابوالساج با حیله‌گری احمد و پسر ادریس بن عبدالله محض را دستگیر کرد، اما آن دو هر طور که بود گریختند و مدتی در بصره پنهان شدند و پس از آن به کوفه رفتند.
ابوبحر صخر بن قیس بن معاویه تمیمی (در بعضی منابع به اشتباه ضحاک) یکی از بزرگان با اصل و نسب قبیله تمیم در بصره بود.
«حسین بن ضحاک بن یاسر» در بصره به سال ۱۵۵ق/ ۷۷۲م زاده شد. همان‌جا پرورش یافت و سپس به بغداد منتقل شد؛ در اواخر روزگار هارون‌الرشید. ندیم دو فرزند او، صالح و امین شد. زمانی که امین خلیفه شد، پیوندش با او قوی بود.