بذله

رند حیله‌پردازی شوخ فتنه‌اندازی دلفریب طنازی بذله‌گوی خاموشی‌

گردیم هم ترانه بمرغان بذله‌گوی در پای گل بریم ز مرغان به بذله‌گوی

ز نوشین خوابهای صبح مستی ز شیرین بذله های شام باده

ملک‌زاده گفت: شنیدم که به‌زمین شام پادشاهی بود هنرمند، دانش‌پسند، سخن‌پرور، مردی نوخرّه نام در میان ندماءِ حضرت داشت چنانک عادت روزگارست، اگرچ به‌اهلیّت از همه متاخّر بود، به رتبتِ قبول بر همه تقدم داشت. روزی شخصی خوش‌محضر، پاکیزه‌منظر، نکته‌انداز، بذله‌پرداز، شیرین‌لهجه‌، چرب‌زبان، لطیفه‌گوی، به‌نشین که هم‌نشینی ملوک را شایستی، به‌رغبتی صادق و شوقی غالب از کشوری دوردست بر آوازهٔ محاسن و مکارمِ پادشاه به‌خدمت آستانهٔ او شتافت تا مگر در پناهِ آن دولت جای یابد و از آسیبِ حوادث در جوارِ مأمون او محروس و مصون بماند.

وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ قال ابو عبیدة: «الْماعُونَ» فی الجاهلیّة کلّ منفعة و عطیّة و عاریة و فی الاسلام الطّاعة و الزّکاة و هو هاهنا الزّکاة لانّه قرین الصّلاة و «الْماعُونَ» فاعول من المعن، و المعن الشّی‌ء القلیل فسمّی الزّکاة و الصّدقة و المعروف ماعونا لانّه قلیل من کثیر. و کذلک قال الزّجاج: کلّ ما فیه ادنی منفعة من اعارة آلات فی الدّور کالفاس و القدر و الدّلو و اقتباس النّار ممّا یحتاج الفقیر الی استعارته. و قیل: هو الّذی یبذله الجیران بعضهم لبعض. و قیل «الْماعُونَ» مالا یحلّ منعه مثل الماء و الملح و النّار یدلّ علیه ما

غلامحسین ساعدی سخنان تبریزی‌ها را به آل احمد ترجمه می‌کرد و او نیز از شوخی آن‌ها خنده‌اش می‌گرفت. جلال بارها گفته بود «از کلام طنز و شوخی قهوه‌خانه لذت می‌برم.» او می‌گفت: «اگر عمری باشد، این قهوه‌خانه را در کتابی معرفی خواهم کرد.» بدین ترتیب این قهوه‌خانه بر سر زبان‌ها افتاد و از همه نقاط کشور که راهی تبریز می‌شدند سراغ قهوه‌خانه بذله‌گویان را می‌گرفتند.

مرا غرض دف و چنگ است و رقص بذله و نای ز لولیان دگرم هیچ نامده ست پسند

هی هی چه خوش باشد بدی آتش به پیش و مرغ و می از بذله سنجان چند کس در یک نشیمن گشته جمع

اسماعیل سیاه معروف به اسماعیل گوزُک یا سیاه سپید اندرون شخصیت بذله گو، سیاستمدار، مبارز و یکی از شاعران معاصر افغانستان، اهل هرات و از فرهنگیان، درباریان، شخصیت‌های با نفوذ فرهنگی و سیاسی زمان خویش بود که شعرها، شوخی‌ها و مزاح‌های متعددی از او بیادگار مانده‌است.

کورنه در پا-دو-کاله زاده شد و شناسنامه‌اش به نام مادرش ثبت شد. سپس به نام ناپدریش ژاردری خوانده شد. مشخص نیست که چرا نامش را از آنری ژاردری به آنری کورنه تغییر داده‌است. در دوران آماتور، استعداد خود را با قهرمانی در مسابقهٔ پاریس–اونفلور در سال ۱۹۰۳ نشان داد؛ ولی پیش از ورودش به تور دو فرانس ۱۹۰۴، به جز شمال فرانسه و بلژیک، چندان شناخته‌شده نبود. او تازه در سال ۱۹۰۴ وارد دوچرخه‌سواری حرفه‌ای شده‌بود. آنری دگرانژ برگزار کنندهٔ تور دو فرانس، در گزارشی که برای معرفی شرکت‌کنندگان ناشناختهٔ تور در روزنامه‌اش اوتو نوشت، به کورنه لقب بذله‌گو داد.

بکنی ذکر آن لب آشفته بذله های لطیف و نغز بگوی

عبادت شمارم ثناخوانیش تو از ابلهی، بذله می دانیش

فامیل دور اهل شهری به نام دور است. کار و شغل او «در» است، و کارهایش با «در» سر و کار دارد. برای درها اهمیت بسیار زیادی قائل است و برای مثال دوست ندارد کسی درب جایی را باز بگذارد یا آن را محکم باز کند یا ببندد. یکی از تکیه‌کلام‌های او شعری است که آن را در موقعیت‌های گوناگون در حتی گاهی بی‌ربط می‌خواند: «که با این در اگر در بند درمانند، درمانند.» او مردی عامی، تعارفی، زودرنج و بذله گوست با مهر پدری فراوان نسبت به فرزندش.

بذله ای خوش یادم آمد حسب حال از بزرگی در لطافت بی همال