برقو

ابوالفتح قهرمانی می‌نویسد: این شهر در دامنه سپید و تپه‌های سیاه‌رنگ که نزدیک هم قرار دارند، به‌وجود آمده، احتمالاً نامش «برکوه»، «ورقو» یا «برقو» بوده‌است و خیلی کوچک بوده و آوازه‌ای نداشته‌است. حتی از قریه «میم» که چهار راه ابریشم به حساب می‌آمده، شهرتش کمتر بوده، زیرا چند خانواری بیش در آن سکونت نداشتند.

از جمله دیگر آثار تاریخی ابرقو می‌توان به محله خواجه و مسجد بیرون (منزلگاه امام رضا) اشاره کرد.

نسب کامل او «ابوالمحاسن تقی‌الدین ابوبکر بن علی بن عبدالله حُمَوی أزراری» ذکر شده‌است. نسبتِ أزراری (دکمه‌فروشی) بدین سبب گرفته که در جوانی دکمه‌فروش بوده‌است. در حماة به‌سال ۱۳۶۷/ ۷۶۷ق زاده شد. در دانش‌جویی بسیار جابجا شد، در موصل، دمشق و قاهره درس خواند. در این اثنا، دوستیِ چند تن از ادیبانِ هم‌روزگارش را کسب کرد. در یکی از بازگشتن‌هایش به دمشق، به سال ۱۳۹۰/ ۷۹۱ق، سلطان ظاهر برقوق دمشق را محاصره کرد، سپس ابن حجة به ابن مکانس در این باره نامه‌ای شیوا نوشت.

نسب کامل او «ابوالمحاسن جمال‌الدین یوسف بن عبدالله تغری بَردی ظاهری جُوینی» ذکر شده. پدرش مملوکی رومی (از سرزمین آناتولی) و تُرک بود. مولایش، ظاهر سیف‌الدین برقوق او را والی حلب و دمشق قرار داد. درگذشت پدرش به‌سال ۸۱۵ق بود. جمال‌الدین یوسف در قاهره، شوال ۸۱۳ به‌دنیا آمد و یتیم بزرگ شد. نزد مقریزی درس خواند، در شاخه‌های علوم گوناگون مانند منطق، علم فلک و طب پیشرفت کرد. بیشتر زندگی‌اش در پیوندها با ممالیک گذشت؛ در سال ۸۶۳ق حج گذارد. ابن تغری‌بردی در ۱۴ ژوئن ۱۴۷۰/ ۵ ذی الحجه ۸۷۴ در قاهره درگذشت.

ابراهیم قوام در آغاز، محمد کوچک را به مکتب‌خانه ملااحمد در محله قوام و به نزد ملااحمد برد. محمد دو سال در این مکتب‌خانه خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را فراگرفت. سپس او را به یک معلم خانگی به نام ملا عبدالرزاق ابرقویی سپردند تا به محمد صرف و نحو بیاموزد.

تا بر مه تابانش ز عنبر قوس است ما را چو سپاهیان نظر برقوس است

مقبره پیرحمزه سبزپوش مربوط به سدهٔ ۶ ه.ق است و در شهرستان ابرکوه، ابرقو واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شمارهٔ ثبت ۲۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

همی برون جهد از آسمان ستاره بشب ز بیم تیرت و برقول من دلیل، شهاب

کمال الدین در این راه با عزالدین محمود هم درس و همراه شد و مانند او در شمار شاگردان نورالدین عبدالصمد نطنزی درآمد. بعد از درگذشت نورالدین صحبت مشایخ دیگری چون شمس الدین کیشی، نورالدین ابرقوهی، صدرالدین روزبهان ثانی، ظهیرالدین بزغش شیرازی و نورالدین عبدالرحمان اسفراینی را دریافت.

من می‌دانم که گناه کارم، و اگر چه مبتدی نبوده ام معتدی هستم، و هرکه در کف پای او قرحه ای باشد اگر چه بثبات عزم و قوت طبع بی باکی کند و در سنگ درشت رفتن جایز شمرده چاره نباشد از آنچه جراحت تازه شود و پای از کار بماند. چنانکه برخاک نرم رفتن بیش دست ندهد، و آنکه با علت رمد استقبال شمال جایز بیند همت او برتعرض کوری مقصور باشد. و مقاربت من با تو همین مزاج دارد و تحرز ازان از وجه شرع و قانون رسم فرض است، قال الله تعالی: ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکة. و استطاعت خلایق ازان نتواند گذشت که در صیانت ذات خود آن قدر مبالغت نمایند که بنزد خود معذور گردند. چه هرکه برقوت ذات و زور نفس اعتماد کند لاشک در مخاوف و مضایق افتد و اقتحام او موجب هلاک و بوار باشد، و هرکه مقدار طعام و شراب نشناسد و چندان خورد که معده از هضم آن عاجز آید، یا لقمه براندازه دهان نکند تا در گلو بیاویزد،او را دشمن خود باید شمرد.

برفتند بازارگانان شهر ز جز و ز برقوه مردم دو بهر

کتدی یازیق چراغ تاپیر یاندیرا گوروم سیزون برقوز قالسین آندیرا