برانداختن

به کم مدت از کار پرداختند میان بَر ز پیکر برانداختند

پیشروان پرده برانداختند پرده ترکیب در انداختند

تخارها که نخستین اقوام آریایی بلخ بودند، در قرن سوم پیش از میلاد ساکن ترکستان چین شدند. اما در میانهٔ قرن دوم پیش از میلاد بر اثر تهاجمات هون‌ها به نواحی غربی‌تر کوچ کردند. دو قوم تخاری یوئه‌چی و ووسون ابتدا به‌سمت فرغانه و سپس به‌قلمرو یونان باختری پیش‌روی کردند. یوئه‌چی‌ها و ووسون‌ها میان سالهای ۱۴۰ الی ۱۳۰ ق.م به قلمرو دولت یونانی بلخ حمله‌ور شدند و پس از برانداختن آنها دولت کوشانیان را بنیاد نهادند که پس از امپراتوری تانگ دومین امپراتوری بزرگ دنیا به‌شمار می‌رفت.

آقا محمدخان حکومت شیراز را به کلانتر سپرد. این اقدام حاج ابراهیم خان باعث شد آقا محمدخان به سادگی بر جنوب ایران سلطه پیدا کند و با برانداختن حکومت زندها، حوزه نفوذ و سلطنت خود را گسترش دهد.

ز هیبت تو برانداختند ببر و هژبر یکی ز بیشه نشست و یکی ز دشت مسیر

آنچه گفته‌اند که عاشق در مقام فراق خوشتر از آنکه درمقام وصال راستست زیرا که در فراق امیدوصالست و در وصال بیم هجر، اما با درد فراق ساختن و خود را بخود برانداختن از دید امتناع وصول بود واین از تفرقه خالی نیست زیرا که در درد انیت این باقی بود و در وصول بهویت او در باقی بود:

نخستین باری که به بهانه برای برانداختن خاندان امام‌قلی خان به دست شاه صفی افتاد، هنگام لشکرکشی وی برای استرداد بغداد بود. در ضیافتی داود خان برادر امام‌قلی خان، فعالیت و کار قوللر آقاسی تازه را (خسرو میرزا باگراتیونی که ملقب به رستم خان شده بود) با لحن تمسخرآمیزی مورد انتقاد قرار داد. شاه به خاطر خدمات فراوانی که رستم خان در زمان جلوس شاه صفی به شاه صفی کرده بود، داود خان را از مجلس ضیافت بیرون راند. شاه صفی پس از این واقعه و همچنین به خاطر شکایت‌های قاجاری‌های قره‌باغ، داود خان را (که ریاست آنان را بر عهده داشت) مورد خطاب و عتاب قرار داد.

راز برانداختن از روش ساختن دیده و دل باختن پشت و شکم داشتن

این جمعیت مانند سربداران سبزوار به منظور برانداختن سلسلهٔ مغول در قرن هفتم هجری در خاوران به وجود آمدند و فعالیت خود را آغاز کردند.

ز هر گونه‌ای چاره می‌ساختند دگر سان فسونی برانداختند

و هرون الرّشید جعفر را، پسر یحیی برمک‌، چون فرموده بود تا بکشند، مثال داد تا بچهار پاره کردند و بچهار دار کشیدند، و آن قصّه سخت معروف است، و نیاوردم که سخن سخت دراز می‌کشد و خوانندگان را ملالت افزاید و تاریخ را فراموش کنند و بو الفضل را بودی‌ که چیزهای ناشایست‌ گفتندی، و هرون پوشیده کسان گماشته بود که تا هر کس زیر دار جعفر گشتی و تأذّیی‌ و توجّعی‌ نمودی و ترحّمی‌، بگرفتندی و نزدیک وی آوردندی و عقوبت کردندی. و چون روزگاری برآمد، هرون پشیمان شد از برانداختن برمکیان. مردی بصری‌ یک روز می‌گذشت، چشمش بر داری از دارهای جعفر افتاد، با خویشتن گفت:

که یک ره سر از نیره نشناختند به مستی کلاهی برانداختند

دوباره به دیلم رفت و قصد داشت مجدداً قیام کند ولی ضمن شکست‌هایی، وقتی موفق به جمع‌آوری سپاه درخوری شد، فخرالدوله دیلمی از آل بویه قصد برانداختن او کرد و صاحب بن عباد را به آن نواحی فرستاد. صاحب او را امان داد و به ری برد و در درگاه فخرالدوله ماند. مؤید نهایتاً به دیلمان بازگشت و اندکی بعد در روز عرفهٔ سال ۴۱۱ هجری در ۷۹ سالگی همان‌جا در گذشت و روز عید قربان در روستای لنجا دفن شد. مقبره‌اش مشهور و مزار مردم آن نواحی بود.

«شاه صفی از آغاز سلطنت خود برای برانداختن خاندان امام‌قلی خان بهانه‌ای می‌جست ولی چون امام‌قلی خان هرگز به کاری که نشانهٔ اندک خودسری و نفاقی باشد دست نمی‌زد و همواره فرمان‌بردار و آمادهٔ خدمت بود، شاه نیز جز شکیبایی چاره‌ای نداشت».

بربرها نخستین کسانی بودند که از روزگار خیلی دور در این سرزمین سکونت داشتند. اولین بار فنیقی‌ها در سدهٔ دوازدهم پیش از میلاد به ان کشور هجوم آوردند و مهاجر نشین‌هایی در کرانه‌های شمالی آن پدیدآوردند. سپس کارتاژی‌ها به آن جا وارد شدند و نواحی شرقی آن را به تصرف درآوردند. رومی‌ها، پس از برانداختن دولت کارتاژ، به این سرزمین دست یافتند و چندی بر سواحل شمالی آفریقا و سرزمین‌های ساحلی الجزایر حکومت کردند. واندال‌ها در ۴۳۰ بعد از میلاد، دست رومی‌ها را از الجزایر کوتاه کردند.

در این دوره شاه طهماسب موسیقی را ممنوع کرده بود و پس از حمله او به گیلان و برانداختن حکومت خان احمد؛ استاد زیتون هم دستگیر و در قلعه قهقهه زندانی شد که در همانجا درگذشت.

قوله تعالی: مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ سباق و سیاق این آیت، مدح صحابه رسول است و ذکر سیر و بیان شرف ایشان که اعلام اسلام‌اند و امان ایمان، ارکان دولت و آثار ملّت و اختران سپهر دعوت، بر بساط توحید صف پیشین ایشانند، در دفتر تفرید سطر نخستین ایشانند، ناقلان شرع و ناقدان دین ایشانند، مشاهدان وحی و تنزیل ایشانند، خواب و آرام بر خود حرام کردند تا در میدان دین خرام کردند، روز و شب همی تاختند تا سراپرده کفر برانداختند، تخم عبادت کاشتند تا بر سعادت برداشتند، علم شعار ایشان و زهد دثار ایشان و رحمت نثار ایشان، نصرت رایت ایشان وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ آیت ایشان، سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنی‌ بدایت ایشان و سقاهم ربهم غایت ایشان. مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ در شأن ایشان. حقّ جلّ جلاله در قرآن بسه جایگه ایشان را رجال خواند: رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا پاکی دوست دارند و بپاکی کوشند از آنکه دین اسلام را بنا بر پاکی است.

گروهی بر او تیغ کین تاختند ز روی جهانش برانداختند

در همان دوران که ملت ارمنی می‌بایست با تلاش‌های زمامداران عثمانی برای برانداختن نسلش مقابله کند در امپراتوری روسیه هم بایستی مبارزه دفاعی سختی علیه استبداد یا ضد آن دولت پلیسی که بر روسیه حکومت می‌کرد و تازه خود نظام تزاری در بند و زندان او بود انجام دهد.

بزرگان ایران از ونون یکم (ونون یکم فرزند نخست فرهاد چهارم) که از سال ۷ یا ۸ میلادی شاه ایران بود، ناراضی بودند. ونون به خاطر اقامت در روم تربیتی رومی داشت و از عهدهٔ کارها آنچنان که انتظار می‌رفت، برنمی آمد. در سال ۱۲ میلادی بزرگان کشور اردوان سوم را به شاهی برگزیدند و وی با برانداختن ونون بر تخت شاهی نشست. ونون به ارمنستان رفت و آنجا را تصرف کرد، ولی اردوان او را از آنجا راند. ونون سپس به سوریه فرار کرد و تحت حمایت رومیان قرار گرفت.