بدیهه

برخی از دیالوگ‌های روسی زبان در فیلم (بیشتر آن‌هایی که توسط یوجینی لزرو (ژنرال دیمیتری) بودند) شامل فحش‌های رکیک مت روسی بودند (معادل فحش خواهر و مادر در فارسی) که به گونه‌ای بسیار ملایم‌تر در زیرنویس زبان انگلیسی ترجمه شدند. واضح نیست که این قسمت‌ها بخشی از فیلم‌نامه بودند یا بدیهه‌سازی لزرو.

بدیهه خانم چند سال بعد در اثر سرطان سینه درگذشت و حسین پور با خواهرش منیره خانم ازدواج کرد. آنها سه دختر (توراندخت، پوراندخت و ویکتوریا) و دو پسر (عبدالرضا و تورج) داشتند. پسر عبدالرضا، امیرحسین پور یک مدیر اپرا و باله مستقر در لندن شد). منیره خانم در سن ۴۸ سالگی در خواب درگذشت و چهار سال بعد، در سال ۱۹۵۴، حسین پور بر اثر سکته قلبی در ایران درگذشت. وی در گورستان بهائیان تهران (گلستان جاوید) دفن شد که پس از ناآرامی‌های سیاسی سال ۱۹۷۹ در ایران تخریب شد.

از نقش‌های اصلی او در اعتلای موسیقی تنبور یکی این است که رپرتوار ساده و ابتدایی این ساز را به مجموعه‌ای دقیق، پیچیده، فنی و هنری تبدیل کرد. هر چند که موسیقی او مبتنی بر سنتی کهن است، اما از بسیاری جهات، پدیده‌ای است کاملاً بدیع که مختص شخص اوست. ساخته‌ها و بدیهه‌نوازی‌های فراوان او از لحاظ عمق، پیچیدگی، تنوع، رنگ، لحن و دامنه وسیع عواطفی که برمی‌انگیزد، به هیچ‌یک از قطعاتی که پیش از او وجود داشت، شباهت ندارد.

و در جمله بر پادشاه تعرف حال خدمتگزاران و شناخت اندازه کفایت هر یک فرض است، تا بر بدیهه بر کسی اعتماد فرموده نشود، که موجب حسرت و ندامت گردد. و از نظایر این تشبیب حکایت آن مرد زرگر است، رای گفت: چگونه است آن؟

اما بباید دانست که بدیهه گفتن رکن اعلی است در شاعری و بر شاعر فریضه است که طبع خویش را به ریاضت بدان درجه رساند که در بدیهه معانی انگیزد که سیم از خزینه به بدیهه بیرون آید و پادشاه را حسب حال به طبع آرد و این همه از بهر مراعات دل مخدوم و طبع ممدوح می باید و شعرا هر چه یافته‌اند از صلات معظم به بدیهه و حسب حال یافته‌اند.

بر هر سخنی به خندهٔ خَوش می‌گفت بدیهه‌ای چو آتش

برخی از زندگی‌نامه‌نویسان عصرش مانند ابومنصور ثعالبی نوشته‌اند که او پُرشتاب‌ترین هم‌روزگارانش در بدیهه‌پردازی با نیروی حافظهٔ قوی شگفت‌آور وصف کرده‌اند تا حدی که مَضربِ مثل در به‌یادسپاری بود؛ اگر بر او قصیده‌ای فارسی خوانده می‌شد، همان‌جا آن را به عربی برمی‌گرداند. همچنین او را خوش‌چهره، نازک‌روح، قوی‌دل، در دوستی شیرین و در دشمنی تلخ، اما در ظاهر خودخواه و مغرور توصیف کرده‌اند. بسیار پرهیزکار و هوادار اهل سنت و جماعت، گراینده به معتزله، دوستدار عرب و نکوهندهٔ شعوبیان بود.

صبا ز جانب این خسته با حیات بگو که این بدیهه امیری بیادگار نوشت

این قصیده بدیهه بسرودم در به گرمابه‌ای روان او بار

نام سرشک می برد وآه می کشد چشمی که بی بدیهه اشک روان نبود

حسین پور با بدیهه خانم منجمی، پیرو آیین بهائیت ازدواج کرد. فرزند اولشان یک دختر به نام فخرالزامان خانم و فرزند دوم آنها ب پسری به نام امیر هوشنگ به دنیا آمد که در حالی که هنوز بچه بود درگذشت.

هر آن قصیده که گفتیش را شدی یک ماه جواب گفتم زان بر بدیهه هم بزمان

سخن بر بدیهه نیاید صواب به وقت خودش داد باید جواب

نامدارترین شاعران این دوره ملا فاضل می‌باشد که تبحر و توانایی او در بدیهه سرایی مشهور است.

بر تو چو بخر بدیهه مردان بر من چو بخر درود و تکبیر

با او به بدیهه خوش درآمد چون دید حریف خوش برآمد