بددل

چنان دلتنگ شد رامین در آن بزم کزو بگریخت همچون بددل از رزم

علاج بددلی: و چون علم به ضد مستلزم علم است به ضد دیگر، و ما گفتیم که غضب ضد بددلی است، و غضب حرکت نفس بود به جهت شهوت انتقام، پس جبن سکون نفس بود، آنجا که حرکت أولی باشد، به سبب بطلان شهوت انتقام. و لواحق و اعراض این مرض چند چیز بود: اول مهانت نفس، دوم سوء عیش، سیم طمع فاسد اخسا و غیر ایشان از اهل و اولاد و اصحاب معاملات، چهارم قلت ثبات در کارها، پنجم کسل و محبت راحت که مقتضی رذایل بسیار باشد، ششم تمکن یافتن ظالمان در ظلم، هفتم رضا به فضایحی که در نفس و اهل و مال افتد، هشتم استماع قبایح و فواحش از شتم و قذف، نهم ننگ ناداشتن ازانچه موجب ننگ بود، دهم تعطیل افتادن در مهمات.

ای شهریار عادل می خور که خصم بددل چون مرغ نیم‌بسمل در دام توست ا‌درواا

خروش اندر آمد به گوش یلان بدرّید گفتی دل بددلان

همی رود سر هستی نهاده بر کف دست چو بددلان نخورد غم که کار چون آید

گر به خیال در نظر جلوه دهد جیب را بددلی‌ام ز سایه‌اش، فرض کند رقیب را

ببرم پی دشمنان از زمین بسوزم تن بددلان روز کین

مهیب و تند و سرافراز و تیز گردنکش لهیب و بددل و بی تاب و سرکش و فتان

بدگویی تو این همه از فرط بددلی است از قلب پاک نیت آلوده برنخاست

ای شجاعی کز تو بددل‌تر ندیدم در جهان تیرت از ترکش برون ناید مگر از بیم خویش