بامیا
جملاتی از کاربرد کلمه بامیا
بامیان-آستانه (قزاقستان) ۲۷۵۶ کیلومتر
نه قندهار بماند به جای نه کابل نه بامیان نه لهاور نه غزنه نه پرون
اهریمنان فارس به رغم خدایان شتافتند از مصر و شام و اربل تابلخ و بامیان
میدان وردک یا وردک یکی از ۳۴ ولایت افغانستان واقع در شرق مرکزی کشور به مرکزیت میدان‌شهر است. وردک با ارتفاع ۲٬۲۱۰ متری از سطح اقیانوس، سرحد مشترک با کابل، پروان، بامیان، غزنی و لوگر دارد. این ولایت دارای ۹٬۰۲۳ کیلومتر مربع مساحت و بالای ۶۶۰ هزار نفر جمعیت دارد.
چه گویم ای مسلمانان ولی گر بامیان آمد بیا گو مدّعی آن جا که جان بازی کند غازی
در طول هجوم طالبان زمانی که شورشیان طالبان بخش‌های بزرگی از خاک افغانستان را تصرف و به چندین ولایت حمله کردند، تعدادی از غیرنظامیان تظاهرات ضد طالبان را برای طرفداری دولت جمهوری اسلامی افغانستان را آغاز کردند. در ۲ اوت، تعداد زیادی از مردم در ولایت هرات به پشت بام خود رفته و تکبیر سردادند. روز بعد، تظاهرات مشابهی در مکان‌های دیگر گسترش یافت؛ ساکنان کابل در حالی که در خیابان‌ها پرچم افغانستان را تکان می‌دادند، شروع به فریاد تکبیر کردند. مدت کوتاهی پس از آن، طالبان یک بمب قدرتمند را در خانه وزیر دفاع انفجار دادند. تظاهرات در هرات الهام بخش تظاهرات در ولایت‌های ننگرهار، خوست، کنر و بامیان بود.
کجا پیش خطش مور سلیمان که خدمت بامیان بسته کردی
اسماعیل قاآنی در ژوئیه سال ۲۰۱۸ تحت عنوان معاون سفیر ایران به دیدار استاندار بامیان در مرکز افغانستان رفته بود و گفته شده علت این دیدار ساختن بیمارستان ۲۰۰ تختخوابی در شهر بامیان بود.
طالبان به ارتکاب قتل‌عام هزاره‌ها به ویژه در شمال متهم شده‌اند. ادعا شده‌است که طالبان هزاران غیرنظامی و زندانی را در جریان دستگیری مزارشریف در اوت ۱۹۹۸ و بعد از آن قتل‌عام کردند. گفته می‌شود این کشتار علیه هزاره‌های قومی صورت گرفته‌است. در سپتامبر ۱۹۹۸، با به دست گرفتن طالبان بر شهر بامیان، تقریباً ۵۰۰ نفر کشته شدند. هزاره‌ها پس از جنگ طولانی مدت به سبک چریک‌ها، در آوریل ۱۹۹۹ کنترل بامیان را بدست آوردند. با این حال، طالبان بامیان را در ماه مه سال ۱۹۹۹ بازپس گرفتند و طبق گزارشات تعدادی از ساکنان شیعه را کشتند.
در مارس ۲۰۰۱، طالبان دو مجسمه غول پیکر پیش از اسلام بودا حک شده در صخره‌ها را در استان بامیان تخریب کردند، به این دلیل که مجسمه‌ها بت‌پرستی بودند طالبان علی‌رغم درخواست سازمان ملل، سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی و جامعه جهانی، از جمله بسیاری از کشورهای مسلمان، برای حفظ مجسمه‌های دو هزار ساله، مجسمه‌ها را تخریب کردند.
بودایی‌ها در دوره زمامداری ساسانیان مورد آزار قرار گرفتند و بسیاری از مکان‌های آن‌ها در آتش سوزانده شد. مکان‌های بودایی باقی‌مانده نیز در قرن پنجم میلادی در حمله هپتالیان از بین رفتند. در هنگام حمله اعراب در میانه قرن هفتم میلادی، بسیاری از مردمان شرق ایران بودایی بودند. افغانستان یکی از مکان‌های پرتجمع بوداییان بوده‌است؛ از مکان‌های دیگر یافت شده می‌توان ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و نیز خود ایران امروزی را نام برد. پیروزی اعراب، تیر نهایی را بر پیکره بوداگرایی در شرق ایران و افغانستان زد اگرچه در برخی مکان‌ها همچون بامیان و هده تا قرن‌های هشتم و نهم بوداییان وجود داشتند.
گر به آهنگ دز رویین گذشت اسفندیار بی‌گزند از هفت خوان در راه بلخ بامیان
در سال ۲۰۱۹ میلادی اداره ملی احصاییه و معلومات جمهوری اسلامی افغانستان، جمعیت ولایت بامیان را ۵۲۲٬۲۰۵ نفر برآورد نمود. از این میان ۵۰٬۶ درصد آن مرد است که ۲۶۴٬۶۶۶ نفر می‌باشد و ۴۹٬۴ درصد آن زن است که ۲۵۷٬۲۳۹ نفر می‌باشد. بیشترین جمعیت این ولایت (۲۳٫۵ درصد آن) در شهر بامیان زندگی می‌کنند. شهرستان های پرجمعیت آن به ترتیب ورس با ۲۰٬۷ درصد جمعیت، یکاولنگ با ۲۰٬۹ درصد جمعیت، پنجاب با ۱۲٫۲ درصد جمعیت، کهمرد با ۹ درصد جمعیت، شیبر با ۶٫۹ درصد جمعیت و سیمان با ۶٫۷ درصد جمعیت است.
بامیان-تاشکند (ازبکستان) ۱۱۴۸ کیلومتر
ز صد جنیبت خوبی که بر طویلۀ تست کمینه لاغری این بد که بامیان آورد
جز این کو بود مردی بامیاسر بسی می‌کرد عفو از کل معسر
هر شام ز بامیان دهم قرصی نان هر بام ز شام ده مرا شربتی آب
اکثریت باشندگان ولایت بامیان را هزاره‌ها تشکیل می‌دهند که در تمام شهرستان های آن از جمله ورس، پنجاب، سیغان، شیبر، یکاولنگ، کهمرد و مرکز بامیان سکونت دارند. سایر اقوام در این ولایت تاجیک‌ها، پشتون‌ها و قزلباش‌ها هستند که تاجیک‌ها در شهرستان های کهمرد، شیبر، سیغان و مرکز بامیان، پشتون‌ها در شهرستان های کهمرد و مرکز بامیان و قزلباش‌ها تنها در مرکز بامیان زندگی می‌کنند.
آن ماه سخن ز بامیان می‌گوید اسرار گذشتهٔ جهان می‌گوید
او است نمودار بت بامیان زانش گرفتیم چو جان در میان