بالفعل

مهم‌ترین اثر او کتاب فی ماهیه العقل است که در آن عقل را به چهار گونه ذکر کرده‌است: عقل بالفعل، عقل بالقوه، عقل که از قوه به فعل می‌گراید و عقل برهانی، آثار او را بیش از ۲۴۰ نوشته‌اند.

«وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ» ای للزکاة الواجبة مؤدّون فعبر عن التأدیة بالفعل لانّه فعل، و قیل الزکاة هاهنا هو العمل الصّالح، یعنی و الّذین هم للعمل الصّالح فاعلون.

هست در وی هنوز بالقوه فهی بالفعل غیر ممحوه

وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَکَ الَّتِی فَعَلْتَ، یعنی بالفعلة قتل القبطی وَ أَنْتَ مِنَ الْکافِرِینَ، ای کفرت نعمتی حین قتلته بغیر اذنی نازلت حشمتی و قدحت فی سیاستی. فرعون موسی را عتاب کرد که تو حقّ تربیت و احسان ما بجای نیاوردی و شکر نعمت ما نگزاردی و حرمت و حشمت ما برداشتی و قبطی را کشتی بی‌دستوری من، تا در سیاست و ملک من قدح آوردی و نیز امروز آمده‌ای و ربوبیّت ما را می‌جحود آری.

حال هریک از چهار نوع بالا به این حالات: بالذّات و بالعَرَض، قریب و بعید، خاص و عام، جزئی و کلی، بسیط و مرکب، بالفعل و بالقوه تقسیم‌پذیرند.

نزد ملاصدرای شیرازی «احساس»، درک کردن امری مادّی است که نزد ادراک‌کننده با همان ویژگی‌ها و خصوصیات محسوسش نظیر زمان و مکان و وضع و کیف و کم و غیر آن حاضر شده باشداما آنچه نزد ادراک‌کننده حاضر می‌شود، صورتی از آن شیء محسوس است نه این که خود آن شی باشد؛ زیرا بدون آنکه در احساس‌کننده اثری از محسوس پیدا شود، حالت بالقوّه احساس‌کننده به حالت بالفعل تبدیل نخواهد شد، و باید اثری که از محسوس برای احساس‌کننده حاصل می‌شود، با احساس‌کننده تناسب داشته باشد و از نظر نوع وجود همسان باشند؛ زیرا اگر اثر محسوس متناسب با احساس‌کننده نباشد، احساس حاصل نخواهد شد؛ بنابراین باید آنچه در حسّ حاصل می‌شود صورتی باشد مجرّد از مادّه، لکن تجرّدی که در اینجا به وسیله حسّ صورت می‌گیرد تجرّد کامل نیست.

عده‌ای نیز تبار ارمنی ارامنهٔ نهان را انکار می‌کنند به این دلیل که این تبار ممکن است زمانی بر اثر تُرکی کردن بر اثر ازدواج با جمعیت تُرکی یا کُردی تغییر کرده باشد و ارمنی بودن آن‌ها ممکن است مورد تردید قرار گیرد و تعدادی از آن‌ها ممکن است به‌طور بالفعل در زمان کنونی بیشتر خود را تُرک احساس کنند تا ارمنی.

آگدا یک کتابخانه استاندارد بالفعل گسترده دارد که شامل تعریف‌ها و قضیه‌های مفید زیادی در مورد ساختارهای داده پایه، مانند اعداد طبیعی، لیست‌ها و بردارها می‌باشد. این کتابخانه در نسخه بتا است و تحت توسعه فعال است.

بل گرسنه در عراق محصورند بالفعل همه رجال و نسوانم

ملاها در لباس اهل آخرتند و میرزاها با اساس اهل دنیا، کار شما بالفعل از آن لباس گذاشته است و اگر خدا نکرده با این اساس نگذرد، العیاذ بالله از آنجا رانده و از اینجا مانده خواهید بود. خسر الدنیا والاخره ذلک هوالخسران ان المبین. نه کار آخرت کردی نه دنیا.

این برهم کنش و خمیدگی میدان مغناطیسی کره زمین که بر اثر برخورد این ذرات پر انرژی با آن صورت می‌گیرد باعث ایجاد یک تغییر شار ناگهانی می‌شود که این پدیده سال‌های سال و میلیاردها سال قبل نیز در کرهٔ زمین به وجود می‌آمده است ولی به دلیل اینکه در گذشته بشر وجود نداشته یا به تکنولوژی ساخت " سیم راست" و " سیم پیج " رسانا دست نیافته بوده خطر بالفعلی به حساب نیامده و هیچ‌گاه حیات کره زمین را تهدید نکرده است ولی طی ۲۰۰ سال گذشته با به‌کارگیری خطوط کابل مسی جهت ارسال برق یا مخابرات و وابستگی هر چه بیشتر نوع بشر به این تجهیزات این پدیده به عنوان یک خطر بالقوه در مقیاس جهانی شناخته شده است.

خوشا نواحی بغداد و جای فضل و هنر که موکب مسعود وقایع نگار چون نسیم باغ بهار بر آن جا خواهد گذشت و ساحات آن براحات امن و امان مشحون خواهد گشت. خاطر بنده مخلص بالفعل که خبر عزیمت سامی بدان نواحی رسید از کار آن طرف جمع است و به هیچ وجه دغدغه و پریشانی ندارد.

إِنَّا از حروف مشبهه بالفعل و ضمیر «نا» در محل نصب و اسمش، أَعْطَيْنَاكَ فعل و فاعل و ضمیر «کاف» در محل نصب و مفعول‌به اول، الکوثرَ مفعول‌به دوم «اعطینا»، أَعْطَيْنَاكَ الکوثرَ محلا مرفوع و خبر «اِنَّ»، إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الکوثرَ محلی از اعراب ندارد و ابتدائیه است.

و چون بدین مرتبه رسد از تهذیب این سه قوت فارغ شده باشد. بعد ازان بر حفظ قواعد عدالت توفر باید نمود و اعمال و معاملات بر حسب آن طبیعت مقدر گردانید و چون این دقیقه نیز رعایت کند انسانی بالفعل شده باشد و اسم حکمت و سمت فضیلت او را حاصل آمده. پس اگر خواهد و در سعادات خارجی و سعادات بدنی اهتمام نماید، نور علی نور بود، و الا باری مهمات معطل نگذاشته باشد و به فضولی مشغول نبوده.

این امر بیشتر در مشاجره در خصوص بی‌طرفی عقائد یا اظهار نظر در مورد موضوعی اعمال شده از سوی مقامات است تا اعمال فعالیت‌های بالفعل.

گونه دوم، صورت مجرد از ماده و ویژگی‌های آن است. اگر تجرد کامل باشد، صورت مذکور معقول بالفعل است و اگر تجرد آن ناقص باشد، متخیل یا محسوس بالفعل است. بنابر توضیح ملاصدرا، تعقل زمانی میسر است که عاقل و معقول متحد باشند، زیرا تعقل به معنای آن است که وجود معقول برای عاقل حاضر باشد.

به هرچه رأی کند در زمان، شود موجود که او است قادر بالفعل و فاعل مختار

استفاده مجدد از آب شرب برنامه‌ریزی شده به‌طور عمومی به عنوان پروژه بازیافت آب برای آب شرب اطلاع‌رسانی می‌شود. این مسئله به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم اتفاق می‌افتد. معمولاً شامل روند عمومی و برنامه رایزنی عمومی بیشتری نسبت به استفاده مجدد بالفعل یا اعلام نشده مشاهده شده، می‌شود. چگونگی تحویل آب شرب مجدد استفاده شده تعیین‌کننده این می‌باشد که استفاده مجدد از آب شرب مستقیم یا غیرمستقیم نامیده شود.

ملکات کلمات تو بنیروی مآل عقل بالفعل کند طبع هیولانی را

از علت مشایخ و طوارشان مپرس بالفعل طینت نر این قوم‌، ماده است