بارگاه

در آغاز سده دهم میلادی، اویغور امپراتوری نیرومندی را تحت اثر بوداییگری پدیدمی‌آورد و برخی از پرستش‌گاه‌های مانی‌گرایان را به صومعه‌های بودایی تبدیل می‌کند. با این حال، این حقیقت تاریخی را که اویغوریان مانی‌گرا بوده‌اند، نمی‌توان انکار کرد. مورّخ تازی (عرب) ابن ندیم می‌گوید: که اویغورخان همهٔ تلاش خود را برای برجسته کردن آیین مانی در قلمرو پادشاهی آسیای میانه (سامان) کرد. نوشتارهای زبان‌های چینی نیز ثبت کرده‌اند که روحانیان مانی‌گرا به چین آمدند و به بارگاه امپراتوری در سال ۸۳۴ میلادی باج پرداختند. فرستادهٔ خاندان سونگ به نام ونگ از پرستش‌گاه‌های مانی‌گرایان در گائوچنگ بازدید کرده‌است.

گهی چو باد به هر جایگاه پویانم گهی چو خاک به هر بارگاه در خوارم

در جنوب بارگاه، می توان روستای وهن آباد و بخش اصلی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (شامل برج مراقبت، باند و سازه فرودگاه) را دید. در بخش شمالی هم مسیر قطار و راه آهن کشیده شده.

ستمدیده برداشت فرمان شاه بصد شکر بیرون شد از بارگاه

در حدود سال ۷۲۵ ه‍.ق میرزا عنایت الله دستغیب مدفن سید میر محمد را یافت و با خرید چندین خانه از اطراف بانی بارگاه او شد. در برخی از منابع آمده‌است که قبر او در زمان اتابک بن سعد زنگی در محله «باغ قتلغ» در همان محلی که احمد بن موسی (ع) به شهادت رسیده بود، آشکار شد.

یکی از آگاهان این روستا نقل می‌کند در زمان گذشته امامزاده چندین بار به خواب یکی از مؤمنین روستا آمده، و چنین بیان داشته که: در فلان نقطه مرقد ما قرار است، نهایتاً مردم روستا در آنجا تجمع و حفاری کردند، درست آنچه بیان شده، صحت داشته و از همان روز قبه و بارگاهی بر مرقد مطهر ساخته شد.

افلاک سوی خاک بارگاهت بر موجب طاعت پیام داده

دو رویه غلامان زرین‌کلاه زده صف به گرد در بارگاه

تنگ پیرزال،بارگاه امامزاده علی، تنگه زیبای شرابگروه،بارگاه امامزاده حمزه، چشمه آب حیات، جوخانه ،غار نزل،آبشار های تنگ سادات ،منطقه ی زیبای دلی خلیفه ای(دلی ساورز)، قلعه حاج مختار دولتخواه ،روستای باستانی دلیاسر،جنگلهای زیبای بلوط طبیعت بکر و کوه های ساورز و نیر و زرد ، از جمله مناطق گردشگری این شهر است.

ابن سعود تحت تأثیر عقاید وهابیت و سلفی‌گری که زیارت اهل قبور و ساختن قبه و ضریح و زیارتگاه بر روی قبور بزرگان را شرک و بت‌پرستی قلمداد می‌کند، به فتوای جمعی از علمای وهابی، دستور تخریب بارگاه و قبور بقیع را در ۸ شوال ۱۳۴۴ هـ. ق برابر با ۳۱ فروردین ۱۳۰۵ هـ. ش (۲۰ آوریل ۱۹۲۶ م) صادر نمود.

در مزار شریف افغانستان، بارگاهی است منسوب به علی بن ابی‌طالب. نامش مسجد کبود است و اهالی آن‌جا برخی باور دارند که آن‌جا مدفن اوست. البته این باور نزد قریب به اتفاق مسلمانان نادرست است، ولی بارگاه مزار شریف نزد مردم افغانستان جایگاه والایی دارد. این بارگاه مورد توجه این کشور است و مورد عنایت شاهان و مردم و میران افغان بوده‌است.

چو شه دربارگاه دل نشستست بروی غیر او خود در ببستست

گفت پس شاه شما این بارگاه از کجا آورده با این دستگاه

به بزم خسروی و، بارگاه جمشیدی صفای خلد برین و بهشت رضوان داد!

گفته می‌شود که آن‌ها می‌توانند هرگاه که بخواهند، شکل‌شان را تغییر دهند و بر شانس در بازی‌ها و قمار، حکمرانی می‌کنند. گاهی آن‌ها را با موزها در اساطیر یونانی مقایسه می‌کنند که هرکدام از ۲۶ آپسرای حاضر در بارگاه ایندرا نماینده جنبه متمایز از هنرهای نمایشی است.

سرش را بدین بارگاه آورد به پیش دلاور سپاه آورد

ای نعل بارگیر تو قدر گوشوار وی خاک بارگاه تو را فعل کیمیا

اوست در سایهٔ پناه خرد حاجب بار بارگاه خرد

در کودکی به شهر یسی مهاجرت کرده و مرید ارسلان بابا، از شیوخ ترکستان گردید و از این جهت به یسوی معروف شد. سپس به بخارا رفته و مرید شیخ یوسف همدانی شده و از همو مقام خلافت را گرفته و به یسی بازمی‌گردد و تا آخر عمر در همان شهر به ارشاد می‌پردازد؛ و در سال ۵۶۲ ق در همان‌جا وفات می‌نماید. شرف الدین علی یزدی مورخ نامی، می‌نویسد تیمور گورکانی به زیارت مزار خواجه احمد یسوی در یسی رفت و دستور داد تا بر تربت او بارگاهی عالی بسازند که تاکنون نیز این بارگاه باقی است. برخی از اولاد و خویشان تیمور نیز در کنار مقبره او دفن شده اندآرامگاه او سال‌ها به عنوان زیارتگاه ترکان آسیای مرکزی بوده و صوفیان در آن خلوت نشینی می‌کردند.آرامگاه او در یسی یا شهر ترکستان امروزه در کشور قزاقستان کنونی قرار دارد.

بقعه و بارگاه این امامزاده در فاصله ۷۹ کیلومتری شهر اقلید و در دو کیلومتری روستای تاریخی کافتر در منطقه کافتر قرار دارد.