بار فرود

هر کجا بار فرود آوردند روی سوی لهو سرود آوردند

علف بود زرع و لب جویبار فرود آمد آنجای یل شهریار

آبشخور اگر آرد بیرون ز صفاهانم این بار فرود آیم بر خاک در شیرین

بار به ما سرست منزلش آن خاک پای چونکه به منزل رسیم بار فرود آوریم

گر قلعه هفتم نسپارد به تو کیوان صدبار فرود آری ازین قلعه زحل را

«أَ وَ لَمْ یَرَوْا» این آیت بیان تحقیق آن وعده است که ایشان را داد از عذاب دشمن و نصرت رسول و مؤمنان و اظهار دین اسلام بر دینها. «أَ وَ لَمْ یَرَوْا» یعنی اهل مکّة، «أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ» ای نفتح کلّ یوم للمسلمین شیئا فشیئا فننقص من بلاد الکفر و نزید فی بلاد الاسلام فینقص الکفّار و یزید المسلمون فکیف لا یعتبرن، نظیره قوله: «أَ فَلا یَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها أَ فَهُمُ الْغالِبُونَ». عکرمه و مجاهد و ابن عباس گفتند: «نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها» آنست که هر چه در دنیا آباد است از آن شهر شهر و جای جای بروزگار خراب می‌شود و خلق می‌کاهد و از ثمار و نبات برکت می‌رود تا آن گه که در عالم خود یک گوشه آبادان نماند. و در بعضی اخبار آورده‌اند که رسول خدا (ص) جبرئیل را گفت بعد از من هیچ دانسته‌ای که ترا بزمین فرستند یا نه؟ گفت یا رسول اللَّه سه بار فرو آیم: یک بار فرود آیم و شفقت و مهربانی از دلها بر گیرم، دیگر بار فرو آیم و امانت و برکت از میان خلق بردارم، سوم بار فرو آیم و قرآن از میان خلق بآسمان باز برم.

نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ کتاب اینجا قرآنست، «و إنّما سمّی کتابا لکتب الحروف بعضها الی بعض، ای ضمّها» و تنزیل بناء مبالغت و کثرت است، یعنی که نه بیکبار فرود آمد این، بلکه اندر سالها، نجم نجم، آیت آیت، بقدر حاجت و ضرورت، بدفعات و کرّات فرو آمد، تا گرفتن آن بتلقّف و یادداشت آن بدل آسان‌تر بود، و پاینده‌تر.

بفرمود تا بر لب جویبار فرود آید آن لشکر نامدار

درواز و دریواز فرو گشت و بر آمد بیمست که: یک بار فرود آید دیوار