اوانس

کتاب تئاتر و سینمای آربی اوانسیان؛ از ورای نوشته‌ها، گفتگوها و عکس‌ها با حضور جمعی از هنرمندان سینما و تئاتر در روز پنجشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۳ رونمایی شد. در این برنامه آربی اوانسیان که سال‌هاست در خارج از کشور زندگی می‌کند، گفت:

ارمنی‌ها در سینمای ایران در کلیه امور فنی، صداگذاری، فیلم‌برداری، لابراتوار، عکاسی فیلم، کارگردانی و بازیگری و نیز در سینماداری و مدیریت آن، با جدیت حضور داشتند و کوشش‌های فراوانی کرده‌اند. نخستین فیلم بلند سینمایی ایران به نام «آبی و رابی» در سال ۱۳۰۹ توسط اوانس اوگانیانس ساخته شد.

در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰) پیتر بروک پس از دیدن نمایش پژوهشی ژرف و سترگ و نو در سنگواره‌های دوره بیست و پنجم زمین‌شناسی اثر عباس نعلبندیان و اجرای آربی اوانسیان، از او رسماً دعوت کرد تا در پایه‌ریزی «مرکز پژوهش‌های بین‌المللی تئاتر» در پاریس که به سرپرستی خود «بروک» تشکیل می‌شد، به عنوان کارگردان و پژوهشگر در زمینه تئاتر با او همکاری کند. حاصل این همکاری نمایش ارگاست[ج] اثر تد هیوز در دو قسمت است که در جشن هنر پنجم شیراز در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱) با امضای پیتر بروک، آربی اوانسیان، آندری شربان[چ] و جفری ریوز اجرا شد.

اوانس اوهانیانس (اوگانیانس) (به ارمنی: Աւանէս Օհանեանս) (زاده ۱۲۷۹ – درگذشته ۱۳۴۰) کارگردان فیلم، بازیگر، فیلمنامه‌نویس و تدوینگر اهل ارمنستان-ایران بود.

فهرست عناوین فیلم‌های آربی اوانسیان

صیت عدل عمر فراوانست ظلم این صد هزار چندانست

حکمت اندر عرب فراوانست وز همه خوبتر یکی آنست

وَ أَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ گفته‌اند که خدای را وابنده عهدهای فراوانست و در هر عهدی که بنده را در آن وفاء است از رب العالمین در مقابله آن وفاء است. اول آنست که بنده اظهار کلمه شهادت کند از رب العزّة در مقابله آن حقّ دما و اموال است، و ذلک فی‌

و میان آن بدایت و این نهایت وسائط فراوانست، از آن عهدها که اللَّه را با بندگانست از بنده کردار و گفتار و از اللَّه ثواب بیشمار. و منها ما قال بعضهم اوفوا بعهدی بحضور الباب، اوف بعهدکم بجزیل الثواب، اوفوا بعهدی بحفظ اسراری اوف بعهدکم بجمیل مبارّی، اوفوا بعهدی بحسن المجاهدة، اوف بعهدکم بدوام المشاهدة. اوفوا بعهدی بصدق المحبة، اوف بعهدکم بکمال القربة، اوفوا بعهدی فی دار محنتی علی بساط خدمتی بحفظ حرمتی، اوف بعهدکم فی دار نعمتی علی بساط قربتی بسرور وصلتی، اوفوا بعهدی الذی قبلتم یوم المیثاق، اوف بعهدکم الذی ضمنت لکم یوم التلاق، اوفوا بعهدی بان تقولوا ابدأ ربی، اوف بعهدکم بان اقول لکم عبدی.

سپس به ایالات متحده آمریکا رفت و در آنجا نیز در رشتهٔ تئاتر فارغ‌التحصیل شد. آربی اوانسیان در روز یکشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۵ (۸ مه ۱۹۶۶) به ایران بازگشت. و خود را وقف فعالیت هنری کرد و چندین نمایش شاخص را به زبان‌های فارسی، ارمنی، و انگلیسی روی صحنه آورد.

عمر کان بی رضای حق گذرد بر همه اهل عمر تاوانست

یقین اینست چون مر جمله جانانست گنه تو میکنی و بر که تاوانست

چه نیکبخت کسانی که اهل وصل تواند چو بخت یار نباشد مرا چه تاوانست

اوانسیان پس از بازگشت به ایران، فعالیت‌های تئاتری‌اش را گسترش داد و نمایش‌های مطرحی را به زبان‌های فارسی، ارمنی و انگلیسی روی صحنه برد. پس از مادمازل ژولی کار دیگری که اوانسیان به زبان فارسی روی صحنه بود، پژوهشی ژرف و سترگ و نو در سنگواره‌های دوره بیست و پنجم زمین‌شناسی نوشته عباس نعلبندیان بود. در ۱۳۴۷ (۱۹۶۸) به خاطر کارگردانی نمایش پژوهشی ژرف و سترگ … برندهٔ جایزه تلویزیون ملی ایران و جشن هنر شیراز شد. اوانسیان از سال ۱۳۴۴ تاکنون ده‌ها نمایش را کارگردانی کرده و طراحی لباس چندین نمایش را برعهده داشته‌است. زمانی که این نمایشنامه اجرا شد، آربی عضو هیئت داوری مسابقه نمایشنامه‌نویسی بود که تلویزیون برپا کرده بود.

اوانس اوهانیانس (اوگانیانس) در سال ۱۲۷۹ (۱۹۰۰) یا ۱۲۸۰ (۱۹۰۱) در عشق‌آباد، ترکمنستان و به روایتی در مشهد زاده شد. وی به نام اوانس اوهانیان هم شناخته و سرشناس است که البته تلفظ درست نام او را بهتر نشان می‌دهد.

مفسران گفتند درین سورت ناسخ و منسوخ نیست مگر سدی و قتاده که گفتند در آن یک آیت است منسوخ: «فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَکْفُرْ» نسخها قوله: «وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ»، و قول درست آنست که منسوخ نیست که این بر سبیل تهدید و وعید گفته است و نظیر این در قرآن فراوانست و شرح آن جایها دادیم، و در فضیلت سورت مصطفی (ص) گفته: «من قرأ عشر آیات من سورة الکهف حفظا لم یضرّه فتنة الدّجّال و من قرأ السّورة کلّها دخل الجنّة.

حمید سمندریان (۹ اردیبهشتِ ۱۳۱۰ – ۲۲ تیرِ ۱۳۹۱) کارگردان و مترجم ایرانی بود. سمندریان از سرآمدان نسلی از کارگردانان نامدار نمایش چون عبّاس جوانمرد، علی نصیریان، بهرام بیضایی، رکن‌الدّین خسروی، آربی اوانسیان به‌شمار می‌رفت که تئاتر را در ایران دههٔ ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ به پایگاه جدی‌تری رسانیدند.

فهرست جشنواره‌های بین‌المللی تئاتر که آربی اوانسیان در آن‌ها شرکت کرده‌است

چرخ با قدر بلندش داند که برو اوج زحل تاوانست

اگرچه گوهر و نقش جهان فراوانست همه صناعت ابرست و دستبرد صبا