اندلسی

ابراهیم بن محمد بن منذر حضرمی با کُنیهٔ ابواسحاق، شهرت‌یافته به ابن مُلکون (؟ - ۱۱۸۶م) زبان‌شناس نحوی و نویسنده عربی اندلسی در سدهٔ ششم هجری بود. از اهالی اشبیلیه ( سویل امروزی ) بود. ایضاح المنهج، شرح الجمل، النکت علی التبصرة للصیمری از آثار اوست.

ابراهیم بن محمد بن حسین اموی با کُنیهٔ ابواسحاق، شهرت‌یافته به ابنِ شِنظیر (۹۶۳ - ۱۰۱۱ م) محدث، تاریخ‌نگار اندلسی و فقیه مالکی از اهالی تولیدو بود. تاریخ رجال الأندلس، المدونة و المستخرجة از آثار اوست. المسند و الشیوخ دو اثر برجستهٔ اوست.

أبو بکر محمد بن عبد الملک بن محمد بن طفیل القیسی الأندلسی(۱۱۰۵–۱۱۸۵م) متولد شهر (وادی آتش) واقع در اندلس اسپانیا که امروزه کادیکس می‌خوانند. همه چیز دان و وزیر عرب اندلسی بود. وی در شعر نجوم فلسفه و… فعالیت‌هایی داشته و آثاری نیز در کتب دیگر نویسندگان از وی نام برده شده که اکنون در دست نیست. نویسنده رمان فلسفی حی بن یقظان می‌باشد که این عنوان را از ابن سینا گرفته زیرا قبل از او ابن سینا رساله ای به این نام به رشته تحریر درآورده بود، رمان حی بن یقظان توسط بدیع الزمان فروزانفر به فارسی ترجمه گردیده‌است.

ابوعبدالله محمد بن ابی نصر فتوح بن عبدالله بن فتوح بن حمید بن یاسیل که بیشتر با نام الحمیدی الصابونی شناخته می‌شود، محقق عرب اندلسی قرن ۱۱ میلادی در تاریخ و مطالعات اسلامی بود.

جفری در حوزه تحقیق متون کهن اسلامی، علاوه بر کتاب المصاحف، مقدمه تفسیر المبانی فی نظم المعانی را که متعلق به مؤلفی ناشناخته در قرن پنجم است، همراه با مقدمه تفسیر ابن‌عَطیه المحرّر الوجیز، در مجموعه‌ای با نام مقدمتان فی علوم القرآن به چاپ رساند. او مؤلف تفسیر المبانی را فردی اندلسی دانسته، در حالی‌که مؤلف این اثر از علمای کَرّامی نیشابور و احتمالاً ابومحمدحامدبن احمدبن جعفربن بسطام طَحیری بوده‌است. این کتاب موردتوجه برخی قرآن‌پژوهان غربی بوده‌است و حتی قبل از چاپ، نولدکه و شاگردانش از نسخه خطی آن برای تألیف تاریخ قرآن استفاده کرده‌اند. عبداللّه اسماعیل صاوی با تصحیح برخی اشکالات جفری، این کتاب را در ۱۳۵۱ ش‌/ ۱۹۷۲ به چاپ رساند.

ابواسحاق، ابراهیم بن مسعود تُجیبی البیری (؟ - ۱۰۶۸م) شاعر عربی اندلسی در سدهٔ پنجم هجری/یازدهم میلادی بود. خاستگاهش حصن العقاب بود در گرانادا شهرت یافت. به البیره تبعید شد. دیوانی کوچک از او به جای مانده است. شعرش به‌کلی حکمت‌آمیز و موعظه‌ای است.

محمد بن شاهد الجزایری شهرت‌یافته به ابن شاهد (؟ -۱۷۹۲) شاعر و فقیه مالکی الجزایری در سدهٔ هجدهم میلادی/دوازدهم قمری بود. زادگاه و موطنش الجزیره و خاستگاهش اندلسی بود در سال ۱۷۷۸م/۱۱۹۲ق، اجازهٔ فتوا در مذهب مالکی را دریافت. اشعاری به‌ویژه در بدیعیات می‌سرود.

ابن‌عباس در روایتی که به ماجرای شان نزول آیه اشاره دارد، گزارش می‌کند که عده‌ای از مسلمانان مدینه با آوردن اموال خود به نزد محمد خواستار تشکر و قدردانی از او بودند که آیه مودت نازل شد و محمد از مسلمانان خواست که در ازای هدایت و پیامبری خویش، نزدیکان او را دوست بدارند. گزارش این روایت در آثار مفسران اهل سنت مانند فخر رازی، ابن عطیه اندلسی، قرطبی و طبرسی شیعی مذهب آمده‌است.

ابراهیم بن یحیی بن ابراهیم قُرطَبی شهرت‌یافته به ابنَ الامین و کُنیه‌گرفته به ابواسحاق (۱۰۹۶–۱۱۴۹ م) تاریخ‌نگار عرب اندلسی در سده دوازدهم میلادی/ ششم هجری بود. خاستگاهش تولدو بود. الإعلام بالخیرة الأعلام من أصحاب النبی علیه السلام اثر برجستهٔ اوست که به سیاق نگارش ابن عبدالبر است. در درگیری‌های بازپس‌گیری آندلس از سوی فرمانروایان کاتولیک دستگیر شد و خاستند او را به مرگ محکوم کنند، اما گریخت و ساکن لبله شد. همان‌جا درگذشت.

ابوالقاسم محمد بن هانی (درگذشت ۳۶۲ هجری) معروف به ابن هانی اندلسی شاعر اندلسی با نام مستعار متنبی غرب بود.