النسب

معنی کلمه النسب در دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] کتاب النسب، در موضوع شناخت نسب اعراب، به زبان عربی و در اواخر قرن دوم هجری، توسط ابوعبید، قاسم بن سلام تألیف گردیده است.
کتاب، با مقدمه کوتاهی از دکتر سهیل زکار آغاز شده و سپس مقدمه مفصل محقق کتاب، خانم مریم محمد خیر الدرع شروع گردیده و آن گاه متن اصلی کتاب درج شده است. ابوعبید، در این کتاب، در حدود نود مورد از مهم ترین انساب عرب را مورد بررسی قرار داده است.
مؤلف، نخست، به شرح نسب بنی هاشم پرداخته است، سپس بنی امیه و بنو مطلب بعد انساب بنو نوفل، بنو عبدالدار، بنو اسد بن عبدالعزّی، بنو زهرة بن کلاب، بنو تمیم بن مرّه، بنو مخزوم، بنو جمح، بنو سهم، بنو عدی بن کعب، بنو عامر بن لؤی، بنو سامة بن لؤی بن غالب، بنو خزیمه، بنو الحارث بن الفهر، بنو کنانه، قارّه، بنو اسد، ولد هزیل، بنی تمیم، رباب، مزینه، ضَبّه، قیس عیلان، بنو عبس، اشجع، بنو اعصر، بنو سلیم، بنو محارب بن خصفه، جدیله قیس، هوازن، عامر بن صعصعه، کلاب، هلال، نصر بن معاویه، نصر غزیّه، ثقیف، ازد، انصار، خزرج، خزاعه، اسلم، بارق، عتیک، بنو عمرو بن مازن، بجیله و خثعم، کنده، لخم، جذام، عامله، خولان، الاشعرون، مذحج، نخع، جدیله و صداء و رهاء، سعد العشیره، جعفی، بنو أود، بنو زبید، مراد، بنو عنس، طیّ، الاجئیون، همدان، حمیر، إیاد، ربیعة بن نزار، جحدر، تیم الله، حنیفه، نمر، عبدالقیس، انمار، قضاعه، کلب، تنوخ، بنو القین، بنو نمر بن وبره، سلیح، جرم، بهراء، بلیّ، مهره، عذره، جهینة بن زید و بنو نهد بن زید دیگر انسابی هستند که یکی پس از دیگری مورد بررسی مؤلف واقع شده اند.
همان گونه که اشاره شد، اولین نسب مورد بررسی، بنی هاشم می باشد. هاشم دارای فرزندانی به نام های عبدالمطلب(که مادرش سلمی بنت عمرو بوده)، نضله، اسد، صیفی و ابوصیفی بوده است. عبدالمطلب نیز فرزندانی به نام های عبدالله، ابوطالب، زبیر، عبدالکعبه (که مادرشان فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم بوده است)، عباس، ضرار (از مادری به نام نتیله بنت جناب بن نمر بن قاسط)، حمزه، مقوّم، حجل(از زنی به اسم حاله بنت اُهیب بن عبدمناف بن زهره)، ابولهب، قثم، حارث و غیداق.
تنها فرزند عبدالله نیز محمد(ص)، رسول خداست که مادرش آمنه بنت وهب بن عبدمناف بن زهره می باشد. فرزندان پیامبر(ص) نیز عبارتند از: قاسم، عبدالله (طیب، طاهر)، زینب، ام کلثوم، فاطمه (س) و رقیه که مادرشان خدیجه بنت خویلد بن اسد بن عبدالعزّی بوده و ابراهیم که از ماریه قبطیه بوده است.
[ویکی فقه] النسب (کتاب). «کتاب النسب»، در موضوع شناخت نسب اعراب ، به زبان عربی و در اواخر قرن دوم هجری، توسط ابو عبید، قاسم بن سلام تالیف گردیده است.
کتاب، با مقدمه کوتاهی از دکتر سهیل زکار آغاز شده و سپس مقدمه مفصل محقق کتاب، خانم مریم محمد خیر الدرع شروع گردیده و آن گاه متن اصلی کتاب درج شده است. ابو عبید، در این کتاب، در حدود نود مورد از مهم ترین انساب عرب را مورد بررسی قرار داده است.
گزارش محتوا
مؤلف، نخست، به شرح نسب بنی هاشم پرداخته است، سپس بنی امیه و بنی مطلب بعد انساب بنو نوفل ، بنو عبد الدار ، بنو اسد بن عبد العزی ، بنو زهرة بن کلاب ، بنو تمیم بن مره ، بنو مخزوم ، بنو جمح ، بنو سهم ، بنو عدی بن کعب ، بنو عامر بن لؤی ، بنو سامة بن لؤی بن غالب ، بنو خزیمه ، بنو الحارث بن الفهر ، بنو کنانه ، قاره ، بنو اسد ، ولد هزیل ، بنی تمیم ، رباب ، مزینه ، ضبه ، قیس عیلان ، بنو عبس ، اشجع ، بنو اعصر ، بنو سلیم ، بنو محارب بن خصفه ، جدیله قیس ، هوازن ، عامر بن صعصعه ، کلاب ، هلال ، ] ، نصر غزیه ، ثقیف ، ازد ، انصار ، خزرج ، خزاعه ، اسلم ، بارق ، عتیک ، بنو عمرو بن مازن ، بجیله و خثعم ، کنده ، لخم ، جذام ، عامله ، خولان ، الاشعرون ، مذحج ، نخع ، جدیله و صداء و رهاء ، سعد العشیره ، جعفی ، بنو اود ، بنو زبید ، مراد ، بنو عنس ، طی ، الاجئیون ، همدان ، حمیر ، ایاد ، ربیعة بن نزار ، جحدر ، تیم الله ، حنیفه ، نمر ، عبد القیس ، انمار ، قضاعه ، کلب ، تنوخ ، بنو القین ، بنو نمر بن وبره ، سلیح ، جرم ، بهراء ، بلی ، مهره ، عذره ، جهینة بن زید و بنو نهد بن زید دیگر انسابی هستند که یکی پس از دیگری مورد بررسی مؤلف واقع شده اند.همان گونه که اشاره شد، اولین نسب مورد بررسی، بنی هاشم می باشد . هاشم دارای فرزندانی به نام های عبد المطلب (که مادرش سلمی بنت عمرو بوده)، نضله ، اسد ، صیفی و ابو صیفی بوده است. عبد المطلب نیز فرزندانی به نام های عبدالله ، ابو طالب ، زبیر ، عبد الکعبه (که مادرشان فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم بوده است)، عباس ، ضرار (از مادری به نام نتیله بنت جناب بن نمر بن قاسط )، حمزه ، مقوم ، حجل (از زنی به اسم حاله بنت اهیب بن عبد مناف بن زهره) ، ابو لهب ، قثم ، حارث و غیداق . تنها فرزند عبدالله نیز محمد صلی الله علیه و آله وسلّم ، رسول خداست که مادرش آمنه بنت وهب بن عبد مناف بن زهره می باشد. فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نیز عبارتند از: قاسم ، عبدالله (طیب، طاهر)، زینب ، ام کلثوم ، فاطمه سلام الله علیهم و رقیه که مادرشان خدیجه بنت خویلد بن اسد بن عبد العزی بوده و ابراهیم که از ماریه قبطیه بوده است. فرزندان ابو طالب بن عبد المطلب، عبارتند از: طالب که فرزندی نداشت، عقیل ، جعفر و علی علیه السّلام که مادرشان فاطمه بنت اسد بن هاشم بوده است. مؤلف، بقیه انساب را به همین صورت دنبال کرده است. آنچه به جایگاه کتاب رفعت چندین برابر می بخشد، مباحث مهم و نقاط عطف تاریخی، مانند غزوات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم ، جریان کشته شدن عثمان بن عفان ، ماجرای نزاع معاویة بن ابی سفیان بر سر خلافت مسلمین با علی بن ابی طالب علیه السّلام ، وجود تراث ادبی بی بدیل در کتاب که نمونه آن را در جاهای دیگر سراغ نداریم، آوردن ابیاتی از شعرای عرب توسط مؤلف که در جاهای دیگر نیامده است و نهایتا بهره مندی پنج تن از مشهورترین علمای نسب در میان عرب؛ یعنی ابن الکلبی ، ابو عبیده ، زبیر بن بکار ، ابو اسحق ابراهیم بن محمد عباسی و ابن الاثیر از این اثر، است.
وضعیت کتاب
فهرست مصادر و مراجع، خلاصه ای از کتاب به زبان فرانسه ، فهرست آیات قرآنی ، فهرست احادیث ، فهرست اشعار ، فهرست امثال ، فهرست اماکن، فهرست ایام، فهرست قبایل ، فهرست اعلام و فهرست موضوعات در پایان کتاب ذکر شده است. در پاورقی ها، اشاره هایی توسط محقق کتاب، به منابع مطالب و احیانا نسخه بدل ها و... شده است.

جملاتی از کاربرد کلمه النسب

و فی التوریة الذین یصلحون بین الناس اذا تفاسدوا اولئک خصائص اللَّه من خلقه، قرأ یعقوب بین اخوتکم بالتاء علی الجمع و قرأ الحسن بین اخوانکم و الاکثر بالنسب الاخوة، و فی الصداقة الاخوان و یقع کلّ واحد منهما موقع الآخر، وَ اتَّقُوا اللَّهَ فلا تعصوه و لا تخالفوا امره، لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
جد پدری شاه اسماعیل یکم بنا بر منبعی از نسخهٔ خطی کتاب صفوةالصفا نگاشتهٔ ابن بزاز اردبیلی که خود یکی از شاگردان شیخ صفی‌الدین اردبیلی بوده به وی منسوب می‌شود. همچنین به نقل از کتاب سلسله النسب صفویه نوشتهٔ ابدال زاهدی، نسب صفی‌الدین اردبیلی به موسی کاظم هفتمین پیشوای شیعیان و نهایتاً به علی بن ابی‌طالب می‌رسد. بر اساس صفوةالصفا نسب او به مردم کرد می‌رسید و در اردبیل سکونت داشت. دودمان صفوی از زمان صفی‌الدین اردبیلی شامل شیخ‌های صوفی بود و نام این دودمان نیز برگرفته از اوست. صفی‌الدین با دختر شیخ زاهد گیلانی ازدواج کرد و وارث طریقت زاهدیه پدرزنش شد که پس از او، به طریقت صفویه شهرت یافت.
سهمه سهم المراد وصب الفواد و حتف لکل عاد وداع لکل فتح و فتح لکل باب و باب لکل فتح، شرری النصب، شجری النسب، خشبی الحسب غلاب الخصام. بلاغ الحمام، بالغ کل هارب. غالب کل غالب. قریب اللفظ. بعید المعنی. سریع العدو. صریع الاعداء. رسول من قلب القسی الی القلب القسی. کتاب من بنان الاوتار الی جنان الکفار. نسر صیده النصر و کره الصدر. اوساق ذکر القماری، مغرد علی ساق من زبرجد، اوساق قاس یدور فی نادی الحروب علی ندامی القلوب بکاس ساکب الحمام سالب الحیوه من راح حارالطبع حادالذات فیسکر المشرکین بسکر لاصحو عنده و لاعیش بعده یترک الجمع شتی، فتری القوم صرعی، کانهم اعجاز نخل منقعر، ترهقهم ذله وقتر.
اینست که رب العالمین گفت: وَ إِلی‌ ثَمُودَ یعنی: و ارسلنا الی ثمود أَخاهُمْ یعنی فی النسب لا فی الدین صالِحاً، و هو صالح بن عبید اشرفهم نسبا و اوسطهم دارا، و اکرمهم نفسا.
ای کمال النسب از بهر خداوند مگوی کان ندیمان گزیده ز کجا کردی روی
زینت ارچه مقام است لیک بالنسبة تو آتشی و کواکب شرار و چرخ و خان
سرهنگ سید محمدعلی شریف‌النسب فرمانده لشکر ۸۴ خرم‌آباد، مدعی است که تیمسار هوشنگ حاتم از دو هفته قبل به ارتشبد قره‌باغی می‌گفته که باید ارتش برای مردم و انقلاب بماند.
فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آباءَهُمْ فَإِخْوانُکُمْ فِی الدِّینِ معناه: اذا لم تعرفوا ابا حرّا فقولوا هو اخونا فی الدین وَ مَوالِیکُمْ اذا کانوا معتقین و لیسوا بنیکم، و قیل موالیکم ای بنو اعمامکم فان للدین لحمة کلحمة النسب، و قیل: انه من الموالاة و المحبة، ای فقولوا انه ولینا و من اولیائنا.
۱- سفر تکوین یا پیدایش؛ در اینجا داستان آفرینش جهان و سلسلةالنسب انسان، سرگذشتی از آدم و حوا، نوح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، اسحاق، یعقوب و فرزندان اوست و با سرگذشت مرگ حضرت یوسف علیه‌السلام به پایان می‌رسد.
قوله: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ، ای متواخون علی الایمان و الایمان اشرف انسابهم و قد قطع اللَّه الولایة بینهم و بین من خالفهم فی الدین من انسابهم. قال ابو عثمان الحیری اخوة الدین اثبت من اخوة النسب.
زانکه شد امروز تولد زمام پادشه ذوالحسب و ذوالنسب
تاجداران شامل البرکات شهریاران کامل‌النسبیم
چشم مست تو مگر یپرم بمب انداز است یا ز ترکان صحیح النسب قفقاز است