معنی کلمه الست در لغت نامه دهخدا
همچون رطب اندام و چو روغنْش سراپای
همچون شبه زلفین و چو پیلسته ش آلست.عسجدی.در بعض فرهنگها بکلمه معنی اِست نیز داده اند.
الست. [ اَ ل َ ] ( اِ ) سرین. کون فربه باشد. ( فرهنگ اسدی ). کفل و سرین. ( برهان قاطع ) ( ناظم الاطباء ) ( هفت قلزم ) :
همچون رطب اندام و چو روغنش سرین
همچون شبه زلفکان و چون دنبه الست.عسجدی ( از فرهنگ اسدی ).شاید مصراع دوم بیت عسجدی بدین صورت باشد: همچون شبه زلفانش و چون دنبه الست. ( یادداشت مؤلف ). در ذیل آلست همین لغت نامه مصراع دوم چنین است :
همچون شبه زلفین و چو پیلسته ش آلست ، رجوع به آلست شود.
الست. [ اَ ل َ ] ( ع جمله فعلیه استفهامی ) در عربی تاء آن مضموم است ولی فارسی زبانان به سکون آن تلفظ میکنند بمعنی آیا نیستم ؟ یا آیا نباشم ؟ الف در اول آن برای استفهام ، و «لست » صیغه متکلم وحده از «لیس » است ، و لفظ «الست » اشاره است به آیه «الست بربکم ؟ قالوا: بلی ». ( قرآن 172/7 ). ( از غیاث اللغات ) ( از آنندراج ). جزء آیه ای از قرآنست یعنی خداوند تعالی قبل از خلق اجساد به ارواح فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم ؟ گفتند بلی. ( از فرهنگ نظام ). روزی که خداوند در عالم ذر خطاب به مردم کرده الست بربکم فرمود. ( ناظم الاطباء ). در تفسیر کشف الاسرار ( ج 3 ص 784 ) درباره آیه «و اذ أخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و أشهدهم علی انفسهم الست بربکم قالوا بلی شهدنا...» ( قرآن 172/7 ) روایتی از ابی بن کعب آمده است که ترجمه آن چنین است : «خدای تعالی آن روز ( روز خلقت آدم ) همه آنچه را تا روز رستاخیز به هستی می آمد فراهم آورد، پس آنان را ارواح ساخت سپس آنان را صورت بخشید و ایشان را بسخن آورد و با ایشان سخن گفت و از آنان عهد و پیمان گرفت و آنان را بر خودشان گواه کرد و فرمود: آیا من خدای شما نیستم ؟ گفتند: آری ،گواه شدیم. آنگاه فرمود: تا شما در روز رستاخیز نگویید که ما از رستاخیز ناآگاه بودیم... بدانید که شمارا جز من خدایی نیست چیزی را به من شریک مدانید، و من رسولان خود را بسوی شما میفرستم تا پیمان مرا بیادتان آرند و کتابها بشما خواهم فرستاد. گفتند: گواهی میدهیم که تو خدای مایی و جز تو ما را خدایی نیست. در آن روز گروهی از روی طوع و گروهی از روی تقیه اقرار کردند و خدای بر این پیمان گرفت ، شیخ طبرسی در ضمن بیان اقوال ، قول مذکور را رد کرده گوید: قول دوم اینست که خداوند بنی آدم را از اصلاب پدرانشان به ارحام مادرانشان بیرون آورد و پس از آن ایشان مراحلی چند پیمودند تا آنکه بشر کامل و مکلف شدند، سپس آثار صنع خود را به آنان نمود و ایشان را به معرفت دلایل توحیدراهنمایی کرد، گویی آنان را بر این امر گواه کرد و گفت : الست بربکم ؟ و آنان گفتند: بلی ، بنابراین معنی اشهاد در این آیه راهنمایی بشر به توحید بوسیله آفرینش خود اوست زیرا به وی خردی داد تا بوسیله آن راه یگانه پرستی را پیش گیرد. خلاصه این قول که شیخ طبرسی ظاهراً آن را پسندیده ، اینست که اشهاد فطری و نظیرزبان حال است و اگر عالم ذری نیز وجود داشته باشد آیه بدان ناظر نیست. رجوع به تفسیر مجمعالبیان شود.
