اقتصاد بازار

در زمان شوروی، اقتصاد اوکراین دومین اقتصاد بزرگ اتحاد جماهیر شوروی بود و یک بخش صنعتی و کشاورزی مهم به حساب می‌آمد. پس از فروپاشی شوروی، نظام اقتصاد با برنامه این کشور به سمت یک اقتصاد بازاری تغییر کرد که روند این انتقال برای اکثریت جامعه که دچار فقر بودند، بسیار دشوار بود. پس از فروپاشی شوروی اقتصاد اوکراین به شدت محدود شده و زندگی روزانه برای یک فرد معمولی که در اوکراین زندگی می‌کرد بسیار دشوار بود. تعداد قابل توجهی از روستاییان به‌وسیلهٔٔ غذایی که خودشان می‌کاشتند زندگی می‌کردند، برخی نیز دو یا چند شغل داشتند و از طریق مبادله کالا با کالا، مایحتاج اولیه‌شان را تهیه می‌کردند.

در مدل اقتصاد بازار سوسیال دولت در جایی مداخله می‌کند که بازار نمی‌تواند نیازهای شرکای خود را برآورده سازد. جان راول یکی از حامیان اصلی این ایده است.

براساس یورواستات، استونی کمترین نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی را در میان کشورهای اتحادیه اروپا با ۶٫۷ درصد در پایان سال ۲۰۱۰ داشته‌است. بودجه متعادل، بدهی دولت تقریباً ناموجود، مالیات بر درآمد ثابت، رژیم تجارت آزاد، بخش بانکداری تجاری رقابتی، خدمات نوآورانه الکترونیکی و حتی خدمات مبتنی بر تلفن همراه، از شاخصه‌های اقتصاد بازار استونی هستند.

اقتصاد لیتوانی لیتوانی یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپاست و بزرگترین اقتصاد در میان کشورهای حوزه دریای بالتیک محسوب می‌شود. لیتوانی اولین کشوری بود که در سال ۱۹۹۰ میلادی از شوروی مستقل شد و خیلی سریع از اقتصاد دستوری به سمت اقتصاد بازار حرکت کرد و پس از آن بود که در کنار دو کشور دیگر حوزه دریای بالتیک رشد سریعی را تجربه کرد و به ببر بالتیک مشهور شد. در سال ۲۰۰۷ میلادی شد تولید ناخالص داخلی به بالاترین حد خود یعنی ۱۱.۱ رسید.

از نظر تاریخی دو سطح از اقتصاد بازار را از هم می‌توان متمایز کرد که سطح اول از نظر زمانی مقدم بر سطح دومی است:

آلمان بزرگترین اقتصاد اروپا و جایگاه سوم تولید ناخالص داخلی (نرخ تبدیل ارز) و پنجمین تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید) را در جهان دارد. آلمان از بنیان‌گذاران اتحادیهٔ اروپا و حوزه یورو است. جایگاه اقتصادی این کشور در جهان بعد از انقلاب صنعتی و هم‌زمان با تشکیل آن مطرح شد و تا به امروز از آن به عنوان یک کشور پیشرو و نوآور و همچنین سرمایه‌گذار در پروژه‌های تحقیقاتی اسم برده می‌شود. اقتصاد آلمان، از نظام اقتصاد بازار اجتماعی پیروی می‌کند.

جمهوری دموکراتیک خلق کره (کره شمالی) آخرین دولتی است که هنوز به سبک شوروی اداره می‌شود. این کشور مطرود جامعه جهانی است و مخالفان خود را به سختی سرکوب می‌کند. کوبا و ویتنام دهه‌هاست از حمایت شوروی محروم شده‌اند، لذا بیشتر و بیشتر به اقتصاد بازار تمایل نشان می‌دهند و درهای کشورشان را بر روی سرمایه‌گذاران خارجی گشوده‌اند؛ با این وجود، هر دو کشور تک‌حزبی هستند.

روسیه نزدیک به یک قرن دارای یک اقتصاد دستوری بود. پس از فروپاشی شوروی، روند گذار روسیه از اقتصاد دستوری به اقتصاد بازار آغاز شد که با چالش‌ها و بحران‌های متعددی همراه بود.

پس از تأسیس چین نو در سال ۱۹۴۹، ساختار صنایع چین سه مرحله توسعه را تجربه کرده‌است. مرحله اول: از اوایل دهه ۵۰ تا پایان دهه ۷۰ قرن ۲۰، چین ویژگی‌های اقتصاد نیمه مستعمره را به سرعت تغییر داد و به‌طور اولیه پایه صنعتی شدن را بنیان گذاشت. مرحله دوم: از سال ۱۹۷۹ تا اوایل دهه ۹۰ قرن ۲۰، چین سیاست‌های اصلاحات و درهای باز را اجرا کرد و با تنظیم مستمر ساختار صنایع به مرحله میانی صنعتی شدن چین وارد شد. مرحله سوم: از اوایل دهه ۹۰ قرن ۲۰ (پس از تأسیس نظام اقتصاد بازار سوسیالیستی) تا سال ۲۰۲۰، چین ضمن تحقق صنعتی شدن، به‌طور اولیه اطلاع‌رسانی شدن را تحقق می‌بخشد.

نقش مناسب دولت در یک اقتصاد بازار همچنان بحث‌انگیز باقی مانده است. اغلب حامیان اقتصاد بازار معتقدند که دولت در تعریف و اعمال قوانین اصلی بازار نقش مشروع دارد. پاسخ به سؤال دربارهٔ میزان قدرت دولت در هدایت اقتصاد و رسیدگی به نابرابری‌های ناشی از بازار، بحث برانگیزتر است؛ مثلاً دربارهٔ مسائلی مانند تعرفه‌های حمایتی، کنترل فدرال نرخ بهره و برنامه‌های رفاهی اتفاق نظر وجود دارد.