افسوس

سود و سرمایه من چیست بغیر از افسوس؟ من که با دست تهی بر سر بازار شدم

سیل از ویرانه من شرمساری می برد نیست جز افسوس در کف خانه پرداز مرا

چراغ مُرده را ماتم مکن تو که افسوسست هین مشنو سخن تو

باستان شناسان تخمین می‌زنند که تنها ۱۵ درصد از شهر باستانی افسوس کشف شده‌است و از زیر خاک بیرون آورده شده‌است.[نیازمند منبع]

گزیدن لب افسوس بود نقل شرابم ز دست هر که درین انجمن شراب گرفتم

فَقَدْ کَذَّبُوا بِالْحَقِّ اکنون که دروغ زن گرفتند کار راست و سخن درست، لَمَّا جاءَهُمْ چون بایشان آمد فَسَوْفَ یَأْتِیهِمْ آری آید بایشان أَنْباءُ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (۵) خبرهای آنچه افسوس میکنند بر آن.

افسوس که آفتاب عمرم ناگاه در بیخبری بر سر دیوار رسید

محمدتقی بهار با دیدن وکلای فاسد و وابسته دوره چهاردهم مجلس شورای ملی قصیده فصیحی سرود و به نمایندگان واقعی دوره‌های پیش افسوس خورد. در بخشی از این قصیده آمده است:

تخم دغل می کاشتی افسوس‌ها می داشتی حق را عدم پنداشتی اکنون ببین ای قلتبان

او از کودکی به موسیقی و شعر علاقه داشت. گفته خودش حافظه خوبی داشت و آوازهایی را که از رادیو می‌شنید به راحتی به یاد می‌سپرد و آنها را می‌نوشت و با اشعار شاعران کلاسیک ایرانی مقایسه می‌کرد. او گفته بود «موسیقی اگر نگویم قبل از شعر بود ولی باعث شناختن شعر شد. او در سال ۱۳۹۷ به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «یکی از افسوس‌های من -هنوز هم در این آخر عمر- غصه‌ام این است که ای کاش به جای شعر، یک اتفاقی می‌افتاد و من دنبال موسیقی می‌رفتم».

در ایران، یکی از این گونه کسان احمد کسروی تبریزی است که سالی چند با دانش و بینش خود چراغ راهنمایی فرا راه ما داشت. افسوس که نادانی و نابینایی تنی چند چراغ زندگی وی را فرو کشت و مغزی را روشن‌اندیش و دلی را روشن‌بین جاودانه از کار باز ایستانید. کسروی مرده‌ریگی از خود به جای گذاشت جاودانه و از میان نرونده ـ مرده‌ریگی زندگی‌انگیز و درخشان که تا دیری بر جای خواهد ماند. این مرده‌ریگ اندیشه‌هاییست در زمینهٔ اجتماع و زندگانی، و پژوهشهاییست در چند رشته از دانش. یکی از این رشته‌ها زبان و زبانشناسی است.

عزیز فاطمه شد از جفای چرخ، دریغ به دشت کرب و بلا خوار، صد هزار افسوس

ائوتوخس (حدود ۳۸۰-حدود ۴۵۶) رئیس صومعه‌ای در نزدیکی قسطنطنیه بود. نام او در سال ۴۳۱ در شورای نخست افسوس مورد توجه قرار گرفت. دلیل شهرت ائوتوخس در این شورا، مخالفت شدید او با تعلیمات نستوریوس بود. او که نسطوری را به الحاد محکوم کرده بود، خودش نیز با وجود دیدگاه مخالف، به الحاد محکوم شد.

افسوس می‌خورم از اینکه کشته‌های خود را ندرویدم… ای کاش من تمام افکار خود را در مزرعه مستعد افکار ملت کاشته بودم. چه خوش بود تخم‌های بارور و مفید خود را در زمین شوره زار سلطنت فاسد نمی‌نمودم. آنچه در آن مزرعه [مردم] کاشتم به ثمر رسید و هر چه در این کویر [سلاطین و نخبگان حکومتی] غرس نمودم فاسد گردید.

در این حین، امپراتور تئودئوس دوم درگذشت و جانشینانش پولکریا و مارسیانوس شورایی را در اکتبر ۴۵۱ به خلقیدون فراخواندند. دیوسکوروس اجازه حضور در این شورا را نیافت و در آن محکوم شد. سینود افسوس را سینودی غارتگر اعلام کردند و ادعا کردند دیوسکوروس اسقف‌ها را تهدید کرده بود در صورت عدم موافقت با او کشته می‌شوند. اقدامات این شورا منسوخ شد و مطابق با تعلیمات میافیزیستی‌تر سیریل اسکندری، اعلام شد که دو طبیعت در مسیح متحد شده‌اند و «گرد هم آمده‌اند تا یک شخص و یک ذات را شکل دهند». ائوتوخس در تبعید درگذشت و از سال‌های پایانی زندگیش اطلاعی در دست نیست.

رفت و اندر آشیان تنها خزید سر به صد افسوس زیر پر کشید

تخمین زده می‌شود که شهر افسوس در زمان رومیان بین ۳۳۶۰۰ تا ۵۶۰۰۰ نفر جمعیت داشته‌است؛ و سومین شهر بزرگ منطقه آناتولی بعد از شهرهای ساردیس و اسکندریه ترواس بوده‌است.

به غفلت توبه کردم از می و اکنون پشیمانم خورد افسوس، هرکس بی تامّل می کند کاری

نستوریوس، اسقف اعظم قسطنطنیه، که ادعا کرده بود مریم نباید با عنوان «مادر خدا» (تئوتوکوس در یونانی) خوانده شود، به الحاد محکوم شد. ائوتوخس در مقام مبارزه با نستوریوس برخاست و اعلام کرد مسیح «امتزاج عناصر انسانی و خدایی» است. این ادعا باعث شد خودش بیست سال پس از شورای نخست افسوس، در سال ۴۵۱ در شورای خلقیدون به الحاد محکوم شود.

هنگام عزیمت گیلگمش، همسر اوتنپیشتیم از شوهرش می‌خواهد که هدیه خداحافظی به او دهد. اوتنپیشتیم نشان گیاه دیوخار-مانندی را به او می‌دهد که در ته اقیانوس است و او را جوان خواهد کرد. گیلگمش با بستن سنگ به پاهایش و رفتن به ته دریا گیاه را به دست می‌آورد و قصد می‌کند که پس از بازگشت به اوروک آن را بر پیرمردی آزمایش کند. اما افسوس که هنگام شستشوی گیلگمش ماری آن را می‌رباید (دلیل پوست انداختن مار - تولدی دوباره).