اعزل

ذوالنون گفت: ما اعزاللّه عبدابعز اعزله من یدله علی ذل نفسه. و هم گفت گستن و پیوستن، آخر نه گستن و نه پیوستن. و یوسف حسین رازی گوید: که از وی جدا شدم ویرا گفتم: کی مرا وصیت کن! گفت تن از رنج خلق دریغ مدار! و تا توان دل خود از اللّه خالی مدار! و فرمان اللّه را گرامی دار! تا او ترا گرامی دارد. انشدنا لنفسه:

با رسم کمانی از صورتواره آبگ‌ردان بزرگ به ستاره ژوبین‌دار می‌توانید به ستاره بی‌ژوبین، دست پیدا کنید. قوسی به ژوبین‌دار (سماک رامح) کشیده و سپس آن را به طرف صورت فلکی سنبله ادامه دهید تا به ستاره بی‌ژوبین (سماک‌اعزل) برسید.

توقیع سماک‌ها مسلسل گه رامح بوده گاه اعزل

یجمع بین متنه و الکلکل ذی ذنب اجرد غیر اعزل

کارفرمای بلاعزل قضا و قدریم راه پیمای بیابان حدوث و قدمیم

در مسیر‌ش سماک آن جدول گاه رامح نمود و گاه اعزل

به کشور حمل اعزل کند اگر مریخ که تا به رو سر موئی نیاورد به زبان

ژوبین در فارسی به معنی نوعی نیزه کوتاه است. نام عربی این پیکر آسمانی یعنی سِماک رامِح نیز به معنای «بالابر نیزه‌دار» است و نام یونانی آن Αρκτούρος (آرکتوروس) که در بیشتر زبان‌های اروپایی نیز به کار می‌رود به معنای «نگهبان خرس» است. در عربی، رامح به معنای دارنده سلاح و ژوبین؛ و اعزل به معنای بی سلاح و بی‌ژوبین است. در عربی به ژوبین‌دار، حارس السماء (نگهبان آسمان) و حارس ألشمال (نگهبان شمال) هم گفته شده‌است.

عبد اللّه زبیر چون دید لشکری بی‌اندازه از هر جانبی روی بدو نهادند، روی بقوم خویش کرد و گفت: یا آل الزّبیر، لو طبتم لی نفسا عن انفسکم کنّا اهل بیت من العرب اصطلمنا (فی اللّه) عن آخرنا و ما صحبنا عارا. امّا بعد یا آل الزّبیر فلا یرعکم وقع السّیوف فانّی لم احضر موطنا قطّ الّا ارتثثت فیه بین القتلی و ما اجد من دواء جراحها اشّد ممّا اجد من الم وقعها، صونوا سیوفکم کما تصونون وجوهکم، لا اعلم امرءا منکم کسر سیفه و استبقی نفسه، فانّ الرّجل اذا ذهب سلاحه فهو کالمرأة اعزل.

بر فلک با دستبرد کلک او از سماک رامح اعزل کرده‌اند

عامل آنست درین عهد که رامح باشد من چو اعزل بدم از عزل نباشد گزرم

لاله و گل کفیده روی به روی چون سماکین رامح و اعزل