اشتمال

رسید رحمتی از حق که ز اشتمال عمومش اگر چه شیطان برد امید از او بود احمق

مدح هرچیزی‌ که‌ گویی‌در حقیقت مدح اوست زانکه بر هر جزو باشد نفس‌کل را اشتمال

و زن آزاد از بنده بهتر، چه اشتمال آن بر تألف بیگانگان و صلت ارحام و استظهار به اقربا و استمالت اعدا و معاونت و مظاهرت در اسباب معاش و احتراز از دناءت در مشارکت و در نسل و عقب بیشتر؛ و زن بکر از غیر بکر بهتر، چه به قبول ادب و مشاکلت شوهر در خلق و عادت و انقیاد و مطاوعت او نزدیکتر، و اگر با وجود این اوصاف به حلیت جمال و نسب و ثروت متحلی باشد مستجمع انواع محاسن بود و بران مزیدی صورت نبندد.

گیهان محیط تست و به معنی محاط تو برسان جامه ‌کاو به بدن دارد اشتمال

رسید رحمتی ازحق که زاشتمال عمومش اگر چو شیطان برد امید از او بود احمق

رقص کند ز اهتزاز مدح تو دیوان وجد کند ز اشتمال وصف تو دفتر

سوی دعا شدم ز ثنا زانکه خوشترست پایان این ثنا به دعا یابد اشتمال

وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ و در شتر و گاو همچنین گفت. قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ؟ شتر نر و گاو نر حرام کرد، و آن را سائبه و حامی ساخت، یا شتر ماده و گاو ماده حرام کرد، و آن را بحیره و سائبه کرد. أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَیَیْنِ یا آنچه رحم ایشان بر آن مشتمل است از بچه نازاد. در جمله معنی آیت آنست که اگر تحریم از جهت ذکرین است همه نر حرامند، و اگر از جهت انثیین، همه ماده حرامند، و اگر از جهت اشتمال رحم است، پس همه آنند که رحم بر ایشان مشتمل بود، همه حرامند.

مکاتب طبیعت ساز (نظریه اشتمالی) (نظریه تکمیل)

آنکه با اشتمال انصافش ایمنی را کمینه بنیادست

روم به جایی‌ کز اشتمال ظلّ و حرور چو باغ خلد تبراکند شبستانم