ازبکی
معنی کلمه ازبکی در دانشنامه آزاد فارسی
از زبان های آلتاییک در شاخۀ جنوب شرقی ترکیک از گروه زبان های قارلِقی (قرلقی)، رایج در جمهوری ازبکستان و برخی نواحی در افغانستان. ازبکی به فراوانی از واژه های فارسی و عربی و روسی استفاده می کند؛ به ویژه در شهرهای تاشکند، بخارا، سمرقند، خوقند و فرغانه، تأثیر فارسی بسیار زیاد است. گویش های ازبکی پرشمار است که می توان آن ها را به سه گروه متمایز تقسیم کرد: ۱. گویش های جَغَتایی که زبان ادبی منطقۀ ماوراءالنهر از دورۀ مغول تا قرن ۱۹ بوده است، شامل قارلق، چگل، اویغوری؛ ۲. گویش های قپچاقی که به قزاقی و قره قالپاقی نزدیک است؛ ۳. گویش های اوغوزی که با ترکمنی قرابت دارد. در نظام آوایی ازبکی، میان واکه ها هماهنگی لازمِ زبان های ترکی دیده نمی شود. الفبای ازبکی به خط سنتی فارسی ـ عربی بود، اما در فاصلۀ ۱۹۲۶ـ۱۹۴۰ الفبای لاتین متداول شد و از ۱۹۴۰ الفبای جدید ازبکی به خط سیریلیک با ۳۵ حرف رواج یافت. در این الفبا علاوه بر الفبای استاندۀ روسی چهار حرف ویژۀ ازبکی افزوده شد. از ۱۹۹۱ بار دیگر برنامه ای برای تغییر خط ازبکی و استفاده از الفبای لاتین پیاده شده است. ادبیات ازبکی بسیار پُربار است. نمایندۀ مهم ادبیات جغتایی امیرعلیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا است که شاعر ملی ازبک ها شناخته شده است. چهرۀ مهم ادبیات ازبکی ناوویی شاعر و سیاستمدار قرن ۱۵م ازبک است که موسی تاشموخامدوف نویسندۀ ازبک، رمان تاریخی خود را دربارۀ او به نام ناوویی در ۱۹۴۵ منتشر کرده است.
جملاتی از کاربرد کلمه ازبکی
خاور نزدیک و آسیای میانه: ارمنی، آذری، ایرانی، گرجی، قرقیزی، مغولی، تاتاری/ازبکی، ترکی
هر چند که شکل گفتاری این زبان به نوع شمالی ازبکی قابل فهم است، اما بعضی تفاوت‌ها در گرامر و تلفظ بعضی حروف دارد و واژه‌های بیشتری از فارسی افغانستان به وام گرفته‌است. فرق بزرگ‌تر آن در استفادهٔ سامانهٔ خط می‌باشد، زیرا ازبکی جنوبی به جای خط لاتینی که در ازبکستان استفاده می‌شوند، خط فارسی-عربی را بکار می‌برد که سامانهٔ تاریخی زبان جغتایی (ازبکی باستانی) است.
زیرمجموعه‌های شرقی زبان ترکی عبارتند از اویغوری، قزاقی، قرقیزی و ازبکی، و زیرمجموعه‌های غربی زبان ترکی نیز شامل ترکی استانبولی، ترکمنی، ترکی قشقایی، ترکی آذربایجانی و خلجی است.
در سال ۱۹۶۵، مجموعه ای را از داستان‌های خود موسوم به «یکی از هزار شب» انتشار داد. در سال‌های بعد، قریب به ۱۰۰ کتاب وی به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی، ترکی استانبولی، مجاری، بلغاری، عربی، فارسی، ماندارین، چکی، اسلواکی، لهستانی، کرواتی، گرجی، لیتوانیایی، مولداویایی، ترکمنی، ازبکی، قزاقی، فارسی تاجیکی، صربی و غیره… ترجمه و منتشر شد. بیش از ۵ میلیون نسخه از کتاب‌هایش در سرتاسر جهان به فروش رسیده‌است.
اوبلاست در زبان‌های فارسی تاجیکی، ترکمنی و ازبکی، ولایت و در ارمنی مرز ترجمه شده‌است.
الیاس مَلایِف (زاده ۱۲ ژانویه ۱۹۳۶ (۲۱ دی ۱۳۱۴) - درگذشته ۲ مه ۲۰۰۸ (۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۷)) (فارسی‌تاجیکی: Илёс Маллаев، روسی: Ильяс Малаев ، ازبکی: Илёс Маллаев) خواننده، نوازنده و شاعر ازبکستانی بود.
در مدارس راهنمایی ازبکستان آموزش به هفت زبان از جمله به زبان‌های «ازبکی»، «قره‌قالپاقی»، «روسی»، «فارسی تاجیکی»، «ترکمنی»، «قزاقی» و «قرقیزی» تدریس می‌شود.
آساکا (به ازبکی: Асака) شهری در استان اندیجان کشور ازبکستان است که در سرشماری سال ۲۰۱۰ میلادی، ۶۱٫۲۴۵ نفر جمعیت داشته است. این شهر مرکز شهرستان آساکا است.
۱-ترکی: شامل زبان‌های اویغوری قدیم و جدید، تاتاری، ترکمنی، قرقیزی، ازبکی، یاقوتی، جغتایی، ترکی آذربایجانی و ترکی عثمانی (آناتولیایی) است.
اما با تشکیل ازبکستان شوروی و تلاش برای استانداردسازی زبان ازبکی به جهت متحد کردن مردمان شهرها و روستاهای بخارا، خیوه و قوقند، تصمیم بر ساده‌سازی زبان و تطبیق آن با لهجهٔ شهرها شد. در نتیجه، تعداد واکه‌ها از ۹ به ۶ کاهش یافت، و چه در نوشتار عربی، و چه در نوشتارهای جدید سیریلیک و لاتین، این امر بازتاب داده شد.