اروندرود

اروند واژه‌ای پارسی میانه است به معنی بزرگ و شکوه و در دوره باستان به همه طول رود دجله و اروندرود امروزی گفته می‌شد. اگر اروند را با تلفظ اوروند بخوانیم معنی آب رونده یا رودخانه معنی می‌دهد. نام دجله نیز عربی‌شده تیگره پارسی باستان است که تیگره نیز صورت کهن همان واژه تیز است.

ابو الخصیب (به عربی: أبو الخصیب) یک شهرک در عراق است که در استان بصره واقع شده‌است. ابو الخصیب ۲۴۰٬۳۰۰ نفر جمعیت دارد. نام این شهرک که به معنای منطقه‌ای با کشاورزی غنی است اشاره به رود حاصلخیزساز اروندرود دارد.

دجله و فرات پیش از پیوستن به کارون در شهر قرنه در ۳۷۵ کیلومتری جنوب بغداد به هم می‌پیوندند. درازای اروندرود از قرنه تا ریزشگاه آن در خلیج فارس ۱۹۰ کیلومتر است. ریزشگاه اروندرود در میان شهر ایرانی اروندکنار و شهر عراقی فاو است. بصره، خرمشهر، آبادان، خسروآباد و فاو از جمله بندرهای مهم این آبراه هستند که نقش چشمگیری در رونق بازرگانی منطقه دارند.

هم‌اکنون ۸۱ کیلومتر از ۱۷۵ کیلومتر طول اروندرود – از محل پیوستن نهر خین به این رودخانه تا مصب آن در خلیج فارس – مرز مشترک ایران و عراق به‌شمار می‌آید. عرض اروند رود بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر و عمق آن بین نه تا پانزده متر در نوسان است و هنگام جزر و مد آب، تغییر می‌یابد و در عین حال برای کشتیرانی مناسب است.

در پیمان‌نامه ۱۹۷۵ الجزایر ایران به‌طور ضمنی پذیرفت که در ازای رفع اختلافات مرزی آبی در اروندرود بر اساس خط تالوگ، دست از حمایت از کردهای عراق بردارد. بنابراین عراق که در طول سال‌های بعد سیاست‌های ضد غرب و ضدصهیونیستی را تبلیغ می‌کرد، در سال ۱۹۸۰ و پس از سقوطِ شاه سیاستِ ایرانی‌ستیزی را در دستورِ کارِ عراقی‌ها قرار داد.

فرخ‌زاد هرمزد با آب چشم به اروندرود اندر آمد بخشم

چون کنی یاد از عراق و ساحل اروندرود قطره‌زن در موج غم که زیر و گه بالا شوی‌

در سال تیر ۱۳۴۷ با وقوع کودتا توسط حسن البکر، حزب بعث در عراق به قدرت رسید و رابطه میان دو کشور ایران و عراق تیره شد. در فروردین ۱۳۴۸، در پی الغای پیمان مربوط به مرز اروندرود از سوی محمدرضاشاه، حکومت عراق سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای را علیه ایرانی‌تباران مقیم عراق اتخاذ کرد و به اخراج ایرانیان از جمله طلاب (معاودین) مبادرت ورزید. حزب بعث در پی بهره‌برداری از دشمنی خمینی با حکومت پهلوی بود، اما وی همکاری با حکومت عراق را نپذیرفت و از ایرانیان مقیم عراق حمایت کرد و از اخراج آن‌ها انتقاد کرد.

این منطقه در اختیار ایران بود تا اینکه ادعا می شود که در ۶ مارس ۱۹۷۵، در عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر، ایران موافقت کرده که آن را به همراه زین الکش و سیف ابوعبیده در قبال گرفتن نیمی از اروندرود که قبلاً در دست عراق بوده واگذار کند. در ۱۷ سپتامبر، کمیته تعیین مرزها در اجرای توافقنامه الجزایر تشکیل شد.

جزیرهٔ شادمانی در رود بهمنشیر و جزیرهٔ ارگ در اروندرود نیز از جزیره‌های کوچک درون این شهر هستند.

خاک آبادان به دلیل آبرفت رودهای کارون و دجله (که به هم پیوسته‌اند) به وجود آمده‌است. شهر آبادان به جزیره‌ای می‌ماند که گرداگردش رود است. این خشکی به جزیرهٔ آبادان شناخته شده‌است. شهر آبادان و همچنین بخش اروندکنار و نیمی از شهر خرمشهر در این جزیره‌اند. رودهای گرداگرد آبادان که همگی به خلیج فارس می‌ریزند از دو رود بزرگ‌تر پیشیاد دجله و کارون است. بزرگ‌ترین شاخه‌ای که از برخورد این دو رود پدید آمده‌است اروندرود است. بخش دیگر این رود که در آن‌سوی این جزیره روان است و اهمیت کمتری دارد بهمن‌شیر خوانده می‌شود. رود بهمنشیر در بخش‌هایی از گذرگاهش کارون هم خوانده می‌شود.

حوضه آبریز رودخانه زاب و زهکش اصلی آن از ضلع غربی ارتفاعات مابین مهاباد و پیرانشهر مشهور به گردنه میدان سرچشمه گرفته و در آنجا به نام لاوین خوانده می‌شود، سپس به سوی جنوب جریان یافته و در دره‌های عریض، مستقیم و گاه پر پیچ و خم به سوی سردشت رفته و پس از طی ۱۸۰ کیلومتر در خاک ایران، از مرز خارج می شود و با نام الزاب الصغیر وارد کشور عراق می شود. پس از طی مسیری طولانی به دجله می ریزد و پس از طی نمودن ناحیه بغداد، در ناحیه بصره در جنوب عراق به رود فرات می‌پیوندد و با شکل‌گیری رود بزرگ اروندرود در نهایت وارد حوضه آبریز خلیج فارس می‌شود.

خروش آمد از راه اروندرود به موبد چنین گفت هست این درود