ارزروم

خوش مقصدی است ار من و خوش مامن ارزروم من رخت دل به مقصد و مامن درآورم

جزیره آبادان ، جزیره‌ای است که در جنوب شهرستان آبادان و بین رودخانه‌های بهمن‌شیر، اروندرود و خلیج فارس قرار گرفته‌است. نواحی جنوبی این منطقه عریض تر از شمال آن بوده و پهنای آن به حدود ۱۸ کیلومتر می‌رسد؛ که رفته رفته و با حرکت به سمت شمال، عرض آن کم شده و پهنای آن به ۵ کیلومتر می‌رسد. طول آن از شمال به جنوب ۷۰ کیلومتر و مساحت آن، ۵۰۰ کیلومتر مربع است. میانگین ارتفاع این جزیره، ۳ متر و مهم‌ترین آبادی‌های آن، آبادان و اروندکنار است. این جزیره محل اختلاف ایران و امپراتوری عثمانی بود و سرانجام طبق معاهده ارزروم در ۱۸۴۷ به ایران واگذار شد. اهمیت بین‌المللی این جزیره، به‌خاطر تأسیسات نفتی آن در سده بیستم افزایش یافت.

الکساندر پوشکین نویسنده روس، یک داستان کوتاه بنام سفر به ارزروم دارد که به صورت سفرنامه نوشته شده است. پوشکین در این سفرنامه شرح مختصری از سفر خود که در سال ۱۸۲۹ برای پیوستن به لشکر ژنرال پاسکویچ داشته را آورده است.

وی فرزند قلج ارسلان دوم بود و برادرش کیخسرو یکم را سرنگون کرد و به سلطنت رسید. در سال ۱۲۰۱ او ارزروم را تسخیر کرد. در جنگ با امپراتوری روم شرقی موفق ظاهر شد. در نبرد باسیان در سال ۱۲۰۳ مقابل مردم گرجی شکست خورد.

تبریز غم فزود مرا آرزوم هست کاین غم به ارزروم و به ارمن درآورم

در حین دومین جنگ، نیروهای رومی کمپ نرسه، خزانه او، حرم‌سرای او و همسرش را محاصره کردند. گالریوس به سمت سرزمین ماد و آدیبانه پیشروی کرد و پیروزی‌های پیاپی‌ای به‌دست‌آورد، که مهم‌ترین آن‌ها در نزدیکی ارزروم بود، قبل از اول اکتبر ۲۹۸ امنیت را در نصیبین برقرار کرد. از دجله به طرف پایین رفت، تیسپون را گرفت.

در سال ۱۶۰۵، یوسف سیان پاشا برای تصرف تبریز لشکرکشی کرد، اما ارتش توسط کوسه صفر پاشا، بیگلربیگی ارزروم، تضعیف شد و به‌طور جداگانه و بدون راهبری از سینان پاشا به سمت صفویان لشکر کشید و در نتیجه توسط لشکر صفویان اسیر شد. ارتش عثمانی در نبرد ارومیه شکست خورد و مجبور شد ابتدا به وان و سپس به دیاربکر فرار کند. سینان پاشا، جانبولات اوغلو حسین پاشا، بیگلربیگی حلب که برای کمک آمده بود، به بهانه اینکه خیلی دیر آمده‌است را اعدام کرد. این کار باعث شورش در سپاه شد. در این شورش سنان پاشا کشته شد و قوای صفوی توانست گنجه، شیروان و شماخی را در آذربایجان تصرف کند.

ینی‌چریان که عرصه را بر خود تنگ دیدند در ۷ نوامبر ۱۶۲۲ میلادی برای شکایت از آبازه به استانبول روی آوردند. سلطان مصطفی طی فرمانی آبازه را از حکومت ارزروم برکنار ساخت و چورباچی باشی را برای آگاهی از وضع آن سامان به ارزروم فرستاد.

در آغاز بهار ۱۹۱۷ پس از مدت‌ها سرگردانی به ارزروم، که قبلاً به اشغال نیروهای روسی درآمده بود، رسید. در ارزروم به مبلغان مذهبی آمریکایی پناه برد و از طریق کمیتهٔ آمریکایی امداد به ارمنیان و سوری‌ها به سن پترزبورگ و از آنجا به نیویورک منتقل و در آنجا ساکن شد.

در قرن ۱۸ میلادی تحولی در ادب ترک پدید می‌آید؛ و آن این است که دیگر دورهٔ جنگ‌ها بپایان رسیده و عیش و عشرت رواج یافته بود. شعرای و ادیبان بزرگ ترک در قرن۱۷ که به عهد لاله مشهور است را کامی و دری و تائب ونیز جازم.. ندیم.. زیرکزاده.. سامی و وهبی و نحیفی در نیمه اول قرن و نورس قدیم به همراه حشمت. شیخ غالب و اسرار ده ده سنبل‌زادهٔ وهبی تشکیل می‌دهند. در زمینه تصوف جلوتی بورسوی و حقی ارزرومی ظهور نمودند. در نثر رامیز و صفایی و سالم و اسماعیل بلیغ (نخبه الآثار) را نوشتند.[نیازمند منبع]

مانوئل مامیکونیان و اوهانس گورگن معروف به ژان کوراکوس (او فرمانده جنگهایی در مناطق تئودوزیوپولیس (ارزروم) و مایتن (ملاطیه) توانست آن مناطق را باز پس بگیرد)

در ۲۰ مهٔ ۱۹۰۰ در ارزروم به دنیا آمد. وی سومین فرزند سارگیس یرگانیان و ماریام سوقویان بود. وی عضو فدراسیون انقلابی ارمنی بود. در ۲ اوت ۱۹۳۴ در سن ۳۴ سالگی در کوردوبا، آرژانتین درگذشت.