اخدود

قوله یا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ یأتی فی القرآن الامر بالتّقوی کثیرا لتعظیم ما بعده من امر او نهی، کقوله اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا، اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلًا سَدِیداً، اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ، و قول لوط: فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لا تُخْزُونِ فِی ضَیْفِی. سبب نزول این آیت آن بود که ابو سفیان بن حرب و عکرمة بن ابی جهل و ابو الاعور السلمی از مکه برخاستند و بمدینه رفتند بعد از واقعه اخدود. در مدینه بسرای عبد اللَّه ابیّ منافق فروآمدند، و از رسول خدا درخواستند تا ایشان را امان دهد و با وی سخن گویند. رسول ایشان را امان، داد ایشان برخاستند و بحضرت مصطفی (ص) آمدند و با ایشان عبد اللَّه بن سعد بن ابی سرح بود و طعمة بن ابیرق و عمر خطاب در آن مجلس حاضر بود. ایشان گفتند: یا محمد! ارفض ذکر آلهتنا اللّات و العزّی و المناة و قل انّ لها شفاعة لمن عبدها و ندعک و ربّک. این سخن بر رسول خدا صعب آمد و دشخوار، عمر گفت: یا رسول اللَّه دستوری ده تا ایشان را هلاک کنم و پشت زمین ازیشان پاک کنم. رسول اللَّه فرمود یا عمر آهسته باش که من ایشان را امان داده‌ام.

و قال الزّجاج: موضع القسم إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ: و قیل: فیه تقدیم و تأخیر، تقدیره: قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ کما یقال: ضرب زید و اللَّه و معنی قُتِلَ لعن و عذّب. و قیل: اراد به حقیقة القتل و الاهلاک. و قیل: الاصحاب الاخدود هم المؤمنون فیکون القتل حقیقة ایضا و الْأُخْدُودِ الشّقّ المستطیل فی الارض کالنّهر و جمعه اخادید و منه الخبر فی وصف الشجرة الّتی دعاها النّبی (ص) جعلت تخدّ الارض خدّا حتّی اتت النّبی (ص). در اصحاب اخدود علماء تفسیر مختلف‌اند.

منطقهٔ اخدود و همچنین شهر نجران یکی از غنی‌ترین مناطق باستانی در شبه جزیره عربستان است،

دل اعدای او پر نار بادا بسان خندق اصحاب اخدود

از باشگاه‌هایی که در آن بازی کرده‌است می‌توان به باشگاه فوتبال بوتوشانی، باشگاه فوتبال سی‌اف‌آر کلوژ، و باشگاه فوتبال الاخدود اشاره کرد.

اسباط • اسباط بنی‌اسرائیل • اصحاب اخدود • اصحاب الجنة (صاحبان باغ سوخته) • اصحاب سبت • اصحاب سفینه نوح • اصحاب فیل • اصحاب القریة (اصحاب یاسین) • اصحاب کهف و رقیم • اهل‌بیت • اهل یَثرب یا اهل مدینه • حواریان (انصار عیسی) • نقبای بنی‌اسرائیل

قوله: فَالْحامِلاتِ وِقْراً هی السحاب تحمل المطر، روی عن خالد بن معدان قال انّ فی الجنة شجرة تثمر السحاب فالسوداء التی نضجت تحمل المطر و البیضاء التی لم تنضج لا تحمل المطر و قال کعب السحاب غربال المطر و لو لا السحاب لا فسد المطر ما اصاب من الارض. و فی روایة لو لا ذلک لخد فی الارض اخدودا و کان الحسن اذا نظر الی السحاب قال للَّه و اللَّه رزقکم و لکن تحرمونه بخطایاکم و اعمالکم، و عن عکرمة قال: ما انزل اللَّه عز و جل من السماء قطرة الا انبت بها فی الارض عشبة او فی البحر لؤلؤة و قال کعب المطر زوج الارض.

در هنگام سوزاندن مردم در اخدود، یکی از مسیحیان به نام دوس بن ثعلبان توانست از این کشتار وحشتناک فرار کند ونجات یابد، اسب سواران شاه خواستند او را دستگیر کنند، أما موفق نشدند. دوس بن ثعلبان خودرا به قیصر روم رساند، و برای انتقام جویی قربانیان أخدود از قیصر طلب کمک نمود. چندی بعد قیصر روم با همیاری پادشاه حبشه به انتقام جویی کشته شدگان مسیحیان جیشی به سرپرستی ابرهٔ أشرم به سوی یمن گسیل داشت و یمن را اشغال نمود. این کار «ذونواس » سبب شد که یمن مدت ۷۰ سال تحت نفوذ اشغالگران احباش قرار گیرد. [نیازمند منبع]

ثمّ ذکر ما اعدّ اللَّه للمؤمنین. فقال: إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ذلِکَ الْفَوْزُ الْکَبِیرُ ای النّجاة العظیم. قیل: هذا وصف للمؤمنین الَّذِینَ صبروا علی تعذیب «الاخدود» اعلم اللَّه المؤمنین انّ قوما بلغت حقیقة ایمانهم الی ان صبروا علی ان احرقوا بالنّار. و قیل: هذا عامّ فی جمیع المؤمنین و هذا اظهر.

اصحاب اخدود (به عربی: أصحاب الأخدود) داستانی است که در قرآن در سوره بروج آمده است.

در تن اعداء شرار آتش اخدود

قال النّبی (ص): «خمسة تکلّموا قبل ابان الکلام، شاهد یوسف، و ولد ماشطة فرعون، و عیسی، و صاحب جریح، و ولد المرأة الّتی احرقت فی الاخدود».

فقال عقبة و اللَّه لا اخرج من جبال مکة ابدا. فما کان یبرح و اذا خرج اصحابه أبی ان یخرج خوفا من رسول اللَّه (ص). فقالوا لک جمل احمر یطیر بک ان کانت هزیمة فخرج معهم فلمّا هزم المشرکون زلّ به جملة فی اخدود من الارض فاخذه رسول اللَّه (ص) اسیرا فقتله.

«وَ هُمْ» یعنی: الملک و اصحابه، الّذین خدوا الاخدود عَلی‌ ما یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ من عرضهم علی النّار و ارادتهم ان یرجعوا الی دینهم «شهود» ای حضور و قال مقاتل: «شهود» معناه: انّهم یشهدون. «انّ المؤمنین فی ضلال» حین ترکوا عبادة الاصنام.

إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ ای احرقوهم بالنّار فی الاخدود.

به گفتهٔ آنگلیکا نویورت، با توجه به سبک ادبی و کیفیت فنی سوره، این سوره در چند دوره گسترش پیدا کرده‌است. آیات ۱–۶ و ۱۲–۲۲ هستهٔ اولیه سوره بوده‌اند. نخستین آیهٔ الحاقی احتمالاً آیهٔ هفتم سوره است که احتمالاً برای توضیح اضافه شده تا «اصحاب اخدود» به معنای قبرنشینان که گنگ بوده را به همراه «شهود» مشخص کند که چه کسانی هستند. آیات ۸–۹ نیز چنین هستند که احتمالاً در اواخر دورهٔ مکه اضافه شده‌اند. با این وجود، وقتی آیهٔ ۱۲ بلافاصله بعد از آیات ۴–۶ خوانده شود، معنای حقیقی می‌گیرد و آنچه توضیح داده را جمع‌بندی می‌کند.