اخترشناس. [ اَ ت َ ش ِ ] ( نف مرکب ) ستاره شمر. اخترشمر. منجم. ( مؤید الفضلاء ). نجوم دان. ( برهان قاطع ) : ز اخترشناسان بپرسید شاه [ خسرو پرویز ] که هرکس که کرد اندر اختر نگاه چه دید او و فرجام این کار چیست ؟ ز رنج اختر این جهاندار چیست.فردوسی.... ز اخترشناسان روشن روان بیاورد چندی بدرگاه خویش همی بازجست اختر و راه خویش.فردوسی.پس از اختر گردگردان سپهر که اخترشناسان نمودندچهر.فردوسی.جز آنکو بفرماید اخترشناس چه گوید سخن وز که جوید سپاس.فردوسی.ز هر کشوری گرد کن مهتران از اخترشناسان و افسونگران.فردوسی.همی خون دام ودد و مرد و زن بریزد کند در یکی آبزن مگر کو سر و تن بشوید بخون شود فال اخترشناسان نگون.فردوسی.چو بشنید افراسیاب این سخن بیاد آمدش گفته های کهن که بشنیده بود از لب بخردان ز اخترشناسان و از موبدان.فردوسی.ددیگر که از پیرسر موبدان ز اخترشناسان و از بخردان ز اختر بد و نیک بشنوده بود جهان را چپ و راست پیموده بود.فردوسی.از اخترشناسان بسی پیش خواند وزآن کودک مرده چندی براند ستاره شمر زان غمی گشت سخت بپوشید بر خسرونیکبخت به اخترشناسان بجوشید و گفت که گر هیچ ماند سخن درنهفت.فردوسی.وزآن پس چنان بد که شاه اردوان ز اخترشناسان روشن روان.فردوسی.چو بشنید گفتار اخترشناس بخندید و پذرفت از ایشان سپاس.فردوسی.ز گفتار اخترشناسان نشان بد آید بتوران و بر سرکشان.فردوسی.که از گفت اخترشناسان شنید همی کرد بر خویشتن ناپدید.فردوسی.بدوهرکسی گفت اخترشناس بنزد تو آید پذیرد سپاس.فردوسی.بخوانیم بیداردل موبدان ز اخترشناسان و از بخردان.فردوسی.چنین گفت با نامور موبدان به اخترشناسان و هم بخردان.فردوسی.ز هر کشوری گرد کن بخردان ز اخترشناسان و از موبدان.فردوسی.ز اخترشناسان و از موبدان جهاندیده ونامور بخردان.فردوسی.
معنی کلمه اخترشناس در فرهنگ عمید
ستاره شناس، منجم، اخترشمار، اخترشمر، اخترمار: سماع ناهید آخر ز مردمان که شنید؟ / که خواند او را اخترشناس خنیاگر؟ (مسعودسعد: ۱۵۰ ).
معنی کلمه اخترشناس در فرهنگ فارسی
ستاره شناس، منجم، اخترشمارواخترشمرواخترمار ( اسم صفت ) ستاره شمر اختر شمر نجوم دان منجم .
معنی کلمه اخترشناس در دانشنامه عمومی
اخترشناس، ستاره شناس یا مُنَجّمْ، دانشمندی است که روی اجرام آسمانی مانند ستارگان، سیارات و کهکشان ها مطالعه می کند. ستاره شناسی و یا اختر شناسی، در گروه علومی قرار دارد که با تحقیق، توضیح و مشاهده ی وقایعی که خارج از زمین و جو آن رخ می دهد درگیر است. این علم منشأ پیدایش و خواص فیزیکی و شیمیایی اشیایی که قابل در آسمان بوده ( و خارج از زمین قرار دارد ) و همینطور فرایند های منتجه از آنها را مطالعه می کند. اخترشناسان کنونی معمولاً تا مقطع پسادکترا در رشتهٔ فیزیک یا اخترشناسی ادامه تحصیل می دهند و سپس در مراکز تحقیقاتی یا دانشگاه ها استخدام می شوند. از اخترشناسان مشهور ایرانی در دوران طلایی اسلام می توان به ابوریحان بیرونی و حاسب طبری ( آملی ) و خواجه نصیرالدین توسی ( سازندهٔ زیج توسی ) اشاره کرد.
جملاتی از کاربرد کلمه اخترشناس
کاتالوگ‌هایی از ستارگان توسط اخترشناسان گردآوری شده است که ستارگان شناخته‌شده را مشخص می‌کند و نام‌های استانداردی برای ستارگان پیشنهاد می‌کنند. بیشتر ستارگان جهان از جمله تمامی ستارگان خارج از کهکشان راه شیری با چشم غیرمسلح از روی زمین قابل دیده شدن نیستند. در حقیقت بیشتر آنها حتی از دید قوی‌ترین تلسکوپها نیز پنهان می‌مانند.
ابوحاتم، محمّد بن حِبّان بُستی (۸۸۳–۹۶۵م) محدث برجستهٔ سیستانی بود. از استادان برجسته‌اش ابوبکر ابن خزیمه بود و ابوعبدالله حاکم نیشابوری از او روایت کرد. حاکم همچنین ذکر می‌کند که او مدتی قاضی نسا بوده و به به علوم گوناگونی مثل پزشکی، اخترشناسی و فلسفه نیز پرداخته‌است. حاکم شگفتی خود را از این امر بیان کرده و نوشت که معمولاً علمای حدیث به این علوم نمی‌پرداخته‌اند. همچنین ابن حبان مدتی قاضی سمرقند بوده‌است. چند اثر برجسته از ابن حبان به‌جای مانده‌است.
احمد بن عبدالحلیم بن تیمیه حرانی معروف به ابْن تَیْمِیَّة (۱۰ ربیع‌الاول ۶۶۱–۲۰ ذیقعدهٔ ۷۲۸) عالم الهیات، حدیث و فقه، فیلسوف و اخترشناس بود. او را با القابی چون شیخ السلام مفسّر، رجالی، مفتی و ادیب یاد کرده‌اند. فتوای جهاد او بر ضد حملهٔ سوم غازان خان به دمشق منجر به پایان لشکرکشی مغول‌ها به منطقهٔ شام شد. این اولین موردی بود که یک مسلمان بر ضد مسلمان دیگر اعلام جهاد کرده است. این فتوا مورد استناد القاعده و داعش قرار گرفته است.
ز هر کشوری گرد کن مهتران ز اخترشناسان و افسونگران
سیم روز تا شب گذشته سه پاس کنیزک بپردخت ز اخترشناس
افلاطون در سال ۳۸۷ پیش از میلاد «مدرسه علوم، فلسفه و ادبیات» خود بنام «آکادمی» را در تقدیس آکادموس بنا کرد. بحق می‌توان آکادمی را اولین دانشگاه اروپایی دانست زیرا مطالعات و تحقیقات آنجا فقط محدود به فلسفه محض نبود بلکه به رشته وسیعی از علوم شامل اخترشناسی، ریاضیات، علوم طبیعی و موسیقی می‌پرداخت و همچنین در همه موارد تأکید افلاطون بر روحیه علمی بود و نه فقط چیزهایی که کاربرد عملی دارند. ارسطو به مدت ۲۰ سال شاگرد آکادمی بود و پس از آن در آنجا استادی کرد.
از اخترشناسان بپرسید شاه که گر سازم ایدر یکی جایگاه
در ۴ نوامبر ۲۰۱۳، اخترشناسان، بر اساس داده‌های ماموریت فضایی کپلر، گزارش دادند که در حدود ۴۰ میلیارد سیاره زمین‌سان می‌تواند در مدارهای قابل سکونت ستاره‌های خورشیدمانند و ستاره‌های کوتوله‌سرخ در کهکشان راه شیری در گردش باشند. تخمین زده می‌شود ۱۱ میلیارد از این سیاره‌ها در حال گردش به دور ستاره‌های خورشید مانند هستند. نزدیکترین سیاره می‌تواند ۱۲ سال نوری فاصله داشته‌باشد.
اخترشناس گفت به چرخ است ماه کاش می بود و می نمود نگاهی به زیر آب
برو راند هم حکم اخترشناس کزو ایمنی باشد اندر هراس
مرد اخترشناس طالع بین کرد بر طالعی خجسته گزین
چو دید اختران را دل اندر هراس هراسنده شد مرد اخترشناس
از ۱۹۲۲ میلادی تاکنون به غیر از ۱۹۳۸ میلادی تا ۱۹۴۸ میلادی به خاطر جنگ جهانی دوم، مجمع عمومی اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی هر سه سال برگزار می‌شود. پس از درخواست جمهوری خلق لهستان در ۱۹۶۷ میلادی و با تصمیم بحث‌برانگیز رئیس انجمن، یک مجمع عمومی فوق‌العاده در سپتامبر ۱۹۷۳ در ورشو، مدت کوتاهی پس از نشست طبق برنامه در سیدنی برگزار شد تا ۵۰۰امین سال زادروز نیکلاس کوپرنیک جشن گرفته شود.
پس از آن‌که با اکتشاف دوربین‌های بزرگ شمارهٔ ستارگان هر صورت فلکی رو به فزونی گذاشته، اخترشناسان از نشانه‌های دیگری، ازجمله اعداد، برای شناساندن بازماندهٔ ستارگان هر صورت استفاده کردند.
سنجش خطی طیف فرابنفش به منظور تعیین ترکیب شیمیایی، تراکم و دمای محیط میان‌ستاره‌ای و دما و ترکیب ستاره‌های جوان انجام می‌شود. اخترشناسی فرابنفش اطلاعات مورد نیاز دربارهٔ شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها را نیز فراهم می‌آورد.
چنین گفت کز شب گذشته سه پاس بیابید گفتار اخترشناس
برو ز اخترشناسان جو که خوانند یکایک خواجه خواجه نصیرم
الکندی به فلسفه‌های یونانی، ایرانی و هندی آشنا بود و زبان پهلوی را نیز می‌دانست. گفته‌اند ۲۶۳ کتاب و رساله نوشته‌است و اکثر این آثار اینک مفقود شده‌است. کندی گویی دانشنامه‌نویس بود و نوشته‌هایش تمام حوزهٔ دانش یونانی را دربرمی‌گرفت: ریاضیات، هندسه، اخترشناسی، موسیقی، نورشناسی، پزشکی، منطق، روان‌شناسی، هواشناسی و سیاست.
اولین باری است که با کمک تصویری به این بزرگی از همه کهکشان پرسئوس می‌توان با چنین کیفیتی جزئیات را ثبت کرد. پرسئوس یکی از بزرگ‌ترین سازه‌های شناخته شده در کیهان است که «تنها» در فاصلهٔ ۲۴۰ میلیون سال نوری از زمین قرار دارد و در برگیرندهٔ هزاران کهکشانی است که در ابر گسترده‌ای از گاز داغ غوطه‌ور شده‌اند. اخترشناسان نشان دادند که خوشه‌های کهکشانی مانند پرسئوس تنها زمانی می‌توانند شکل بگیرند که ماده تاریک در کیهان موجود باشد.
مگر کاو سرو تن بشوید به خون شود فال اخترشناسان نگون
