داردانل
معنی کلمه داردانل در فرهنگ فارسی
معنی کلمه داردانل در دانشنامه عمومی
این راه آبی، از دیرباز اهمیت اقتصادی و سیاسی داشته است و امروزه نیز کشتی های بازرگانی، نظامی و نفت کش هایی که از دریای سیاه می آیند تنها از طریق تنگه بسفر و متعاقباً تنگۀ داردانل می توانند بار خود را به دریاهای آزاد برسانند. در جنگ جهانی اول این منطقه اهمیت راهبردی یافته و نبرد پرتلفات گالیپولی در آن اتفاق افتاده است. در سال ۳۳۴ پیش از میلاد در حملهٔ اسکندر مقدونی به آسیا، سپاه هخامنشیان در تنگه داردانل شکست خوردند. سال ها پیش از این، خشایارشا ( شاه ایران ) در لشکرکشی به یونان که به فتح این کشور نیز انجامید، به همراهِ نیروی زمینی سپاهِ ایران از تنگه داردانل با استفاده از پل های موقت که توسط نبوغِ مُهَندسینش ساخته شده بودند، عبور کرد، نیروی دریایی سپاه ایران نیز از مسیرهای آبی و دریایی عبور کرد، این پل های موقت یکی از کارهای مهندسی خارق العاده در جهان باستان هستند.
داردانوس شهری بود یونانی و نزدیک به شهر تروا یا تروی که برکناره آسیایی تنگه داردانل قرار داشت. نام تنگه داردانل از شهر داردانوس برگرفته شده بود و آن باریکه آبی است که دریای اژه را به دریای مرمره پیوسته می سازد.
این شهر تا اوایل قرون وسطی هنوز مسکونی بود و پس از آن چنان متروکه گردید که حتی باستان شناسان چیز قابل توجهی از آن به دست نیاوردند تنگه داردانل به گاه باستان هلسپونت هم نامیده می شد. هلسپونت، تشکیل شده از دو جزء هله به علاوه حرف مالکیت «س» و پونت، در زبان یونانی باستان معنای دریای هله را می دهد که همان تنگه داردانل باشد. بنا بر روایات یونانی: اینو همسر دوم آتاماس پادشاه تبس از دو کودکی که آتاماس ( هله و برادرش فریکسوس ) از همسر نخستش می داشت بدش می آمد. او برای اینکه آتاماس پسر خود را بکشد، به خدمتکاران خویش دستور داد تا بذر گندمهای برزگران را پیش از کاشت طوری دست کاری کنند که سبز نشوند. این نقشه مؤثر واقع گشت و در آن سال گندمی نروئید و محصولی نیز برداشت نشد. مملکت را قحطی گرفت و مردم گرسنه ماندند. اینو از آتاماس خواست تا شخصی را به نیایشگاه دلفی فرستد و نظر خدایان را برای حل مشکل جویا شود ولی پیش از آن خود پیشکشهایی برای کاهنان و غیبگویان معبد دلفی فرستاده بود تا آرای ایشان را بخرد. پیشگویان که هدایای گرانقیمت اینو را دریافت کرده بودند، بنا به خواست اینو، نظر دادند که اگر آتاماس پسر خویش را برای زئوس قربانی کند، خدایان آرام گرفته و گرسنگی در میان مردم از بین خواهد رفت و محصول سالهای بعد نیز فراوان خواهد شد. پیش از اینکه رای معبد دلفی به دست آتاماس برسد، یکی از هواداران فریکسوس، جریان را به اطلاعش رسانید و فریکسوس را از خطری که تهدیدش می کرد، آگاه ساخت. فریکسوس و خواهرش هله از دست حسادت و نفرت نامادریشان اینو سوار بر قوچی با پشم زرین شدند که توسط مادرشان نفه له فرستاده شده بود و می توانست که هم صحبت کرده و هم پرواز کند. سوار بر این قوچ، آن ها بسوی نفه له مادر خود که در کولخوزیا بود، فرار کردند. در میان راه هنگامی که از فراز تنگه داردانل پرواز می کردند، هله علی رغم اینکه از پیش به او گفته شده بود که در تمامی طول پرواز نبایستی به پایین نگاه کند، از روی کنجکاوی فراوان، نظری به پایین افکند و با مشاهده دریا و امواجش از ورای بلندیهای زیاد، سرش گیج خورد و بدریا فرو افتاد. تلاشهای برادر برای دوباره از آب بیرون کشیدنش ثمری نبخشید و هله در دریا غرق شد.
معنی کلمه داردانل در دانشنامه آزاد فارسی
(یا: چَناق قَلْعِه) دریابندر و مرکز استان چناق قلعه، در شمال غربی ترکیه، واقع در ساحل آسیایی داردانل، به فاصلۀ ۲۵۶ کیلومتری جنوب غربی استانبول. ۵۴هزار نفر جمعیت دارد (۱۹۹۰). مرکز تجاری، اداری و کانون گردشگری تروا (تروی) و یادبودهای نظامی پیکار گالیپولی در جنگ جهانی اول است. ترکیه هنوز هم حضوری قدرتمند در این بندر دارد و از نظر استراتژیکی عبور و مرور در تنگه را کنترل می کند. قلعۀ چمن لیق، که سلطان محمد فاتح (۱۴۵۱ـ۱۴۸۱م/۸۵۵ـ۸۸۶ق) در اواسط قرن ۱۵م آن را برای تحکیم سلطۀ خود بر قسطنطنیه (استانبول کنونی) احداث کرد، مهم ترین بنای تاریخی استان مزبور است. درخلال نبرد داردانل در جنگ جهانی اول این قلعه نقش مهمی در دفاع از تنگه داشت و اکنون موزۀ ارتش و نیروی دریایی است. در ۴۸۰پ م، خشایارشا، شاهنشاه ایران، در آبیدوس پلی از قایق ساخت تا سپاه ۱۰۰هزار نفری خود را از داردانل عبور دهد و اروپا را فتح کند.
جملاتی از کاربرد کلمه داردانل
پس از آن‌که دولت عثمانی با زوال مواجه شد، دولت مستقل آلبانی در سال ۱۹۱۲ میلادی، و کلیسای ارتدوکس آلبانی به صورت مستقل اعلام موجودیت کرد. مجمع کشورهای بالکان متشکل از بلغارستان، صربستان، یونان و مونته‌نگرو که در سال ۱۹۱۲ م. (۱۲۹۱ خورشیدی) به‌وجود آمده‌بود پس از نبرد با عثمانی‌ها تا حوالی تنگه‌های بسفر و داردانل پیشروی داشتند. پس از شکاف میان کشورهای عضو مجمع کشورهای بالکان روسیه به امید دست یافتن بر تنگه‌های یادشده به صربستان قول داد تا از حق آن کشور برای دستیابی به سواحل آدریاتیک حمایت نماید. اما، اتریش که مخالف دستیابی صربستان به این دریا بود به شدت باتحقق چنین پدیده‌ای مخالفت کرد و بدین‌گونه بحرانی دیگر روابط بین‌الملل را تهدید نمود.
هدف از این اخراج رسماً مجازات دسته جمعی برای آنچه تصور می‌رفت همکاری برخی تاتارهای کریمه با آلمان نازی بوده بود. منابع مدرن این نظریه را مطرح می‌کنند که این تبعید بخشی از طرح شوروی برای دسترسی به داردانل و تصاحب اراضی در ترکیه بود که تاتارها با آن پیوند قومی ترکی داشتند.
با محاصره قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳، عثمانی‌ها به اندازه کافی توپ بزرگ داشتند تا بتوانند دیوارهای شهر را نابود کنند و این باعث تعجب مدافعان (امپراتوری بیزانس) شد. توپ دردانل در سال ۱۴۶۴ توسط منیر علی طراحی و ساخته شد. این سلاح بیش از۳۴۰ سال بعد در سال ۱۸۰۷، هنگامی که نیروی دریایی سلطنتی برتانیا عملیات داردانل را (علیه عثمانی) آغاز کرد، هنوز برای انجام وظیفه حضور داشت. نیروهای تُرک آثار باستانی را با موتور و گلوله پر کردند و سپس آنها را به سمت کشتی‌های انگلیسی شلیک کردند. اسکادران انگلیس از این بمباران ۲۸ کشته متحمل شد.
در ابتدا وارد ارتش عثمانی شد و در طرابلس لیبی با ایتالیایی‌ها جنگید. آتاترک در دههٔ اول قرن بیستم به همراه گروهی از افسران ترک که ترکان جوان نامیده شدند، پایه‌های اصلاحات در ارتش و دولت را به نفع ملی‌گراییِ ترک‌ها تثبیت کرد. در جنگ‌های بالکان به سِمَت فرماندهی رسید و در سال ۱۹۱۶ در تنگهٔ داردانل و شبه‌جزیرهٔ گالیپولی در برابر بریتانیایی‌ها مقاومت کرد و مانع اشغال استانبول توسط آنها در جنگ جهانی اول شد. او سپس در جبههٔ روسیه نبرد کرد.
آناتولی (از یونانی: ανατολή، «برآمدن خورشید»، «شرق»)، شبه‌جزیرهٔ آناتولی یا فلات آناتولی، هم می‌نامند. منطقهٔ کنونی آناتولی از شمال به دریای سیاه از جنوب به دریای مدیترانه و از غرب به دریای اژه محدود می‌شود؛ این منطقه از طریق تنگهٔ بُسفُر و داردانل از سرزمین اصلی اروپا جدا می‌شود. پارهٔ باختری ترکیه از زمان رومیان «آسیای صغیر» یا آسیای کوچک گفته شده‌است. منطقهٔ شرقی آناتولی به سرزمین کوهستانی ارمنستان و فلات ایران متصل است.
پس از پیش‌نشستن ایرانیان، یونانیان با به چنگ آوردن بسفور و داردانل به آنچه در افسانه‌های پهلوانی خویش در جنگ تروآ برای آن کوشیده بودند، دست یافتند. پس از چندین سال نیز به دارایی‌های ایران حمله کردند و برخی از آبخوست‌های غربی آسیای کوچک، چون قبرس را به چنگ درآوردند.