معنی کلمه اتازونی در لغت نامه دهخدا
وضع طبیعی و حدود آن : ممالک متحده آمریکای شمالی که بین 26 و 49 درجه عرض شمالی واقع شده موقع مهمی را در آمریکا داراست وبواسطه نزدیکی و مجاورت به اروپا و آسیا و وقوع آن بین دو اقیانوس بزرگ از فوائد و منافع براری قدیمه ٔعالم بخوبی استفاده کرده و بهره مند میشود و بهمین مناسبت زودتر اراضی آن مسکون شد و اوضاع سیاسی و اقتصادی آن ترقی کرد و مقام بلندی را در بین سائر ممالک دنیا دارا شد بطوری که واقعاً میتوان گفت امروز عنان سیاست دول آمریکا به ید اقتدار اوست و مخصوصاً پس از حفر تنگه پاناما ( که در 1914 م. افتتاح شد ) اهمیت جغرافیائی و سیاسی آن زیاده شده و وظایف و تکالیف مختصه آن برای سرپرستی سایر ممالک آمریکا و مواظبت مخصوص این برّ بزرگ منبسطتر خواهد شد. ممالک اتازونی که قسمت وسط یا مرکز آمریکای شمالی را شامل است و ازدو طرف مربوط و محدود به اقیانوس کبیر و اطلس است واز سمت شمال و جنوب به ممالک کانادا و خلیج مکزیک وممالک مکزیک محدود میشود و حد شمال شرقی جنوبی آن تا شهر اِلپازُ که قسمت قابل کشتی رانی رود ریو گراندل نرت است بواسطه دریاچه های مرکزی و خلیج مکزیک و رود ریو گراندل نرت طبیعی است. از دو طرف محیط و محدود به رشته جبال اعصار مختلفه و مرکز آن هم پوشیده از جلگه های بزرگ مسطّح است.
1- جبال شرقی یا جبال آپالاش یا الگانی : جبال آپالاش که بمناسبت اسم قبیله ای از قبایل سرخ پوست به این اسم موسوم شده و آنرا جبال الگانی نیز مینامند رشته جبالیست از جنوب غربی بشمال شرقی و از رودآلاباما تا نیویورک ممتد است طول آن 1400 هزار گز. و عرض آن از 180 الی 200 هزارگز است. احجار این جبال که متعلق به اراضی دوره مقدماتی و عصر اولست بواسطه عوامل طبیعی بسیار خراب و پست شده و قواعد آن باقیمانده است و پستی و بلندیهائی که از انقلابات اعصار بعد حاصل شده دره های عمیق به امتداد جنوب غربی و شمال شرقی و بموازات همین جبال تولید و تشکیل کرده است که جبال را به دو رشته شرقی و غربی تقسیم می کند دره های عریض هم که معبر رودهاو مجاری انهار است این رشته کوه را بقطعات مختلف تقسیم کرده و قسمتهای آنرا از یکدیگر مجزی کرده است دره مرکزی که بطول جبال واقع شده موسوم به دره بزرگ و بعرض سی هزار گز و طول صدهزار گز است این دره معبر عمده تاریخی اتازونی است و قسمت عمده رود تنسی شعبه اهیوو وک ُاُزا شعبه آلاباما در آن جاری است. مرتفعترین قسمتهای جبال آپالاش جزء شمالی آن است که به واسطه رنگ آبی آن که از دریا بنظر می آید موسوم بجبال آبی است و مرتفعترین قلل آن در جنوب قلّه سیاه است بنام بلاک دم ُ که 2044 متر ارتفاع دارد و دامنه های شرقی جبال آپالاش که دارای نشیبی تند و سراشیب است موسوم به پایکوه است و به واسطه مجاری انهار بریده شده و آبشارهای بسیار در آن دیده میشود. دامنه های غربی آن که معروف به کمبرلاند است عبارت از فلات مرتفعی است که پست و بلند و نقاط مرتفع آن از دویست الی 1200 گز است و مخصوصاً آثار انقلابات طبیعی در آن زیاده است و غارهای متعدد در آن دیده میشود و بزرگترین آنها غار وسیعی است موسوم به ماموث که دارای خیابانهای طویل [ 350 هزار گز ] و میدانهای وسیع و رودها و دریاچه هاست.