شایستن

معنی کلمه شایستن در لغت نامه دهخدا

شایستن. [ ی ِ ت َ ] ( مص ) لایق و درخور بودن. ( بهار عجم ). سزاوار بودن. لایق و متناسب بودن. لیاقت داشتن. ارزیدن. ( ناظم الاطباء ). روا بودن. مشتقات این مصدر چنانکه در حاشیه مربوط به لغت «شاید» یادآور شدیم گاه بصورت وجه مصدری آید و جمله مرکب سازد و گاه بصورت فعل تام بمعنی سزاوار ولایق بودن و اینک شواهد گونه دوم را می آوریم و سپس شواهد نوع اول را با تصریح در موضع خود :
اندی که امیر ما باز آمد پیروز
مرگ از پس دیدنش روا باشد و شاید.رودکی.هرگز تو بهیچ کس نشایی
بر سرت دو شوله خاک و سرگین.شهید.کی خدمت را شایم تا پیش تو آیم
با این سر و ریش چوپاغنده حلاج.ابوالعباس.کابوک را نشاید شاخ آرزو کند
وز شاخ سوی بام شود باز گرد گرد.بوشکور ( شاعران بی دیوان ص 84 ).عمر خلقان گر بشد شاید که منصور عمر
لوطیان را تا زید هم تاز و هم مکیاز بس.کسائی.و مزغ ( مغز ) آن خوردن را شاید چون گردوک و فندق... و آنچه بدان ماند. ( ترجمه تفسیر طبری ).
که شاید که اندیشه پهلوان
کنم آشکارا بروشن روان.فردوسی.ترا گر بزرگی بیفزایدی
خرد بیشتر گر بدی شایدی.فردوسی.نشاید نگه کردن آسان بدوی
که یارد شدن پیش او جنگجوی.فردوسی.از جمع خوبرویان من خاص مر ترایم
شاید که من ترایم زیرا که تو مرایی.فرخی.تو بدین از همه شایسته تری
همچنین باش و همه ساله تو شای.فرخی.امیر زیبی و شائی به تخت و ملک و بتاج
همی بباش مر این هر دو را تو زیب و تو شای.فرخی.همه دشمنی از تو دیدم ولیکن
نگویم که تو دوستی را نشایی.فرخی.ای آنکه ملک هرگز بر تو بدل نجوید
ای آنکه خسروی را از خسروان تو شایی.فرخی.رادمردان را هنگام عصیر
شاید ار می نبود صافی و ناب.منوچهری.چون ایزد شاید ملک هفت سماوات
بر هفت زمین بر، ملک و شاه تو شایی.منوچهری.نزدیک رز آید در رز را بگشاید
تا دختر رز را چه بکارست و چه شاید.منوچهری.گفتند [ غلامان ] ما میراث خداوندیم بنده اوییم اگر خدمت را شاییم بدارد، اگرنه بفروشد. ( تاریخ سیستان ).

معنی کلمه شایستن در فرهنگ معین

(یِ تَ ) [ په . ] (مص ل . ) سزاوار بودن .

معنی کلمه شایستن در فرهنگ عمید

سزاوار بودن، لایق و مناسب بودن، درخور بودن: به جای خویش بد کردی چو بد کردی / که را شایی چو مر خود را نشایستی (ناصرخسرو: ۳۷۳ )، گر دستهٴ گل نیاید از ما / هم هیزم دیگ را بشاییم (سنائی۲: ۴۴۹ )، نشاید خون سعدی بی سبب ریخت / ولکن چون مراد اوست شاید (سعدی۲: ۴۴۲ ).

معنی کلمه شایستن در فرهنگ فارسی

شاییدن، سزاواربودن، لایق ومناسب بودن، درخور، شایان، درخور، لایق، سزاوار، شایسته بودن، لیاقت
( مصدر ) ( شایست شاید - - شاینده شایان شایسته ) سزاوار بودن لایق و مناسب بودن در خور بودن .

معنی کلمه شایستن در ویکی واژه

سزاوار بودن.

جملاتی از کاربرد کلمه شایستن

وَ لا أَقُولُ إِنِّی مَلَکٌ این جواب ایشان است که گفتند: ما نَراکَ إِلَّا بَشَراً مِثْلَنا ما ترا بشری، آدمیی هم چون خود می‌بینیم نوح گفت: من خود نمی گویم که من ملکی‌ام که من همان آدمی و بشرام که شما می‌گویید وَ لا أَقُولُ لِلَّذِینَ تَزْدَرِی ای تستصغر و تستخسّ اعینکم یعنی المؤمنین «تزدری» تفتعل، من قولهم زریت علی الشی‌ء اذا عبته و خسّست فعله و ازریت به اذا قصّرت به لَنْ یُؤْتِیَهُمُ اللَّهُ خَیْراً توفیقا و ایمانا اللَّهُ أَعْلَمُ بِما فِی أَنْفُسِهِمْ من الخیر و الشر و لیس لی ان اطلع علی ما فی نفوسهم و ضمائرهم إِنِّی إِذاً لَمِنَ الظَّالِمِینَ ان طردتهم تکذیبا لهم بعد ما ظهر لی منهم الایمان. این سخن جواب ایشان است که گفتند: اتّبعوک فی ظاهر الرّای و باطنهم علی خلاف ذلک، نوح گفت: بر من آنست که دعوت کنم بر توحید و ایمان هر که اتّباع من کند بظاهر او را قبول کنم و بر دلهای ایشان مطلع نه‌ام اللَّه داند که در دلها و ضمیرها چیست اگر در ایشان عیبی است او به داند او داناتر است که در ایشان چه بود که بآن راه نمودن را شایستند اگر من ایشان را برانم پس آنکه بظاهر ایمان آوردند، آن گه من از ستمکاران باشم.
بجز خوردنیهای بایستنی همان گوسفندان شایستنی
تو صاحب‌خرمنی و من گدایی خوشه‌چین امّا به انعام تو شایستن، نه حدّ هر گدا حافظ