دب اکبر

معنی کلمه دب اکبر در لغت نامه دهخدا

دب اکبر. [ دُب ْ ب ِ اَ ب َ ] ( ترکیب وصفی ،اِ مرکب ) خرس بزرگ. || ( اِخ ) خرس بزرگ ازصور شمالیست. ( التفهیم ). صورت چهارم از صور شمالیه ٔفلکی قدماء و آنرا بنات نعش کبری نیز گویند. ( مفاتیح العلوم ). بنات النعش کبری. صورتی از صورتهای فلکی و به خرس بزرگ مانند کرده اند و آن بیست وهفت ستاره است بر صورت و هشت ستاره است بر پیرامون صورت. نام یکی از صور فلکی شمالی و نعش یا سریر و بنات النعش کبری و عناق و قائد و سها در این صورت واقعست و صورت را بفارسی هفتورنگ مهین گویند. هفت برادران کلان. دختران نعش بزرگ.هفتورنگ. کوکب قطبی. صورت کلان خرس است از ترکیب کواکب شمالی قریب قطب شمال و آنرا بنات النعش کبری گویند. ( از غیاث اللغات ). نام صورتی از صور فلکیه از ناحیه شمالی و آنرا بصورت خرسی توهم کرده اند بزرگتر از دب اصغر و کواکب او بیست وهفت است و از جمله کواکب وی هفت کوکب است که عرب او را بنات النعش کبری خوانند و چهار بر بدن اوست و سه بر ذنب او و آنرا که بر طرف ذنب است قائد خوانند و آن دیگر را که بدو نزدیکترست عناق خوانند و آن دیگر که به رستن جای ذنب جون خوانند و بنزدیک عناق کوکبی است خرد او را سها خوانند. ( از جهان دانش ). از جمله صور کواکبی است و از کواکب او بیست وهفت در صورت اند و هشت در حوالی آن و چهار از آن جمله که بر شکل مربع مستطیل واقعند و روشن با سه که بر ذنب اند بنات النعش کبری خوانند و آنرا که در میانست عناق و آن را که بر اصل ذنب الجون و بالای عناق ستاره کوچکی باشد ملاصق بدو که از غایت صغر روشنائی چشم بدان اعتبار کنند آنرا سها خوانند و بعضی ستاره کوچک و در ذنب او کوکبی دیگر روشن باشد که آنرا قاعده خوانند و بر سه پای تحت کواکب نعش و بنات شش کوکب اند بر هر یکی دو که آنرا فقرات ظبی خوانند و هر دو را از آن فقره ، بواسطه آنکه بمثابت ظلف آهو باشند و آنرا که بر پای راست بود فقره اول خوانند. صرفه کوکب روشنی است بر ذنب اسد پیوسته در پی او باشد و ظفر کوکبی چند مجتمعاند بالای صرفه که عرب آنرا هلبه و ثعبان خوانند و هفت کواکب را که سر و سینه و گردن و زانوی او باشد بشکل نصف دائره سر بنات النعش و حوض نیز خوانند و کواکبی را که برابر او و هردو چشم و گوش او باشند ظبا چنانکه گویند «ان الظبا لما قرت من الهبله وردت الحوض » و هشت کوکب دیگر را که بر حوالی صورتند دو را از آن جمله که میان هلبه و قایدند یکی روشن تر از دیگری کبدالاسد خوانند و شش دیگر را که درزیر فقره ثالثه اند سه را که روشن ترند ظبا و سه دیگر را اولاد ظبا خوانند. ( نفایس الفنون ). قبل از کشف قطب نما مردم فنیقیه راه دریائی را از دب اصغر می یافتند و دیگران از دب اکبر. ( ایران باستان ج 2 ص 1861 ).

معنی کلمه دب اکبر در فرهنگ معین

(دُ بِّ اَ بَ ) [ ع . ] (اِمر. ) خرس بزرگ ، یکی از صور فلکی دور قطبی ، بنات النعش کبری .

معنی کلمه دب اکبر در فرهنگ فارسی

یکی از صور فلکی شمالی مجاور قطب شمال که بمناسبت شکل متوهم ( شبیه بخرس ) بدین نام نامیده شده .از ستارگان او ۲۷ در داخل صورت و ۸ در حوالی باشند از آن جمله ۷ ستاره بسیار روشن بنظر آید: چهار ستاره بر شکل مربع مستطیل و روشن هستند با سه ستاره که بر دنب ( دم ) واقع اند : بنات النعش کبری هفت اورنگ میهن دختران نعش بزرگ هفت برادران ( بزرگ ) هفت دختران ( بزرگ ) هفت داوران.

معنی کلمه دب اکبر در فرهنگستان زبان و ادب

{Ursa Major, UMa, Great Bear} [نجوم] سومین صورت فلکی بزرگ واقع در شمال آسمان

معنی کلمه دب اکبر در دانشنامه عمومی

دُبّ اکبر یا خرس بزرگ[ نیازمند منبع] نام یکی از صورت های فلکی در نیمکره شمالی آسمان است.
دب اکبر یکی از معروف ترین صورت فلکی های آسمان و همچنین مهم ترین صورت فلکی فروردین ماه است. پنج ستارهٔ کاسهٔ آبگردان آن با یکدیگر در ارتباط هستند و در یک جهت و با یک سرعت در فضا حرکت می کنند. شکل و وضعیت این صورت فلکی هر ۱۰۰٬۰۰۰ سال یکبار تغییر می کند و آن به این دلیل است که وضعیت دو ستارهٔ انتهایی دستهٔ آبگردان که عناق و قائد نام دارند نسبت به پنج ستارهٔ دیگر عوض می شود.
برخی هفت ستارهٔ پرنورتر این صورت فلکی را دب اکبر می نامند، ولی صحیح آن است که این ستاره ها فقط بخشی از دب اکبر می باشند، و صورت فلکی دب اکبر دارای ستاره های بیشتری است. هفت ستارهٔ پرنورتر آن ملاقه بزرگ، بنات النعش یا هفت اورنگ نام دارند. همچنین می توان از دب اکبر برای جهت یابی و قبله یابی استفاده کرد.
در قدیم، این صورت فلکی را به شکل یک خرس تصور کرده اند، و از آن جا که صورت فلکی کوچک تر دیگری هم شبیه خرس بوده است، این را خرس بزرگ و آن دیگر را خرس کوچک نامیده اند[ نیازمند منبع] . معنای نام آن در بسیاری از زبان های دیگر هم به همین معناست: در عربی «دُبّ اکبر»، در انگلیسی Great Bear و در لاتین Ursa Major نامیده می شود. «دُب» به معنای خرس نر است. [ نیازمند منبع]
دب اکبر ۱۲۷۹٫۶۶ درجه مربع یا ۳٫۱۰ درصد از کل آسمان را پوشش می دهد و بنابر این سومین صورت فلکی بزرگ است. در سال ۱۹۳۰، اوژن ژوزف دلپورت مرزهای صورت های فلکی را رسماً در اتحادیه بین المللی اخترشناسی ( IAU ) تعیین کرد و دب اکبر را به عنوان یک چندضلعی نامنظم ۲۸ وجهی تعریف کرد. در دستگاه مختصات استوایی، این صورت فلکی بین مختصات بُعد ۸h ۰۸٫۳m تا ۱۴h ۲۹٫۰m و بین میل +۲۸٫۳۰° و +۷۳٫۱۴° امتداد دارد.
دب اکبر با هشت صورت فلکی دیگر هم مرز است: اژدها در شمال و شمال شرق، گاوران در شرق، تازی ها در شرق و جنوب شرقی، گیسو در جنوب شرقی، شیر و شیر کوچک در جنوب، سیاه گوش در جنوب غربی و زرافه در شمال غرب. اتحادیه بین المللی اخترشناسی در سال ۱۹۲۲ مخفف «UMa» را برای دب اکبر تعیین کرد.
هفت ستارهٔ پرنور نقش دب اکبر ( آبگردان یا ملاقه ) را پدیدمی آورند. چهار ستاره که کاسه را تشکیل می دهند با نام های دبه ( ظهر دب اکبر ) ، مراق، فخذ و مغرز معروف اند که همه اسامی عربی اند. دبه به معنای خرس است و مراق به معنی گرده و فخذ و مغرز به ترتیب به معنای ران و بن دم خرس اند. ستاره هایی که دستهٔ آب گردان را تشکیل می دهند به نام های قائد، عناق، و جون موسوم اند و باز هم نام های عربی به معنای جلودار و بزغاله اند.

معنی کلمه دب اکبر در فرهنگستان زبان و ادب

معنی کلمه دب اکبر در دانشنامه آزاد فارسی

دُبِّ اکبر (Ursa Major)
(در لغت به معنی «خرس بزرگ») سومین صورت فلکی بزرگ آسمان، در ناحیۀ قطب شمال. هفت ستارۀ درخشان تر آن شکل شناخته شدۀ جمع اختری هفت اورنگِ مهین یا بنات النَعش کُبری را تشکیل می دهند. دومین ستاره از انتهای دُم خرس، که عَناق نامیده می شود، ندیمی با نام سها دارد. دو ستارۀ لبۀ بیرونی هفت اورنگ، مراق و دُبه، مانند چوبِ اشاره ستارۀ قطب شمال یا جُدی را نشان می دهند. دُبه درخشان ترین ستارۀ این صورت فلکی است. بسیاری از ستاره های این صورت فلکی با سرعت و جهت یکسانی در فضا حرکت می کنند. شِعرای یمانی و چندین ستارۀ دیگر در بخش های متفاوت آسمان در این حرکتِ مشترک سهیم اند و از این رو به «گروه حرکت دب اکبری» تعلق دارند.

معنی کلمه دب اکبر در ویکی واژه

خرس بزرگ ؛ یکی از صور فلکی دور قطبی، بنات النعش کب

جملاتی از کاربرد کلمه دب اکبر

برخی همین هفت ستاره را دُبّ اکبر می‌دانند، ولی این ستاره‌ها فقط بخشی از دب اکبر می‌باشند و یک صورتواره را تشکیل می‌دهند، و صورت فلکی دب اکبر دارای ستاره‌های بیشتری است.