سکولاریسم
معنی کلمه سکولاریسم در دانشنامه آزاد فارسی
(یا: عرفی گری؛ دنیوی گری) نظریه ای سیاسی و فلسفی به معنای جدایی دین و دولت. آن را لائیسم یا لائیسیته نیز می گویند. در زبان های غیرلاتین ازجمله زبان فارسی معادل دقیقی برای آن وجود ندارد. گاه «گیتیانگی»، «دنیاویت»، «دنیوی گری» و «عرفی گری» برای آن به کار می رود و در زبان عربی «عِلمانیّت» به کار رفته است. در زبان های لاتین سکولاریسم از ریشۀ «سکولوم» مشتق شده که به معنای «اینجا و اکنون» است و مراد از آن توجه به این جهان و نه جهان بعد از مرگ، و این دنیا و نه عالَم برتر است. همچنین توجه به زمان حاضر و بی اعتنایی به گذشته در قالب سنت از معانی این اصطلاح است. این مفهوم در خارج از جهان غرب و ازجمله در کشورهای اسلامی آن چنان که باید شناخته شده و یا مورد توجه نبوده و حرکتی نیز در این کشورها ایجاد نکرده و به همین دلیل واژه ای نیز برای آن ساخته نشده است. امّا در جهان غرب، بعد از رنسانس رویش طبیعی پیدا کرد و همچون درختی شد که بر سر تمام تمدن غرب سایه افکند. سکولاریسم را دست کم دو قسم دانسته اند: سکولاریسم سیاسی (یا عینی) و سکولاریسم فلسفی (یا ذهنی). در معنای سیاسی، که شایع ترین معنای آن است، سکولاریسم یعنی جداشدن دین از دولت، بنانکردن مشروعیت دولت بر دیانت، قانون جامعه را از شریعت اخذ نکردن، جایگزینی ارزش ها و نهادهای دینی با ارزش ها و نهادهای غیردینی و بی طرفی حکومت نسبت به ادیان. حکومت سکولار دین را نه مبنای مشروعیت خود قرار می دهد و نه مبنای عمل خود. در معنای فلسفی، سکولاریسم به معنای نفی خدا، ماوراء طبیعت و آخرت و حذف دین از عرصۀ فرهنگ است و این معنا نزدیک به ناتورالیسم و ماتریالیسم است. این که چطور شد در غرب چنین بینشی شکل گرفت بحث های زیادی را در بین جامعه شناسان برانگیخته که از آن جمله به دو عامل اساسی تأکید شده است. علّت اوّل مقابله و معارضه علم و دین است به این ترتیب که بعد از رنسانس در سایۀ پیشرفت هایی که در رشته های گوناگون علوم تجربی صورت گرفت، اطلاعات جدیدی به دست آمد که با درون مایه کتاب مقدس منافات داشت. این تعارض رفته رفته فزونی گرفت به گونه ای که کتاب مقدس را از اعتبار و منزلتی که داشت ساقط کرد و دین از اقتدار پیشین فرو افتاد و از آن پس دیگر آن بازیگر پیشین صحنه اجتماع و سیاست نبود. علت دوم شکافی بود که در مسیحیت افتاد و آن ظهور پروتستانتیسم بود که در برابر کلیسا قد برافراشت و اتوریتۀ روحانی کلیسا را منکر شد. مجموع این دو حادثه کلیسای مسیحی را به ضعفی کشاند که خودبه خود از بازی قدرت و صحنۀ سیاست خارج شد و این، یعنی جدایی دین از حکومت و دولت. سکولاریسم سیاسی معمولاً از ارکان و مؤلفه های مدرنیته شمرده می شود و از محوری ترین مفاهیم اصلی تجدد در غرب است. برخی را عقیده بر این است که دموکراسی ملازم با سکولاریسم سیاسی است و بدون توجه به سکولاریسم اندیشه در باب دموکراسی کار چندان ساده ای نیست اما برخی دیگر با اعتقاد به مردم سالاری دینی، آن را لازمۀ دموکراسی نمی دانند. نیز ← مدرنیته؛ دموکراسی
معنی کلمه سکولاریسم در دانشنامه اسلامی
واژه سکولاریسم (secularism) برگرفته از واژه لاتینی secularis، مشتق از seculum به معنای «نیا» یا «گیتی» در برابر «مینو» است. و مفهوم کلاسیکِ مسیحیِ آن نقطه مقابل ابدیّت و الوهیّت است. سکولار یعنی آن چه به این جهان تعلّق دارد و به همان اندازه از خداوند و الوهیّت دور است. و سکولاریسم با لِحاظ تبار لغوی خود، همان مخالفت با تعلیم شرعیّات و مطالب دینی، عرف گرایی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی است. مثلاً secular laws به معنای قوانین عرفی، و secular mysticism به معنای عرفان ناسوتی است. در زبان انگلیسی متضادّ secular (دنیوی و عرفی) واژه sacred (مقدّس و دینی) است.
← تعریف اصطلاحی
دو عامل مهم در پیدایش سکولاریسم نقش بسزایی داشته اند که عبارتند از:
← عوامل معرفت شناختی
۱) بسیاری از زمینه های فکری و اجتماعی که سبب پیدایش سکولاریسم شد اختصاص به مسیحیت و رفتار غلط سران کلیسا دارد و در اسلام چنین زمینه هایی وجود ندارد. اسلام دین جامع و تحریف ناشده ای است که در تمام زمینه های اجتماعی ارائه طریق نموده است و همواره از به کارگیری علم و عقل استقبال می کند. بیشتر احکام اسلام به حوزه های اجتماعی مربوط است که برای پیاده ساختن آنها قطعا نیاز به حکومت دینی است. ۲) اگر چه توجه به علم و بهادادن به عقل نیکو و پسندیده است اما باید توجه داشت عقلانیت ملازم با تفکیک دین و دنیا نیست؛ یعنی چنین نیست که طی کردن راه علم و عقل به معنای کنار گذاردن دین از صحنه جامعه باشد. همچنان که میان سیاست و دین، یا علم و دین، مدیریت دینی و مدیریت علمی نیز ناسازگاری وجود ندارد؛ مثلا مقصود از مدیریت اسلامی به کارگیری ارزش های اسلامی در مدیریت است که با بسیاری از دستاوردها و اصول و شیوه های علمی مدیریت نیز سازگار است. نه تنها حضور دین در متن سیاست باعث آلوده شدن حریم دین نمی شود بلکه عدم حضور دین در جامعه سبب ناکام ماندن اهداف شریعت می گردد.۳) تاریخ و سیره پیامبر صلوات الله علیه و معصومین علیهم السلام حاکی از اهتمام ایشان به مسائل اجتماعی است. مکاتبات و پیمان های پیامبر صلوات الله علیه با قبایل داخلی و کشورهای همسایه، نامه علی علیه السلام به مالک اشتر درباره چگونگی حکمرانی از این قبیل است. ۴) مقصود از دین، برنامه سعادت دنیا و آخرت انسان است. از این رو می بینیم در متون دینی اسلامی دستورات فراوانی ناظر به شئون مختلف زندگی دنیوی انسان وارد شده است؛ مثلا در زمینه اقتصاد آیات و روایات متعددی وجود دارد که درباره استقلال اقتصادی ، عدالت اقتصادی ، توسعه اقتصادی و... وجود دارد. در زمینه سیاست، آیاتی درباره حقیقت حکومت و الهی بودن آن ، عدم گرایش به باطل ، تحقق و گسترش عدالت ، نفی استکبار و مشورت در مدیریت و... یافت می شود. ۵) نیازهای انسان در طول تاریخ گاهی ثابت است که دین اسلام به صراحت درباره آن ها اظهار نظر کرده است و گاهی نیز متغیر است که در آن ها نیز اصول و قواعد کلی بیان شده و از آنجا که نیازهای متغیر ریشه در نیازهای ثابت دارند، عالمان دینی با کمک آن اصول، فروع و جزییات را نیز استنباط می کنند، که این شیوه، اجتهاد نام دارد.
تفاوت سکولاریسم با سکولاریزاسیون
...
[ویکی فقه] سکولاریسم (کلام جدید). سکولاریسم عبارت است از، تفکری است که حضور دین در ابعاد مختلف زندگی بشر را نفی می کند. گرایشی که طرفدار و مروّج حذف یا بی اعتنایی و به حاشیه راندن نقش دین در ساحت های مختلف حیات انسانی از قبیل سیاست، حکومت، علم، عقلانیّت، اخلاق و. . . است. در این دیدگاه، دین فقط با مسائل خصوصی افراد سر و کار دارد نه مسائل اجتماعی آن ها. آموزش و پرورش، اقتصاد، سیاست و... باید بر علم مبتنی باشد نه مذهب. سکولاریسم در این معنای مشخّصِ عمدتاً یکی از ویژگی های تمدن و فرهنگ دوره های جدید است؛ و یکی از مؤلّفه های مدرنیته غربی محسوب می شود.
واژه سکولاریسم (secularism) برگرفته از واژه لاتینی secularis، مشتق از seculum به معنای «نیا» یا «گیتی» در برابر «مینو» است. و مفهوم کلاسیکِ مسیحیِ آن نقطه مقابل ابدیّت و الوهیّت است. سکولار یعنی آن چه به این جهان تعلّق دارد و به همان اندازه از خداوند و الوهیّت دور است. و سکولاریسم با لِحاظ تبار لغوی خود، همان مخالفت با تعلیم شرعیّات و مطالب دینی، عرف گرایی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی است. مثلاً secular laws به معنای قوانین عرفی، و secular mysticism به معنای عرفان ناسوتی است. در زبان انگلیسی متضادّ secular (دنیوی و عرفی) واژه sacred (مقدّس و دینی) است.
← تعریف اصطلاحی
دو عامل مهم در پیدایش سکولاریسم نقش بسزایی داشته اند که عبارتند از:
← عوامل معرفت شناختی
۱) بسیاری از زمینه های فکری و اجتماعی که سبب پیدایش سکولاریسم شد اختصاص به مسیحیت و رفتار غلط سران کلیسا دارد و در اسلام چنین زمینه هایی وجود ندارد. اسلام دین جامع و تحریف ناشده ای است که در تمام زمینه های اجتماعی ارائه طریق نموده است و همواره از به کارگیری علم و عقل استقبال می کند. بیشتر احکام اسلام به حوزه های اجتماعی مربوط است که برای پیاده ساختن آنها قطعا نیاز به حکومت دینی است.
خسرو پناه، عبدالحسین، کلام جدید، ص۱۱۰.
...
معنی کلمه سکولاریسم در ویکی واژه
جملاتی از کاربرد کلمه سکولاریسم
در سال ۲۰۱۲ نخستین کنفرانس «زنان در سکولاریسم» در آرلینگتون، ویرجینیا، برگزار شد. زنان سکولار در سال ۲۰۱۲ در سطح ملی در آمریکا سازماندهی شد و هدف آن تمرکز بر روی زنان بی‌دین است. همچنین تمرکز بر روی مبارزه با جنسیت‌زدگی و آزار جنسی در جنبش فمینیسم بی‌خدا را افزایش پیدا کرده است. در اوت ۲۰۱۲، جنیفر مک‌رایت (سازمان‌دهنده کارزار ممه‌لرزه) جنبش جدیدی با نام آتئیسم پلاس را راه‌اندازی کرد که هدف آن «شک‌گرایی نسبت به همه‌چیز است، از جمله مشکلات اجتماعی مانند جنسیت‌زدگی، نژادپرستی، سیاست، فقر و جرم.»
تا قبل از شروع حکومت او در مراسم عزاداری شرکت می‌کرد و برخورد نسبتاً خوبی با علما داشت. در دوره پهلوی اول چند سال بعد از تشکیل دولت، رویکرد ضد دین و سکولاریسم اتخاذ شد. از جمله منع حجاب، ممنوعیت عزاداری در محرم و استخدام روحانیت در ادارات دولتی بدون لباس روحانیت و با پوشش غربی.
آبنوس شلمانی رئیس هیئت داوران جایزه سکولاریسم جمهوری فرانسه در سال ۲۰۲۳ بود.
اخلاق‌شناسی سکولار گونه‌ای از فلسفه اخلاق است که در آن اخلاق تنها بر اساس قوه ذهنی انسانی چون خرد، منطق و شهود اخلاقی تعریف می‌شوند. در اخلاق سکولار، وحی، الهام و هدایت‌های متافیزیکی -که منبع اخلاق دینی است- ارزشی ندارد. به بیان دیگر در اخلاق سکولار مرجعیت و وثاقت هیچ منبعی جز خود انسان پذیرفته نیست، و عقل خودبنیاد بشر مرجع نهایی ارزش‌گذاری اخلاقی است. اخلاق سکولار، هر گونه نظام اخلاقی که بر پایه ماورالطبیعه نباشد در برمی‌گیرد، از جمله انسان‌گرایی، سکولاریسم و آزاداندیشی.
همچنین در این سال‌ها نسبت به آنچه بهار عربی نام گرفت چندان شیفتگی نشان نداد و امیدواری‌های به وجود آمده را پوچ می‌دانست و می‌گفت: «اگر مردم عرب مسلمان پذیرای سکولاریسم نباشند مشکل هرگز حل نمی‌شود… و اگر با فساد مبارزه نشود همه حرف‌ها توخالی خواهند بود».
سازماندهی دولتی بر پایهٔ قانون اساسی است. در رأس کشور رئیس‌جمهور قرار دارد که نقش وی نمادین است. رئیس دولت صدراعظم است. وی تعیین‌کنندهٔ سیاست حکومتی است. اعلامیه جهانی حقوق بشر رکن جدایی‌ناپذیر قانون اساسی آلمان است. ماده ۲۰ قانون اساسی نظام سیاسی، آلمان را با مشخصه‌های دموکراتیک بودن، اجتماعی بودن، مبتنی بر قانون بودن و فدرال بودن معرفی می‌کند. قانون اساسی آلمان با باور به سکولاریسم، هرگونه دخالت نهادهای مذهبی در حکومت را منع می‌کند.
در سال ۱۹۹۴ اردوغان شهردار استانبول شد. او در هنگام شهرداری به محبوبیت رسید. اردوغان طرح‌هایی را در این زمان برای بهبود سیستم حمل و نقل استانبول اجرا کرد. در همین دوره گروه‌های اسلامی دچار اختلاف نظر شدند. برخی از اقدامات اردوغان نیز به این اختلافات دامن زد؛ از جمله اینکه او جشن گرفتن سال نو میلادی را یک اقدام منطبق با اصول سکولاریسم دانست و اعلام کرد هیچ دلیلی برای جلوگیری از این جشن وجود ندارد. او همچنین دربارهٔ دست دادن افراد با جنس مخالف نیز گفت که این موضوع یک عادت اجتماعی و پذیرفتنی است.
ترکیه طبق مادهٔ ۲۴ قانون اساسی، کشوری سکولار است. سکولاریسم در ترکیه از اهداف شش‌گانهٔ آتاترک نشأت می‌گیرد: جمهوری‌خواهی، پوپولیسم، لائیسیته، اصلاح‌طلبی، ملی‌گرایی و دولت‌گرایی. دولت ترکیه محدودیت‌هایی را برای مسلمانان و دیگر گروه‌های مذهبی و همچنین ابراز اسلام مذهبی در ادارات و موسسات دولتی از جمله دانشگاه‌ها اعمال می‌کند.
در ۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۴، در یک پیام صوتی ۱۹ دقیقه‌ای بغدادی برای اولین بار خود را «خلیفه» خواند و از مسلمانان جهان خواست تا به مناطق تسخیر شده توسط داعش مهاجرت کنند و در تشکیل یک «دولت اسلامی» او را یاری کنند. او در این پیام، صلح، آزادی، دموکراسی و سکولاریسم را شعارهای گمراه‌کنندهٔ بی‌دینان خواند و با اشاره به آنچه که بر مسلمانان مظلوم رفته است، گفت که «حتی اگر مدتی هم طول بکشد، ما انتقام خود را خواهیم گرفت». در ۲ ژوئیهٔ ۲۰۱۴، بغدادی اعلام کرد که داعش در تلاش برای برقراری یک خلافت اسلامی در خاورمیانه و اروپا، تا رم پیشروی خواهد کرد و او هم شهر رم و هم اسپانیا را فتح خواهد کرد.
قوانین کشور اسرائیل مبتنی بر اصول دموکراسی و سکولاریسم نوشته شده است.