سفالگر

وآن جوهری که زاده ز صلب سفالگر از دودمان جوهریان خجسته است

در قرون وسطی آستارا یکی از مراکز مذهبی، فرهنگی و تجاری در قفقاز بود. سفالگری یکی از پیشروترین صنایع این شهر به شمار می‌رفت. در منابع تاریخی از روستای مشخان در حومه آستارا یاد شده است که در اواخر سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم میلادی میان مردم پول رد و بدل می‌شد. دانشمند روس ا.م مارکوف بر روی سکه‌های ضرب‌شده در دربند (روسیه)، شماخی، تبریز و همچنین آستارا تحقیق کرد. وی اطلاعات مفصلی درباره پول و ضرب سکه در آستارا ارائه داد. این دانشمند ثابت می‌کند که شهرهایی که روی سکه‌ها نامگذاری شده‌اند، شهرهای امروزی قفقاز هستند. سکه‌های ضرب‌شده در آستارا متعلق به دوره هلاکو، جلایریان، تیمور و جانشینان آن‌ها است. شماری از این سکه‌ها امروزه در انستیتوی تاریخی آکادمی ملی علوم تاجیکستان نگهداری می‌شود.

خاندان ایرانی ابوطاهر که اهل کاشان بوده‌اند، چهار نسل از سفالگران را شامل می‌شود که بین سال‌های ۶۰۲ تا ۷۳۴ قمری (۱۲۰۵ تا ۱۳۳۳ میلادی) فعالیت می‌کردند و امضایشان بر روی آثار برجای‌مانده، به‌ویژه محراب‌های کاشی‌کاری مساجد دیده می‌شود.

از دیر باز به‌علت وفور توت در روستاها عرق توت تهیه می‌گردید که اهمیت پزشکی و درمانی دارد. از انگور نیز محصولات متعددی با کیفیت بالا تهیه می‌شود. کارگاه‌های درودگری، آهنگری، کفش‌دوزی و پوشاک و سفالگری کار می‌کردند. صنایع زیتون نیز وجود داشت. تقریباً در تمام روستاها آسیاب کار می‌کرد. تنها نیروگاه برق آرتساخ بیش از دوران شوروی در شهر شوشی واقع بود. (به قدرت ۳۰ کیلووات)

سید شمس‌الدین بن محمد بن أبی زید حسنی کاشانی معروف به ابوزید کاشانی (فعال در ۱۱۸۶ — ۱۲۱۹، کاشان) سفالگر، نگارگر، خوشنویس و شاعر ایرانی بود. ابوزید از مشهورترین هنرمندان سفالگر پیش از مغول است. او در کاشی‌کاری حرم امام رضا در مشهد و حرم حضرت معصومه در قم، با محمد بن ابی طاهر همکاری داشته‌است. بخش میانی محراب معروف حرم امام رضا ساختهٔ اوست.

بس آن سفالگر که بزاد از گهر فروش واز دوده سفال فروشان، برسته است

این نوع لعاب توسط سفالگران مسلمان در قرن هشتم میلادی در بصره، عراق ابداع شد. لعاب درست شده از دی‌اکسید قلع از اولین روش‌هایی بود که سفالگران مسلمان به آن دست یافتند و آن را پیشرفت دادند. اولین نمونه‌های بکار رفته از این وش را متوان در ظروف آبی رنگ متعلق به قرن هشتم یافته شده در بصره مشاهده نمود.

این تکنیک ممکن است به‌طور کلی به عنوان مشبک‌کار یا سوراخ‌دار شناخته شود. تکنیکی مشابه در ژاپن، سوکاشیبوری نامیده می‌شود و در هنر بودایی نیز یافت می‌شود. در جواهرسازی، سفالگری و معماری ایران (مثلا در اُرُسی‌ها) نیز از تکنیک مشابهی برای مشبک‌کاری استفاده می‌شود.

نوشته‌های آغداشلو دربارهٔ هنرهای تجسمی معاصر و گذشته ایران و جهان در زمینه‌هایی مانند هنر کهن ایرانی، مینیاتور، نقاشی، سفالگری، کاشیکاری، و نقد فیلم بوده‌اند. او از جمله هواداران هنر ایرانی–اسلامی و خوشنویسی است. او تلاش کرده‌است تا هنرمندان قدیمی مانند میرزا رضا کلهر، آقا لطفعلی شیرازی، و خوشنویسان و نگارگران سدهای ۱۲ و ۱۳ قمری را به دیگر بار بشناساند

او پس از آزادی از زندان در ترانسیلوانی، رومانی مشغول به سفالگری شد.

و گروهی گفتند: نگاه دارنده این شکل که عالم بر آنست برین جسم کلی خلاست، یعنی جائی نیست بیرون ازین فلک البته. و خلا مر جسم را کشیده است، واین جای که عالم‌اندروست مرین جسم را‌اندر ذات خویش کشیده است و نگاه داشته، و همی نگذاردش کزو بیرون شود، بر مثال کوزگکی که سفالگران کنند، و بزیر او سوراخهاء تنک بکنند و بسیار و مرآنرا سرکی بسازند، و چو مر آنرا سر بسازند و آن کوزگک را بآب ‌اندازند، پر آب شود.و چو انگشت بر سر او برنهند و از اب بر کشندش، هرچند که بر بنش سوراخها بسیار باشد ازو هیچ آب فرونیاید، بدانچ آن خلا که‌اندر کوزه است مر آن آب را نگاه دارد. و چو راه نباشد که هوا بدو فرو شود؛ هیچ آب ازو فرونیاید؛ و چو انگشت از سرش بر گیرند، آب از آن سوراخها بیک بار فرود آید از بهر آنک هوا از بر سو بدو فرود، آید، و آن جای را که آب داشت بگیرد. پس این گروه (که) گفتند «نظام عالم از خلاست» حجت این آوردند بر پراکنده ناشدن اجزاء عالم.