سرحدات

اردوکشی مصطفی‌پاشا به قفقاز (۱۵۷۸) گسیل نیروهای نظامی به فرماندهیِ لَـله مصطفی‌پاشا، سردار امپراطوری عثمانی، به منطقهٔ قفقاز در سال ۱۵۷۸ میلادی بود. این جنگ، که بعداً منجر به نبرد چلدر شد، بخشی از جنگ‌های صفویان و عثمانی در سال‌های بین ۱۵۷۸ تا ۱۵۹۰ است. مراد سوم، اوضاع ایران را ضعیف ارزیابی کرد و پیمان آماسیه را که در زمان جدش، سلیمان قانونی (سلیمان یکم)، میان ایران و عثمانی منعقد شده‌بود و چندین سال معتبر بود زیر پا گذاشت و به پاشایانی که در ولایات شرقیِ عثمانی و در جوار سرحدات ایران حکومت داشتند دستور اعزام نیرو به قفقاز (گرجستان و آذربایجان) را داد و به تحریک طویل محمد پاشا صوقلی، وزیر اعظم عثمانی، مصطفی لله پاشا، وزیر ثانی را به فرماندهی روانهٔ ایران کرد.

مقرب الخاقان میرزا محمدتقی بداند که روزیکه ما از دارالسلطنه تبریز بدارالخلافه طهران عازم بودیم، اغلب مردم این گمان ها را نداشتند و به هیچ خاطری نمیرسید که کار باین سیاق ها بگذرد و آن گاه تکلیف سفر بابان و زهاب را چطور هاشاق و ممالایطاق میدانستند و تصرف کرمانشاهان چگونه در نظرها مستبعد میآمد. معهذا محض یک کلمه حکم و فرمایش ما با سپاهی که فی الحقیقه اسم بلارسم بود آن عالیجاه با ثبات قلب اقدام بخدمت نمود و این طرز چاکری و نیکوبندگی آن عالیجاه چنان است که از نظر انور ما محو شود یا تلافی آن را وجهه همت خدیوانه نفرموده باشیم. از آن جمله اول عنایتی که فرمودیم این است که مهام سرحدات عراقین را با لرستان فیلی و شوشتر و دزفول و حویزه کلا بپیشکاری آن عالیجاه محول داشتیم و از خدای واحد رجا داریم که در هر حال ممد و معین باشد، وصیت شهامت برادر ارجمند بهرام میرزا را در آن حدود عماقریب رعب الفکن قلوب همسایگان سازد؛ از آن عالیجاه این است که بعد از نوروز فیروز سلطانی معسکر برادر ارجمند را بسمت هلیلان حرکت داده، سرباز و سواره کرمانشاهی را همانجا مجتمع و سربازان و توپچیان را کلا باختیار رآلنین معلم انگلیس محول سازد و چندان در آنجا اقامت شود که قشون های سواره و پیاده کردستان اردلان وارد شوند، بعد ذلک بفضل و کرم جناب اقدس الهی توکل کرده، عازم لرستان و عربستان گردد.

شعبه سیم ایغزاولی: نام این شعبه در هیچ تاریخ نیست مگر جامع التواریخ و او را فرزند سیم کون خان نوشته‌اند و یورت او در سرحدات ممالک شرق بوده و در سلطنت اورغ چنگیز و سایر سلاطین اتراک، امیری معتبر و بزرگی نامور از این قوم در وجود نیامده، اکنون نیز نشانی درست از ایشان در ایلات ممالک محروس نیست و اگر هست خامل و مطموس است.

سلطان مسعود وقتی موفق به غلبه بر مخالفان شد، همچون پدر راه لشکرکشی به هند را پیمود و در سال ۴۲۶ هجری از هند برگشت. در این زمان با دو دشمن خارجی روبرو شد: نخست سلجوقیان بودند که در سرحدات شمالی در حال قدرت گرفتن بودند و دیگری اتحاد باکالیجار با علاالدوله کاکویه[پاورقی ۱] و فرهاد بن مرداویج،[پاورقی ۲] که در مرزهای غربی غزنویان شوریدند. تاریخ‌نویسان می‌گویند احتمالا باکالیجار چون جهیزیهٔ گرانبهایی تدارک دیده بود، انتظار داشت باج را نپردازد و علت نارضایتیش از این جهت بود.

آرام مؤسس و متفکر در گردآوری ملت ارمنی در سرحدات اورارتوی باستان است. پیکار وی در این راه گویای جدایی طلبی از کشورهای سامی نژاد، آسیای صغیر و ایرانی است. مورخان ارمنی به جای نام «هایاستان» (ارمنستان) گاه «آرامیان تون» (خانه آرامی) یا «آرامیان آزگ» (ملت آرامی) می‌نامند.

آسپاس در حال حاضر یک شهر کوچک در شمال استان فارس است( سرحدات شمالی فارس در حوزه شهرستان اقلید) که در فاصله ۱۲۰ کیلومتری از کلانشهر شیراز و ۵۰ کیلومتری از شهر اقلید و ۹۰ کیلومتری آباده و ۱۰۰ کیلومتری یاسوج قرار دارد